Powodem, przez który napisałem niniejszy tekst były liczne zgłoszenia mieszkańców Sosnowca na temat nieprawidłowej pielęgnacji drzew, a choćby niszczenia drzew. Głównie dotyczy to procesów inwestycyjnych. W ostatnich dniach najwięcej zgłoszeń miałem odnośnie ulicy Piotrkowskiej, znajdującej się na granicy Sosnowca i Będzina. Dlatego też postanowiłem przybliżyć Wam zasady prawidłowego podejścia do zieleni oraz wskazać negatywne przykłady niszczenia zieleni podczas prowadzenia inwestycji – na przykładzie Sosnowca i województwa śląskiego. Będzie więc o Alei Mireckiego, Bulwarach Przemszy, ul. Piotrkowskiej i Wojska Polskiego… O sytuacji przy budowie sosnowieckiego Egzotarium teraz nie będę pisał, ale dla chętnych zostawiam LINK z pełnym opisem.
Warto więc poświecić kilka minut i przeczytać niniejszy tekst do końca. Myślę, iż wiele osób inaczej spojrzy na drzewa wokół nas…
Ulica Piotrkowska w Sosnowcu – zbyt bliskie umieszczenie krawężnika
WSTĘP
Problemem miast województwa śląskiego jest często nieprawidłowe zabezpieczenie drzew w procesie inwestycyjnym. Sądzę, iż taka sytuacja jest analogiczna także w innych rejonach Polski. Dlatego czekam na Wasze komentarze.
Najczęściej uszkadzany jest system korzeniowy oraz pnie drzew. Większość korzeni znajduje się na głębokości do 0,6–0,8 m, gdyż z tej strefy gleby drzewo może czerpać najwięcej minerałów oraz wodę deszczową. Zasięg korzeni zależy zarówno od gatunku drzewa, jak i od warunków siedliskowych. Im uboższa gleba, tym ich zasięg jest większy.
Jednak drzewa rosnące w miastach, ograniczone nieprzepuszczalnymi nawierzchniami, podziemnymi sieciami i fundamentami budynków, mają często bardzo małe systemy korzeniowe, co hamuje ich rozwój. Uszkodzenie korzeni szkieletowych, mocujących drzewo sprawia, iż staje się ono bardziej narażone na wywrócenie. O złomach i wywrotach pisałem TUTAJ. Należy o tym pamiętać, prowadząc głębokie wykopy w pobliżu drzew.
Ulica Wojska Polskiego w Sosnowcu – nieprawidłowe prace budowlane
Ponadto składowanie pod drzewami materiałów budowlanych, usypywanie ziemi, a choćby parkowanie lub poruszanie się pojazdów w obrębie zasięgu systemu korzeniowego może doprowadzić do jego zniszczenia. Z tego powodu ochrona korzeni podczas prowadzonych prac budowlanych jest bardzo ważna.
Aleja Mireckiego w Sosnowcu – brak zabezpieczenia drzewa
Rzadziej zdarzające się urazy pni najczęściej powstają z winy człowieka: na skutek odarcia kory przez pojazdy mechaniczne, kosiarki czy niewłaściwie prowadzone pielęgnacje (np. przy użyciu słupołazów). Podczas procesu inwestycyjnego należy wykluczyć możliwość uszkodzeń mechanicznych rośliny oraz wdrożyć zasady zapobiegania zmianom adekwatności gruntu. W tym celu warto wygrodzić drzewa na czas inwestycji, monitorować stan drzew i ich zabezpieczeń oraz dokonać kompleksowej pielęgnacji drzew po zakończeniu prac.
Otarcia kory na drzewie w Mysłowicach
USUWAĆ, CZY ZACHOWAĆ?
