Uprawa warzyw w szklarni

Zalety uprawy warzyw pod osłonami

Dłuższy sezon wegetacyjny

Szklarnie umożliwiają rozpoczęcie sadzenia roślin już wczesną wiosną, często w lutym lub marcu, i kontynuowanie zbiorów aż do późnej jesieni, choćby do listopada. W przypadku szklarni ogrzewanych, produkcja może trwać przez cały rok. Ta zdolność do przedłużenia sezonu jest szczególnie korzystna dla roślin wymagających dłuższego okresu wzrostu. Możliwość wielokrotnych cykli uprawowych z tej samej powierzchni w ciągu roku pozwala na maksymalne wykorzystanie przestrzeni szklarniowej i zwiększa samowystarczalność ogrodnika. Dodatkowo, wcześniejsze uzyskanie „nowalijek” (wczesnych warzyw) jest istotną korzyścią zarówno dla domowego budżetu, jak i dla świeżości spożywanych produktów.

Ochrona przed niekorzystnymi czynnikami atmosferycznymi

Konstrukcja szklarni tworzy skuteczną barierę ochronną dla roślin przed negatywnym wpływem trudnych warunków pogodowych, takich jak silne wiatry, grad, ulewne deszcze czy nagłe wahania temperatury i przymrozki. Rośliny są w ten sposób mniej narażone na uszkodzenia mechaniczne i choroby wywołane stresem pogodowym. Ta ochrona nie tylko zapobiega bezpośrednim uszkodzeniom, ale także przyczynia się do stabilizacji mikroklimatu wewnątrz szklarni. Stabilne warunki minimalizują stres roślinny, co sprawia, iż rośliny są mniej podatne na choroby, a to z kolei przekłada się na lepszą jakość i bardziej spójne plony.

Uprawa warzyw w szklarni, autor: Alexei_other, pixabay.com

Pełna kontrola nad warunkami uprawy

Posiadanie szklarni daje ogrodnikowi możliwość precyzyjnego dostosowania kluczowych parametrów środowiskowych, takich jak poziom wilgotności, temperatury i oświetlenia. Pozwala to na stworzenie optymalnych warunków wzrostu dla szerokiej gamy gatunków roślin, w tym tych ciepłolubnych i egzotycznych, które w polskim klimacie często nie mogłyby prawidłowo rosnąć w gruncie. Możliwość kontrolowania mikroklimatu otwiera drzwi do uprawy znacznie szerszego spektrum roślin, włączając w to gatunki egzotyczne, które są niemożliwe do wyhodowania na zewnątrz w Polsce. To zwiększa różnorodność dostępnych warzyw i owoców dla ogrodnika, potencjalnie oferując unikalne, wysokiej jakości produkty. Jednakże, taka kontrola wymaga aktywnego monitorowania (np. dzięki termometrów i higrometrów) oraz zarządzania (np. poprzez wentylację, cieniowanie czy ewentualne ogrzewanie).

Oszczędność wody

Szklarnia efektywnie zatrzymuje wilgoć odparowującą z gleby i roślin, tworząc wilgotne środowisko, co zmniejsza ogólne zapotrzebowanie na wodę. Dodatkowo, inwestycja w systemy nawadniania kropelkowego może ograniczyć straty wody choćby o 60% w porównaniu z tradycyjnym podlewaniem konewką. Zredukowane zużycie wody przynosi podwójne korzyści: jest korzystne dla środowiska naturalnego, a także obniża koszty operacyjne dla ogrodnika. Zamknięty system szklarni naturalnie recykluje wilgoć, co czyni go bardziej efektywnym pod względem zużycia wody niż uprawy polowe.

Ochrona przed szkodnikami i chorobami

Chociaż szklarnia nie jest całkowicie hermetyczna, jej zamknięte środowisko stanowi fizyczną barierę dla wielu szkodników zewnętrznych. Kontrolowane warunki mogą również pomóc w zapobieganiu rozwojowi niektórych chorób, choć wymagają specyficznej uwagi. Mimo iż szklarnia ogranicza dostęp szkodników zewnętrznych, stwarza również idealne warunki do szybkiego rozwoju szkodników i chorób wewnętrznych, jeżeli nie jest odpowiednio zarządzana (np. wysoka wilgotność sprzyjająca grzybom). Oznacza to, iż początkowa ochrona jest zaletą, ale czujność i proaktywne zarządzanie (takie jak odpowiednia wentylacja i stosowanie preparatów przeciwgrzybiczych) są jeszcze bardziej krytyczne w środowisku szklarniowym.

