Dyspepsja – czym się objawia i jakie są jej rodzaje?

Zdjęcie: dyspepsja

Obecnie wiele osób skarży się na różnego rodzaju problemy związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu pokarmowego. Takie dolegliwości mogą objawiać się na rozmaite sposoby. Niektóre z nich mają charakter stały, inne natomiast wykazują tendencje do ciągłego nawracania. Jedną z najpowszechniej występujących przypadłości dotyczących przewodu pokarmowego jest dyspepsja, zwana też niestrawnością. To zespół objawów, które diagnozuje się u pacjentów w różnym wieku. Sprawdź, czym jest dyspepsja oraz czy można ją skutecznie wyleczyć?

Czym jest dyspepsja?

Co to jest dyspepsja? Słowo to pochodzi z języka greckiego i można je dosłownie przetłumaczyć jako złe trawienie. Zgodnie z ogólnie obowiązującą definicją mianem dyspepsji określamy uciążliwy ból w górnej części brzucha utrzymujący się przez co najmniej miesiąc od stwierdzenia pierwszych tego typu objawów. Czasami dolegliwości towarzyszą inne przypadłości, takie jak choćby nudności, wymioty, biegunki, a także uczucie pełności po posiłku. Dla dyspepsji charakterystyczne są też zaburzenia połykania, jak również wczesne uczucie sytości po spożyciu posiłku.

Wspomniane symptomy w zależności od stopnia ich nasilenia wywołują mniejszy lub większy dyskomfort u cierpiących na niestrawność osób. Nieleczona dyspepsja, której najbardziej charakterystycznym objawem jest dokuczliwy ból brzucha, znacząco utrudnia chorym normalne funkcjonowanie w ciągu dnia, jak również w nocy.

Jakie są przyczyny dyspepsji?

Etiologia niestrawności zwykle jest trudna do jednoznacznego ustalenia. Przyczyny dyspepsji mogą być bowiem mocno zróżnicowane w zależności od konkretnego przypadku. Objawy dyspeptyczne, takie jak uczucie pełności czy uczucie pieczenia w okolicach górnego odcinka przewodu pokarmowego, często pojawiają się u osób prowadzących niezdrowy, siedzący tryb życia. W przypadku tych ludzi za notorycznie pojawiające się problemy z niestrawnością odpowiadają głównie złe nawyki żywieniowe. Do najgorszych z nich należy spożywanie posiłków o nieregularnych porach oraz przyjmowanie jedzenia tuż przed zaśnięciem.

Także częste objadanie się i zbyt obfite posiłki na ogół niekorzystnie wpływają na funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Umiarkowanie w jedzeniu i piciu to zatem w wielu przypadkach klucz do pozbycia się problemów z niestrawnością.

Dyspepsja często diagnozowana jest też u kobiet w ciąży. W tej sytuacji za jej występowanie odpowiadają zmiany hormonalne oraz ucisk rosnącej macicy na organy wewnętrzne.

Rodzaje dyspepsji

Dyspepsja dzieli się na dwa podstawowe typy. Jednym z nich jest dyspepsja czynnościowa. Jest to niestrawność spowodowana rozmaitymi zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego. W przypadku niestrawności czynnościowej trudno jest wskazać mechanizm jej powstawania. Przyczyny dyspepsji czynnościowej są bowiem złożone. Przypuszcza się, iż za zaistnienie omawianego schorzenia odpowiadają m.in. zaburzenia odpowiedzi żołądka po spożyciu posiłku, nadwrażliwość organów wewnętrznych na rozciąganie oraz zaburzenia lękowe i depresyjne.

Dyspepsja czynnościowa dzieli się na dwie kategorie. Są to:

• zespół bólu w nadbrzuszu – jego cechą charakterystyczną jest występowanie przynajmniej raz w tygodniu uczucia pieczenia lub bólu w górnej części brzucha; dolegliwości bólowe mogą pojawiać się na czczo lub po spożyciu posiłku;
• zespół zaburzeń poposiłkowych – diagnozuje się go na podstawie występowania przynajmniej 3 razy w tygodniu pewnych objawów alarmowych; są to uczucie pełności po stosunkowo niewielkim posiłku oraz wczesne uczucie sytości niepozwalające na dokończenie posiłku.