Na terenach porośniętych zielenią niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowej inwentaryzacji wraz z waloryzacją drzew i krzewów, które powinny zostać zachowane lub usunięte. Analiza rozwiązań alternatywnych może wskazać, czy usunięcie zieleni jest niezbędne, czy też wystarczy wykorzystanie dostępnych środków minimalizujących ewentualne obawy o bezpieczeństwo w postaci cięć sanitarnych korony, wiązań lub podjęcie różnych środków technicznych (opaski odblaskowe na pniach, lustra drogowe itp.), które zapobiegną wycince drzewa, czy krzewów. Potencjalne zagrożenie bezpieczeństwa oraz brak dogłębnej analizy rozwiązań, stanowi podstawę do wydania odmownej decyzji administracyjnej. Usunięcie jest możliwe dopiero po wyczerpaniu wszystkich możliwych rozwiązań.
Ulica Piotrkowska w Sosnowcu – obniżenie terenu i obcięcie korzeni żywicielskich
Należy również zaznaczyć, iż sam fakt uznania przez Wnioskodawcę konieczności usunięcia drzew, nie oznacza jeszcze, iż ich usunięcie z góry należy uznać za uzasadnione. Dlatego też, każdorazowo konieczna jest ocena zasadności usunięcia zieleni oraz rozważenie możliwości zastosowania innych rozwiązań. Taki stan rzeczy znajduje odzwierciedlenie w uzasadnieniu wydawanych decyzji oraz poparta jest w zgromadzonym materiale dowodowym.
Ponadto chciałbym zwrócić również uwagę, iż posiadacze nieruchomości, właściciele urządzeń oraz zarządcy nieruchomości, bardzo często nadużywają argumentów, jakoby drzewa zagrażały bezpieczeństwu ludzi i mienia oraz pozostawały w złym stanie zdrowotnym nierokującym przeżycie kolejnych sezonów wegetacyjnych. Tym samym dochodzi do sytuacji precedensowych, w których wnioskowane są m.in. całe aleje przydrożne, z których znacząca część drzew nie kwalifikuje się do usunięcia.
Aleja Mireckiego w Sosnowcu – usunięcie 100% korony
Przykład swoistej samowoli podczas inwestycji mogliśmy oglądać m.in. na Alei Mireckiego. Przed oględzinami w terenie oraz przed uzyskaniem zgody na usunięcie drzew przystąpiono do prac budowlanych. W wyniku czego uszkodzono korzenie i zniszczono korony drzew – głownie lip. Na ten temat możecie przeczytać np. w artykule Gazety Wyborczej – TUTAJ, czy w petycji która podpisali mieszkańcy Sosnowca – TUTAJ.
Natomiast efekt prowadzonych prac najlepiej obrazuje poniższe zdjęcie.
Aleja Mireckiego w Sosnowcu – prowadzenie prac przed otrzymaniem decyzji administracyjnej
Przed złożeniem jakiegokolwiek wniosku do organu odpowiedzialnego za prowadzenie postępowania administracyjnego wskazane jest przeprowadzenie analizy terenowej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na stan zdrowotny drzew, czyli na takie czynniki jak m.in.: procentowo występujący posusz korony, pęknięcia pni, czy konarów, wypróchnienia wewnętrzne pni, zaburzona statyka oraz inne symptomy świadczące o stanie zdrowotnym drzewa. Warto zwrócić uwagę, iż pojedynczy posusz w koronie, niewielkie uszkodzenia mechaniczne pni, czy też wypróchnienie środka pnia nie muszą świadczyć o złym stanie zdrowotnym drzewa, ale mogą być zjawiskami naturalnymi albo uszkodzeniami, które drzewo jest w stanie zaleczyć lub może z nimi bezpiecznie żyć.
W przypadku niewłaściwej oceny może dojść do takiej sytuacji jak poniżej. Usuwanie zdrowych drzew jest ze szkodą dla wszystkich z nas.