Uprawa warzyw w szklarni, autor: Katya_Ershova, pixabay.com

Wielofunkcyjne zastosowanie

Szklarnie nie są przeznaczone wyłącznie do uprawy warzyw. Mogą również pełnić rolę ogrodu ozdobnego, miejsca do hodowli kwiatów, ziół, a choćby służyć do produkcji rozsady dla późniejszych upraw gruntowych. Ta wszechstronność zwiększa ogólną wartość i użyteczność inwestycji w szklarnię. Pozwala na realizowanie wielu pasji ogrodniczych w jednej strukturze, maksymalizując zwrot z inwestycji i wzbogacając doświadczenie uprawy.

Topowe warzywa do uprawy w szklarni

Wybór odpowiednich warzyw do uprawy w szklarni jest najważniejszy dla sukcesu. W polskim klimacie szklarnia stwarza idealne warunki dla wielu gatunków, zwłaszcza tych ciepłolubnych, które w gruncie często nie dają zadowalających plonów.

• Pomidory – Są najczęściej hodowanymi warzywami w polskich szklarniach, głównie ze względu na ich wrażliwość na chłód i przymrozki. W szklarniach dojrzewają szybciej i dają obfitsze plony. Wymagają dużo światła, ciepła i regularnego podlewania. Ważne jest podwiązywanie roślin, zwłaszcza odmian wysokopiennych, aby zapewnić im odpowiednie wsparcie i dostęp do światła.
• Ogórki – Podobnie jak pomidory, ogórki są warzywami ciepłolubnymi, które źle znoszą zmienne temperatury, dlatego uprawa pod osłonami jest dla nich znacznie lepszym rozwiązaniem. W szklarniach dojrzewają szybciej i dają większe plony. Zaleca się uprawę w pionie, podwiązując pędy, co optymalizuje wykorzystanie przestrzeni.
• Papryka – To kolejne warzywo ciepłolubne, które w Polsce uprawia się niemal wyłącznie w szklarniach, ze względu na wysokie wymagania co do temperatury, światła i wody. Wymaga odpowiedniego mikroklimatu do prawidłowego rozwoju. Wysokie odmiany papryki wymagają podwiązywania.
• Fasolka szparagowa – Jest dobrym wyborem do szklarni, ponieważ stymuluje pracę układu pokarmowego i jest bogata w błonnik oraz witaminę C. Może być sadzona towarzysząco z pomidorami, ponieważ węzełki na jej korzeniach wzbogacają glebę w azot, co jest korzystne dla sąsiadujących roślin.
• Zielenina (Nowalijki): Ta szeroka grupa roślin, obejmująca sałatę masłową, roszponkę, szpinak, rukolę, szczypiorek i rzodkiewkę , jest doskonała do szklarni. Choć wiele z nich dobrze radzi sobie w chłodnym klimacie, uprawa w szklarni znacząco przyspiesza ich plonowanie i zwiększa obfitość zbiorów. Można je wysiewać już pod koniec lutego lub w marcu, a pierwsze plony pojawiają się w kwietniu.
• Bakłażan: To bardzo cenne warzywo, które wymaga specyficznego mikroklimatu do rozwoju, w tym odpowiedniego nawadniania i wysokiej temperatury. Ma duże wymagania cieplne i świetlne.

Uprawa warzyw w szklarni, autor: Alexei_other, pixabay.com

• Arbuz, Melon, Bataty: Są to warzywa, których uprawa w gruncie w Polsce jest zwykle niemożliwa. Wymagają ogrzewanej szklarni i adekwatnego nawadniania, aby mogły prawidłowo rosnąć i dojrzewać. Melony najlepiej uprawiać na podporach, wybierając wczesne odmiany.
• Cukinia: Wymaga dobrego światła i odpowiedniej temperatury. Rozsada cukinii powinna być przygotowywana w doniczkach.
• Truskawki: Świetnie odnajdują się w warunkach szklarniowych, co pozwala na ich szybsze dojrzewanie, uzyskanie większych plonów i wyjątkowo aromatycznych owoców. Odmiany powtarzające, takie jak 'Albion’, mogą dać plon do 2 kg/m².