Innym rodzajem niestrawności jest dyspepsja organiczna, zwana też wtórną. Do jej powstania przyczyniają się określone choroby układu pokarmowego, np. choroba refluksowa przełyku, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, przewlekłe zapalenie trzustki albo zapalenie błony śluzowej żołądka. Niestrawność organiczna pojawia się również na skutek zakażenia Helicobacter pylori, czasem jest też objawem raka żołądka. Dyspepsja wtórna może być też skutkiem ubocznym przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub innych farmaceutyków.

Jak rozpoznać dyspepsję czynnościową?

Pacjenci z dyspepsją czynnościową zwykle skarżą się na uporczywe bóle brzucha, uczucie pełności w żołądku oraz zgagę. Mogą im także towarzyszyć inne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, np. zaburzenia połykania, wczesne uczucie sytości lub uczucie pieczenia w górnej części brzucha. Objawy dyspepsji czynnościowej zwykle da się powiązać z konkretnymi potrawami lub zachowaniami.

W celu potwierdzenia podejrzeń co do faktycznego występowania niestrawności czynnościowej niezbędne jest odbycie konsultacji lekarskiej. Doświadczony specjalista w trakcie wizyty najpierw przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem. Następnie zleca różne badania. W przypadku dyspepsji czynnościowej podstawowym badaniem diagnostycznym jest morfologia krwi. Standardowo wykonuje się również badania endoskopowe (często z pobraniem wycinka do dalszych analiz) oraz USG jamy brzusznej.

Objawy dyspeptyczne

Objawy dyspepsji mogą się różnić w zależności od stanu zdrowia danej osoby oraz stopnia nasilenia przypadłości. Najczęściej wśród nich wymienia się:

• ból brzucha;
• wzdęcia;
• nudności;
• wymioty;
• uczucie pełności i zalegania pokarmu w żołądku;
• wczesne uczucie sytości;
• pieczenie w górnej części brzucha.

Czasem występują również tzw. objawy alarmowe, które wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. Są to m.in. nagła, niezamierzona utrata masy ciała, silne nocne bóle brzucha, smoliste stolce wraz z śladami krwi oraz utrzymujące się przez dłuższy czas wymioty.

Jak leczyć dyspepsję?

Metody leczenia dyspepsji zależą od rodzaju schorzenia, z którym mamy do czynienia w danym przypadku. Jak zatem leczyć dyspepsję organiczną? W tym przypadku najważniejsze jest wyeliminowanie podstawowego schorzenia, np. choroby refluksowej przełyku albo przewlekłego zapalenia trzustki. Sprzyja temu odpowiednio dobrane leczenie farmakologiczne, w szczególności przyjmowanie takich farmaceutyków, jak leki rozkurczowe.

Leczenie dyspepsji czynnościowej także w znacznej mierze opiera się na regularnym zażywaniu pewnych specyfików. W łagodzeniu dolegliwości bólowych w nadbrzuszu pomagają zwykle leki alkalizujące, a także preparaty redukujące wydzielanie kwasu solnego, czyli inhibitory pompy protonowej IPP (pomagają one zwalczyć np. zakażenie Helicobacter pylori). Natomiast u osób, u których występuje dyspepsja objawiająca się zaburzenia poposiłkowymi zastosowanie znajdują leki prokinetyczne.

Jeśli za niestrawność czynnościową odpowiadają zaburzenia lękowe, do ich wyeliminowania wykorzystuje się leki przeciwdepresyjne. Samo zastosowanie tych farmaceutyków zwykle okazuje się jednak niewystarczające. W takiej sytuacji pacjentom cierpiącym na niestrawność i inne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego zaleca się udział w psychoterapii.

Ogólne zalecenia lekarskie dla osób cierpiących na dyspepsję

Specjalistyczne leczenie dyspepsji czynnościowej lub wtórnej dzięki odpowiednio dobranych farmaceutyków należy wspomóc w określony sposób. zwykle konieczne jest wyeliminowanie niektórych produktów z diety. Należy też w miarę możności zrezygnować ze stosowania ostrych przypraw.