Pozostałość po wyciętym, zdrowym drzewie w Katowicach
W wielu przypadkach zamiast wycinania drzewa można zastosować rozwiązań alternatywne, np. wykonanie cięć pielęgnacyjnych w koronie, ustawienia luster drogowych, barier energochłonnych, znaków ostrzegawczych, bądź ograniczających prędkość na drodze biegnącej aleją. W przypadku wykonywania cięć sanitarnych i technicznych właściciel nieruchomości winien dołożyć wszelkich starań, aby wykonane zostały one prawidłowo, gdyż na podstawie art. 88 ustawy o ochronie przyrody organ adekwatny (wójt, burmistrz albo prezydent) ma obowiązek nałożenia administracyjnych kar pieniężnych z tytułu zniszczenia drzew i krzewów spowodowanych niewłaściwą pielęgnacją.
Ulica Zbaraska w Sosnowcu – nieprawidłowa pielęgnacja
W ostatnich latach nastąpił gwałtowny wzrost prowadzonych postępowań dotyczących zniszczenia drzew w przestrzeni województwa śląskiego. Wiele z nich jest nagłaśnianych, ale bardzo wiele z nich nigdy nie zostało zgłoszone.
Wiele przypadków to nadużycia podczas szumnie nazwanych „prac pielęgnacyjnych”. Oto przykład z ulicy Wojska Polskiego/Orląt Lwowskich w Sosnowcu.
Ulica Wojska Polskiego/Orląt Lwowskich w Sosnowcu – usunięcie 100% korony
Dlatego niezwykle ważne jest, aby cięcia wykonane zostały profesjonalnie, bez uszkodzenia lub zniszczenia drzewa lub krzewu. Nieocenione są w tym przypadku są umiejętności i doświadczenie wykonawcy, który winien wykazać się znajomością tematyki, wykształceniem kierunkowym lub ukończeniem specjalistycznych kursów prowadzonych przez stowarzyszenia dendrologiczne. Zakres i cele cięcia pielęgnacyjnego obejmują 5 podstawowych zakresów: usuwanie posuszu, chorych i obumierających gałęzi, prześwietlenie korony, korekcja korony, częściową redukcje korony i odtworzenie korony.
Brak prawidłowej pielęgnacji może powodować zagrożenia bezpieczeństwa dla ludzi i mienia oraz zwierząt. Oto przykład zaniedbań Wód Polskich na wałach Brynicy.
Wały Brynicy – wieloletnie zaniedbania w pielęgnacji (fot. A. Kwiatek).
Należy podkreślić, iż drzewa w zależności od przynależności gatunkowej różnie reagują na cięcia sanitarne, czy pielęgnacyjne. Proces regeneracji jest procesem wieloletnim. Młode, witalne drzewa rosnące w dobrych warunkach siedliskowych regenerują łatwiej i szybciej. Odwrotnie drzewa stare, słabe, wegetujące w niekorzystnych warunkach miejskich znoszą gorzej każdy stres. Dobrymi adekwatnościami regeneracyjnymi po redukcji korony odznaczają się: lipy, klony jesionolistne, dęby, topole, wierzby, jesiony, cisy. Znacznie gorzej znoszą: kasztanowce, robinie, iglicznie, wiązy, klony (z wyjątkiem jesionolistnych), buki, brzozy, orzechy, skrzydłorzechy, orzeszniki. Natomiast nie zaleca się cięć drzew iglastych (z wyjątkiem modrzewi, żywotników i cisów). Drzewa egzotyczne zachowują się różnie, w zależności od stopnia dostosowania się do nowych warunków.
Bulwary Przemszy w Sosnowcu – uszkodzenie systemu korzeniowego
PODSUMOWANIE – DLACZEGO WARTO WALCZYĆ O DRZEWA?
Skuteczne zachowanie drzew i krzewów połączone z nową aranżacją zieleni podnosi wartość nieruchomości oraz wypełnia konstytucyjną definicję zrównoważonego rozwoju. Każde planowane wycięcie drzewa lub krzewów powinno być poprzedzone wnikliwą analizą oraz zebraniem dowodów, świadczących o konieczności wyeliminowania drzew lub krzewów z krajobrazu. Osobiście stoję na stanowisku, aby jednostki wnioskujące o usunięcie zieleni dokonały wnikliwej analizy wszystkich możliwych do realizacji rozwiązań, uwzględniających pozostawienie w stanie nienaruszonym inwentaryzowanych drzew lub krzewów.