Wielokrotne podkreślanie znaczenia uprawy „ciepłolubnych” i „egzotycznych” warzyw jako idealnych do szklarni w naszym klimacie wskazuje, iż główną wartością dodaną szklarni jest umożliwienie uprawy gatunków, które w innym przypadku nie przetrwałyby lub nie owocowały. Oznacza to, iż należy skupić się przede wszystkim na tych wymagających cieplnie roślinach, aby maksymalnie wykorzystać unikalne możliwości, jakie oferuje szklarnia.

Warzywa łatwe w uprawie w szklarni dla początkujących

• Rzodkiewka – Doskonała roślina dla początkujących, gwałtownie dojrzewa. Ma niewielkie potrzeby, kiełkuje już w 4°C, a siewki znoszą choćby -4°C. Optymalna temperatura podłoża to 10-14°C.
• Sałata – Łatwa w uprawie i gwałtownie dojrzewająca. Należy do roślin długiego dnia, ale najlepiej uprawiać ją w okresach, gdy dzień jest krótszy niż 12 godzin, aby uniknąć przedwczesnego wybijania w pędy kwiatostanowe. Wymaga 4-6 tys. luksów światła na dobę.
• Szpinak – Bogaty w składniki odżywcze i bardzo łatwy w uprawie. Rośnie gwałtownie i jest mało wymagający. Jest rośliną klimatu chłodnego, nasiona kiełkują w 2-3°C, a młode siewki znoszą spadki temperatur do -6°C. Optymalna temperatura wzrostu to 15-18°C.
• Burak liściowy (boćwina) – Łatwiejszy w uprawie niż burak ćwikłowy, ma mniejsze wymagania i jest bardziej odporny na przymrozki. W szklarniach można go siać już w marcu.
• Groszek cukrowy – Jest znacznie mniej wymagający niż fasola i toleruje małe przymrozki (do -5-6°C). Lubi, gdy wiosna jest nie za ciepła i wilgotna.
• Rzeżucha: Rośnie błyskawicznie i ma minimalne wymagania – może rosnąć choćby bez ziemi, wystarczy posiać ją na mokrej wacie. Potrzebuje temperatury co najmniej 20°C.

Uprawianie warzyw „łatwych w uprawie” obok tych „ciepłolubnych” to maksymalizacja użyteczności szklarni przez cały rok. Podczas gdy rośliny ciepłolubne dominują latem, te łatwe w uprawie i często odporne na chłód gatunki mogą wypełnić okresy przejściowe (wczesna wiosna, późna jesień, a choćby zima w nieogrzewanych szklarniach). Umożliwia to ciągłą produkcję i bardziej zróżnicowane zbiory, optymalizując zwrot z inwestycji w szklarnię.

Szczegółowe Wymagania Uprawowe dla Kluczowych Warzyw Szklarniowych

Aby osiągnąć sukces w uprawie szklarniowej, niezbędne jest zrozumienie specyficznych wymagań poszczególnych gatunków warzyw.

Pomidory

Optymalne warunki wzrostu:

• Temperatura: Pomidory najlepiej rosną w temperaturze 20-25°C w ciągu dnia i 15-18°C w nocy. Rozsada wymaga temperatury 20-25°C. Zbyt niska temperatura (poniżej 0°C) może zniszczyć rośliny, a zbyt wysoka (przekraczająca 25°C) może prowadzić do uszkodzenia kwiatów i owoców.
• Wilgotność: Optymalna wilgotność powietrza dla pomidorów wynosi 60-70% w ciągu dnia i 80-90% w nocy. Zbyt niska wilgotność może powodować problemy z kwitnieniem i owocowaniem, natomiast zbyt wysoka sprzyja rozwojowi chorób grzybowych.
• Światło: Pomidory są roślinami światłolubnymi i potrzebują dużo światła – minimum 14-16 godzin dziennie. Najlepiej rosną w pełnym spektrum światła, gdzie promienie czerwone stymulują kwitnienie i owocowanie, a niebieskie wspierają wzrost liści i łodyg. Dla optymalnych rezultatów zaleca się 10-12 godzin światła dziennie, jednak więcej niż 16 godzin może być dla nich stresujące. Pomidory potrzebują również okresu odpoczynku, czyli 6-8 godzin ciemności, aby prawidłowo funkcjonować. Optymalna intensywność światła to około 400-600 μmol/m²/s. Szczegółowe wymagania dotyczące temperatury i światła, zwłaszcza potrzeba okresu ciemności, wskazują, iż samo dostarczanie „więcej” światła lub ciepła nie zawsze jest korzystne. Istnieje optymalna równowaga, co oznacza, iż automatyczne lub półautomatyczne systemy kontroli klimatu (np. timery do oświetlenia, automatyczne wentylatory) są bardzo korzystne dla maksymalizacji plonów i zdrowia roślin, szczególnie dla zapracowanych ogrodników.