Ponadto dobrze jest spożywać posiłki częściej (co najmniej 5 razy w ciągu dnia) w mniejszych ilościach. Warto regularnie pić różne napary ziołowe. Przy dyspepsji czynnościowej szczególnie dobrze sprawdza się napar z mięty pieprzowej z olejem z kminku oraz preparaty łączone zawierające wyciąg z goryczki, ubiorka gorzkiego, dzięgla litwora i bylicy włosowatej. Osobom cierpiącym na niestrawność zaleca się też zaprzestanie palenia tytoniu.

Jadłospis przy dyspepsji – o czym warto pamiętać?

Dietoterapię stosuje się w celu zneutralizowania dolegliwości bólowych. jeżeli w danym przypadku występuje dyspepsja organiczna, jadłospis należy dostosować do rodzaju schorzenia odpowiadającego za omawiane dolegliwości.

Na przykład przy chorobie wrzodowej należy postawić na lekkostrawną dietę przy jednoczesnym ograniczeniu substancji wzmagających produkcję kwasu solnego w żołądku. Spożywane potrawy nie mogą też być zbyt zimne ani zbyt gorące.

Jeśli natomiast chory cierpi na refluks przełyku, trzeba pamiętać o adekwatnym zachowaniu po spożyciu posiłku. Po zakończeniu jedzenia należy zawsze chwilę odpocząć. Warto też unikać dźwigania ciężkich przedmiotów oraz noszenia obcisłej odzieży.

Przy dyspepsji czynnościowej wskazane jest zwrócenie uwagi na to, które potrawy powodują nasilenie dolegliwości bólowych. W zaobserwowaniu tych faktów pomaga systematyczne prowadzenie dzienniczka żywieniowego. Należy zapisywać tam wszystkie spożyte posiłki oraz odczuwane po nich objawy niestrawności. W ten sposób będzie można skutecznie wyeliminować z diety potrawy, których dana osoba nie powinna jeść.

Jak skomponować jadłospis przy niestrawności?

Dieta osób zmagających się z dyspepsją powinna być skomponowana w odpowiedni sposób. Kluczową rolę odgrywa w niej przede wszystkim rezygnacja ze spożywania niektórych produktów żywnościowych. W szczególności dotyczy to: tłustych mięs i ryb, warzyw kapustnych, nasion roślin strączkowych, grubych kasz i makaronów, a także produktów przetworzonych. Zamiast tego swój jadłospis warto oprzeć na warzywach i owocach. Mogą to być np. marchew, dynia, buraki, pietruszka, szpinak, a także jabłka, truskawki, pomarańcze, banany i maliny.

Dietę roślinną zaleca też Biblia. Już w raju Bóg powiedział do pierwszych ludzi: „Oto wam daję wszelką roślinę przynoszącą ziarno po całej ziemi i wszelkie drzewo, którego owoc ma w sobie nasienie; dla was będą one pokarmem” (Rdz 1, 29 BT).

Poza rodzajami konkretnych potraw trzeba też zwrócić uwagę na sposób ich przygotowania. W wyeliminowaniu problemów z niestrawnością większości osób może pomóc spożywanie posiłków ugotowanych w wodzie lub na parze albo upieczonych w folii.

Źródła

1. https://www.aptekaolmed.pl/blog/artykul/dyspepsja-co-to-takiego-jakie-sa-objawy-dyspepsji-w-jaki-sposob-sie-ja-rozpoznaje-i-leczy,617.html [data dostępu: 23.07.2024].
2. https://www.doz.pl/czytelnia/a15094-Niestrawnosc_dyspepsja__czym_jest_i_jakie_sa_jej_rodzaje_Objawy_i_leczenie_niestrawnosci [data dostępu: 23.07.2024].
3. https://dietto.pl/zdrowie/niestrawnosc-dieta-dyspepsja [data dostępu: 23.07.2024].
4. https://www.amol.pl/dieta-lekkostrawna-co-jesc-by-uniknac-niestrawnosci [data dostępu: 23.07.2024].

Zdjęcie na górze dla ilustracji. © Źródło: Canva.