Większe plony, mniejsze ryzyko – jak bezpiecznie stosować nawozy w gospodarstwie?

Rolnictwo to jedna z najstarszych i najważniejszych gałęzi gospodarki, która dostarcza nam podstawowych produktów żywnościowych. Jednak praca na roli to nie tylko kontakt z naturą i satysfakcja z własnych plonów, to także ogromna odpowiedzialność i konieczność przestrzegania zasad bezpieczeństwa.

Szczególną uwagę należy zwrócić na stosowanie nawozów mineralnych i organicznych, które, choć niezbędne dla wzrostu roślin, mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia rolników, zwierząt oraz środowiska.

Nawozy – czym są i dlaczego są tak ważne?

Nawozy to substancje lub mieszaniny substancji, których zadaniem jest dostarczenie glebie składników odżywczych niezbędnych do wzrostu i rozwoju roślin. Dzięki nim możliwe jest utrzymanie żyzności gleby, zwiększenie plonów i poprawa jakości upraw. W nowoczesnym rolnictwie stosowanie nawozów jest praktycznie nieodzowne, ponieważ naturalne zasoby gleby nie zawsze są w stanie zapewnić roślinom odpowiednią ilość składników mineralnych. Nawozy mają więc najważniejsze znaczenie dla współczesnego rolnictwa. Dzięki nim możliwe jest nie tylko zwiększenie plonów i poprawa jakości upraw, ale także ochrona roślin przed chorobami i osłabieniem,

Nawozy dzielą się na dwie podstawowe grupy:

• naturalne (organiczne) – obornik, kompost, gnojówka czy gnojowica, które poprawiają strukturę gleby i wzbogacają ją w materię organiczną,
• mineralne (sztuczne) – produkowane przemysłowo, dostarczające roślinom precyzyjnie dobranych pierwiastków, takich jak azot, fosfor czy potas. Wśród nawozów mineralnych, te wieloskładnikowe, łączą kilka makro- i mikroelementów w jednej dawce, co pozwala kompleksowo zadbać o rośliny.

Potencjalne zagrożenia związane z nawozami

Choć nawozy są niezastąpione w nowoczesnym rolnictwie, ich stosowanie niesie ze sobą pewne ryzyko.

Najczęstsze zagrożenia dla rolników i osób pracujących przy nawozach to zatrucia oraz podrażnienia skóry, oczu i dróg oddechowych. Wdychanie pyłów czy bezpośredni kontakt z nawozami mineralnymi może prowadzić do reakcji alergicznych, poparzeń chemicznych, a w skrajnych przypadkach choćby do ostrych zatruć wymagających interwencji medycznej.

Ryzyko dotyczy również środowiska naturalnego. Niewłaściwe dawki nawozów lub ich stosowanie w nieodpowiednich warunkach pogodowych powodują wymywanie składników mineralnych do wód gruntowych. To z kolei prowadzi do skażenia wody pitnej, a także przyczynia się do eutrofizacji rzek i jezior, procesu nadmiernego rozwoju glonów i sinic, który niszczy naturalne ekosystemy.

Niektóre nawozy azotowe mogą stanowić dodatkowe zagrożenie. Przechowywane w niewłaściwy sposób i w obecności źródeł ciepła, mogą ulegać samozapłonowi lub zwiększać ryzyko wybuchu.

Należy szczególnie uważać, żeby zwierzęta gospodarskie nie miały dostępu do nawozów, ponieważ kontakt z tak silnymi substancjami bywa dla nich tragiczny w skutkach, przypadkowe spożycie nawozu często kończy się ciężkim zatruciem.

Dlatego odpowiednie przechowywanie, stosowanie zgodne z instrukcjami producenta oraz zachowanie środków ochrony osobistej to najważniejsze elementy, które minimalizują ryzyko związane z nawozami.

Zasady bezpieczeństwa przy stosowaniu nawozów

Aby zminimalizować ryzyko wypadków i chorób zawodowych, konieczne jest przestrzeganie kilku podstawowych zasad:

Odpowiednie przechowywanie

Nawozy należy przechowywać w suchych, przewiewnych i zabezpieczonych pomieszczeniach. Worki i pojemniki powinny być szczelnie zamknięte oraz oznaczone etykietą. Substancje chemiczne trzeba trzymać z dala od pasz, żywności i źródeł ciepła.

Środki ochrony osobistej

Podczas kontaktu z nawozami należy stosować: rękawice ochronne, okulary lub gogle, maskę przeciwpyłową lub filtrującą i odzież roboczą, którą można łatwo wyprać po zakończonej pracy.

Higiena pracy

Po każdorazowym użyciu nawozów należy dokładnie umyć ręce i twarz. Nie wolno jeść, pić ani palić papierosów podczas pracy z nawozami. W razie kontaktu nawozu ze skórą lub oczami należy natychmiast przepłukać wodą i jeżeli podrażnienie nie ustępuje, zgłosić się do lekarza.

Prawidłowe stosowanie

Nawozy powinny być zawsze stosowane zgodnie z zaleceniami producenta. W przypadku nawozów pyłowych należy unikać rozsiewania w wietrzne dni, aby ograniczyć pylenie i ryzyko wdychania. Ważne jest stosowanie odpowiednich dawek – zbyt duża ilość nawozu nie tylko nie zwiększy plonów, ale może zaszkodzić glebie i wodzie.

Ochrona środowiska

Stosowanie nawozów powinno być planowane w zgodzie z kalendarzem agrotechnicznym, aby rośliny mogły efektywnie wykorzystać dostarczone składniki. Nie należy nawozić w pobliżu cieków wodnych, aby uniknąć ich zanieczyszczenia. Warto sięgać po nawozy ekologiczne i naturalne, przy okazji ograniczając ilość chemii w gospodarstwie.

Szkolenia i świadomość rolników

Bezpieczeństwo w pracy rolnika w dużej mierze zależy od jego wiedzy i nawyków. Dlatego tak ważne są regularne szkolenia BHP w rolnictwie, znajomość zasad stosowania nawozów chemicznych i organicznych oraz korzystanie z porad specjalistów i doradców środowiskowych.

Podsumowanie

Praca w rolnictwie, choć piękna i satysfakcjonująca, wymaga rozsądku i przestrzegania zasad bezpieczeństwa. Nawozy to nieodłączny element nowoczesnych upraw, ale niewłaściwe obchodzenie się z nimi może prowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia rolników, zwierząt oraz środowiska naturalnego. Świadomość zagrożeń, stosowanie środków ochrony osobistej i odpowiedzialne gospodarowanie nawozami to klucz do bezpiecznej i efektywnej pracy na roli.

(Piotr Tomasz Suchta)