Uprawa warzyw w szklarni, autor: SpencerWing, pixabay.com

Polecane odmiany do szklarni: Wybór odmiany zależy od preferencji i warunków szklarniowych.

• Odmiany karłowe/niskie – Idealne do niższych szklarni lub uprawy w pojemnikach. Przykłady to: Betalux (bardzo wczesny, plenny, odporny na zarazę ziemniaka, dobrze radzi sobie z niską temperaturą, ma zdolność zawiązywania owoców bez zapylenia), Frodo (plenny, smaczny, o wydłużonych owocach), Bajaja (pomidor koktajlowy, bardzo krzaczasty, dający ponad 100 owoców z jednego krzaka, idealny do podjadania prosto z krzaczka).
• Odmiany wysokie/wielkoowocowe: Wymagają podpór lub puszczania na sznurkach. Przykłady to: Kalman, Malinowy Ożarowski, Roma, Brutus, Krakus, Persimon czerwony, Bawole serce, Pomodoro, Pokusa, Red Pear.
• Inne popularne odmiany pomidorów do uprawy w szklarni – Malinowy Olbrzym (duże, mięsiste owoce), San Marzano 3 (zbity miąższ, mało pestek, idealny do przetworów), Alice’s Dream (egzotyczny, słodki z nutką kwasku), Black Beauty (ciemny, soczysty, słodki z nutą dymną), Black Cherry (koktajlowy, słodki, plonuje aż do przymrozków).
  Różnorodność zalecanych odmian (karłowe, wysokie, koktajlowe, przetwórcze) pokazuje, iż uprawa szklarniowa pozwala na dostosowanie produkcji do konkretnych potrzeb kulinarnych lub ograniczeń przestrzennych. Wzmianka o odmianie 'Betalux’ i jej umiejętności zawiązywania owoców bez zapylenia jest kluczowym, praktycznym szczegółem, szczególnie dla ogrodników, którzy nie korzystają z trzmieli ani nie mają czasu w intensywne manualne zapylanie. Podkreśla to, jak wybór odmiany może uprościć uprawę.

Pielęgnacja

• Rozsada – Pomidory uprawia się z rozsady, którą można przygotować w domu. Sadzonki przesadza się do szklarni zwykle od 1 do 10 maja, gdy mają 6-8 liści i łodygę o długości 30-35 cm.

  Prowadzenie roślin – Pomidory prowadzi się na jeden lub dwa pędy, co zapewnia obfite plonowanie. Należy regularnie usuwać tzw. „wilki” (pędy boczne wyrastające z kątów liści). Rośliny wymagają podwiązywania do podpór (tyczki, druty, sznurki) w celu zapewnienia pionowego wzrostu i lepszego dostępu do światła.

• Ogławianie – Na około 7 tygodni przed planowanym zbiorem warto wykonać ogławianie (ścięcie wierzchołków pędów), aby przyspieszyć dojrzewanie owoców.
• Podlewanie – Należy regularnie podlewać pomidory, zawsze przy korzeniach, unikając moczenia liści, kwiatów i owoców, co zdecydowanie zwiększa ryzyko wystąpienia chorób grzybowych.
• Nawożenie: Ważne jest dobre nawożenie, np. obornikiem, kompostem lub gnojówką. Gleba pod pomidory powinna być wzbogacona obornikiem. Należy stale kontrolować niedobory składników odżywczych.

Zapylanie

W zamkniętym środowisku szklarni naturalne zapylanie przez owady może być utrudnione, dlatego często konieczne jest sztuczne zapylanie w celu pozyskania owoców.