Ewentualne propozycje rozwiązań muszą mieć adekwatne i merytoryczne uzasadnienie oraz muszą być dopasowane do skali oddziaływania wnioskowanej czynności, przy jednoczesnym zapewnieniu osiągnięcia zamierzonego celu. Sukces w ochronie drzew zależy m.in. od współpracy pomiędzy właścicielem, wykonawcą, architektami oraz organami administracji publicznej wydającymi stosowne decyzje.
Dlatego zwracam się o racjonalne podejście do tematu usuwania drzew i krzewów w przestrzeni miejskiej. Podmioty składające wnioski na usunięcie zieleni powinny rozważyć zarówno argumenty za wycięciem drzew lub krzewów, jak i uwzględnić ich wartość przyrodniczą, ogólnospołeczne potrzeby ochrony i zachowania drzew i krzewów, a także ochronę elementów krajobrazu kulturowego.
Warto też spojrzeć na drzewa w ujęciu wieloletnim. W latach 2018-2023 w Sosnowcu wycięto: 11 888 sztuk drzew. A nasadzono: 8 511 sztuk drzew. Tym samym w Sosnowcu bilans drzew w skali niespełna 6 lat jest jest ujemny i wynosi -3 377 sztuk drzew.
Zieleń stanowi istotną ostoję różnorodności biologicznej zarówno w krajobrazie półnaturalnym, jak i antropogenicznym, kształtuje warunki wodne i mikroklimatyczne, istotnie wpływa na poprawę stanu środowiska oraz podnosi walory estetyczne krajobrazu. W myśl art. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody „Obowiązkiem organów administracji publicznej, osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych jest dbałość o przyrodę będącą dziedzictwem i bogactwem narodowym”, tym samym każdorazowe wydanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów jest odstępstwem od ochrony i powinno mieć zastosowanie tylko w uzasadnionych przypadkach.
Wartość przyrodnicza drzew i krzewów rośnie wraz z ich wiekiem. Im starsze drzewa i krzewy, tym większa jest liczba organizmów w nich występujących, w tym w szczególności gatunków objętych ochroną prawną i figurujących na „czerwonych listach”, czyli zestawieniach gatunków rzadkich i zagrożonych. Szczególnie wysoką wartość przyrodniczą posiadają aleje, w których drzewa są na tyle stare, by tworzyły się w nich dziuple. Od występowania zieleni zależy byt licznych gatunków ptaków, nietoperzy i przede wszystkim owadów oraz innych stawonogów, które wykorzystują je jako miejsca rozrodu i schronienia.
Wymieniając funkcje drzew i krzewów, nie sposób pominąć roli estetycznej tych roślin. Zieleń jest ważnym elementem układów przestrzennych miast. Stanowi często o ich prestiżu i atrakcyjności. Ze względu na swoją wielkość drzewa podkreślają lokalny krajobraz, przyczyniając się tym samym do tworzenia unikatowego charakteru danego miejsca. Ma to swoje przełożenie na ich wartość ekonomiczną. Jedną z najważniejszych funkcji drzew jest neutralizacja wytwarzanych przez człowieka zanieczyszczeń atmosferycznych. Liście drzew działają jak swoiste filtry, wchłaniając w procesie wymiany gazowej powietrze wraz z unoszącymi się pyłami i związkami chemicznymi, bądź adsorbując je na powierzchni liści. Rośliny te działają z zaskakującą skutecznością, ograniczając zapylenie w mieście choćby o 75%. Taki stan rzeczy w sposób znaczący uzupełnia „Program ochrony powietrza dla województwa śląskiego”.
A jak sytuacja wygląda w Twoim mieście?
Moje działania możesz wesprzeć stawiając mi wirtualną kawę poprzez poniższy link
https://buycoffee.to/przyrodadlasosnowca
Z góry dziękuję!
Przemek Bartos