• Metody zapylania
  • Ręczne zapylanie (pędzelkowanie lub otrząsanie): Polega na delikatnym potrząsaniu kwiatostanami lub muskaniu kwiatów małym pędzelkiem, aby uwolnić pyłek i przenieść go na słupek. Ten proces warto powtarzać codziennie, szczególnie w ciepłe i suche dni.
  • Trzmiele: W profesjonalnych uprawach i większych szklarniach często wsiedla się trzmiele ziemne (Bombus terrestris). Jedna rodzina trzmieli żyje od 8 do 12 tygodni i może zapylić znaczną powierzchnię upraw.
  • Elektryczne pszczoły: Dostępne są również specjalne urządzenia, którymi dotyka się grona pomidora u nasady, wywołując zapylenie.
  • Opryski: Można stosować specjalne roztwory naturalnych lub syntetycznych inhibitorów wzrostu, które stymulują zawiązywanie owoców.

• Optymalne warunki do zapylania: Najlepsze warunki to wilgotność powietrza między 50% a 70% i temperatura 20-27°C. Ogrodnicy zalecają zmniejszenie wilgotności rano i zwiększenie po południu, co sprzyja zapyleniu. Duże wahania temperatury między dniem a nocą mogą zmniejszać ilość pyłku. Szczegółowy opis metod zapylania (ręczne, biologiczne, mechaniczne, chemiczne) podkreśla, iż udana uprawa szklarniowa wymaga aktywnej interwencji poza samym sadzeniem. Dla ogrodników domowych wybór między metodami manualnymi a bardziej zaawansowanymi (trzmiele, elektryczne pszczoły) zależy od skali uprawy i zaangażowania. Wskazuje to, iż szklarnie, oferując kontrolę, wymagają również głębszego zrozumienia biologii roślin i aktywnego zarządzania.

Ogórki

Optymalne warunki wzrostu

• Temperatura: Nasiona ogórków wysiewa się w temperaturze około 20°C, a siewki wymagają około 15°C. Optymalna temperatura dla wzrostu to 25-28°C. Ogórki są bardzo ciepłolubne i źle znoszą temperatury poniżej 10°C.
• Wilgotność: Ogórki wymagają bardzo wysokiej wilgotności powietrza, która w warunkach dobrego nasłonecznienia i optymalnej temperatury powinna wynosić 80-90%. jeżeli temperatura przekracza optimum, wilgotność należy zwiększyć choćby do 95-100%. W dni słoneczne rośliny można zraszać kilkukrotnie. Wilgotność podłoża powinna być stała: około 50% po posadzeniu rozsad, następnie 60-70%, a w trakcie owocowania choćby 85%. Zbyt niska wilgotność może prowadzić do pojawienia się przędziorków i mszyc, a także do opadania zawiązków.
• Światło: Szybki wzrost i rozwój ogórków następuje przy intensywnym, ale rozproszonym świetle. Optymalna intensywność światła to 10-15 tys. luksów. Niedostateczne oświetlenie spowalnia wzrost, powoduje nekrotyczne plamy na liściach, słabe kwitnienie i zrzucanie zawiązków. W upalne dni konieczne jest cieniowanie szklarni. Wysokie wymagania ogórków dotyczące wilgotności (80-90%, a choćby do 100% w wysokich temperaturach) kontrastują z niższymi preferencjami pomidorów (60-70%). Jest to najważniejszy punkt dla sadzenia towarzyszącego, ponieważ uprawa obu gatunków w tej samej szklarni bez starannego podziału stref środowiskowych może prowadzić do nieoptymalnych warunków dla jednej lub obu roślin, a także zwiększać ryzyko chorób. Wzmacnia to zalecenie unikania wspólnej uprawy pomidorów i ogórków.

Polecane odmiany do szklarni

• Odmiany hybrydowe: Często polecane ze względu na większą odporność na choroby i szkodniki. Przykłady to: Octopus F1, ogórek Meksykański, Kiwano, Alhambra F1, Śremski.
• Odmiany partenokarpiczne: Idealne do szklarni, ponieważ nie wymagają zapylania przez owady, co zapewnia obfite plony w zamkniętym środowisku.
• Odmiany długoowocowe i brodawkowe: SpringScore (wczesne nasadzenia, wysoka jakość), Madeira (duży potencjał plonotwórczy, typ multi fruit), Pacto, Quintus (o gładkiej skórce), Sultanit, Erlend, Bjorn (brodawkowe), Nikoletta (bardzo wczesna, plenna), Kitto, Ninja (brodawkowe), Mewa RZ, Mestana RZ, Cretasun RZ (z grupy blueleaf, o podwyższonym poziomie chlorofilu).
• Odmiany krótkoowocowe (do marynowania/przekąski): Anulka, Delikatess, Borus Kwaszeniak, Alhambra F1, Polan.

Pielęgnacja

• Prowadzenie roślin – Ogórki najlepiej prowadzić na sznurkach lub tyczkach podwieszonych przy suficie, aby pędy mogły się wspinać, co sprzyja lepszemu nasłonecznieniu i wentylacji.
• Podlewanie – Regularne podlewanie jest kluczowe, najlepiej letnią, odstaną wodą, aby uniknąć szoku termicznego dla korzeni.
• Gleba – Preferują żyzną, próchniczą glebę i stale wilgotne podłoże. Należy unikać nadmiaru azotu, który może prowadzić do nadmiernego wzrostu wegetatywnego kosztem owocowania.
• Zapylanie: Wiele nowoczesnych odmian ogórków szklarniowych jest partenokarpicznych, co oznacza, iż nie wymagają zapylania do zawiązywania owoców. jeżeli jednak wybierze się odmianę wymagającą zapylania, konieczne może być sztuczne zapylanie kwiatów (za pomocą pędzelka, przenosząc pyłek z kwiatów męskich na żeńskie) lub zapewnienie dostępu owadom zapylającym, takim jak pszczoły czy trzmiele.

Papryka

Optymalne warunki wzrostu

• Temperatura: Papryka ma wysokie wymagania cieplne. Optymalna temperatura wzrostu wynosi 21-30°C , a w dzień 20-25°C i w nocy 16-18°C. Temperatura gleby powinna wynosić 18-20°C. Papryka jest bardzo wrażliwa na przymrozki. Zbyt wysoka temperatura, przekraczająca 30°C, może hamować kwitnienie i owocowanie , natomiast zbyt niska (poniżej 15°C) hamuje wzrost.
• Wilgotność: Papryka potrzebuje dużo wody i lubi dużą wilgotność powietrza, choćby na poziomie 90-95%. Optymalna wilgotność powietrza to 50-60%. Preferuje umiarkowaną wilgotność gleby, na poziomie 60-70%. Zbyt suche powietrze może powodować usychanie liści, a nadmiar wilgoci sprzyja rozwojowi chorób grzybowych.
• Światło: Papryka lubi słońce i ciepło. Wymaga minimum 12-14 godzin światła dziennie , a zaleca się co najmniej 6-8 godzin pełnego nasłonecznienia.

  pH gleby: Preferuje gleby żyzne, próchnicze, o odczynie pH 6.0-6.8.

Polecane odmiany do szklarni:

• Odmiany słodkie: Przykłady to: ’California Wonder’, 'King of the North’. W zależności od koloru: papryka czerwona (słodka, duże, soczyste), pomarańczowa (łagodny, słodki), żółta (słodka, chrupiąca).
• Odmiany ostre: Przykłady to: ’Jalapeno’, 'Cayenne’.
• Inne: ’Rainbow Bell’, 'Purple Beauty’, Afrodita (żółta, typu Block), Kasia (żółta), Balladyna (czerwona, typu Block), ’Monanta’ (spiczasta, czerwona/żółtoczerwona/żółta).

Pielęgnacja:

• Rozsada: Paprykę uprawia się z rozsady, której produkcja trwa 7-8 tygodni. Wysiew najlepiej rozpocząć w szklarni w połowie marca, ponieważ przygotowanie rozsady zajmuje choćby do 10 tygodni. Sadzonki wysadza się pod koniec marca lub w kwietniu. Przed przesadzeniem rozsady należy ją hartować przez 10-15 dni, stopniowo obniżając temperaturę.
• Prowadzenie roślin: Paprykę zwykle prowadzi się na 2-3 pędy i wymaga podwiązywania, ponieważ jej pędy są kruche. W przypadku wysokich odmian jest to konieczne.
• Cięcie: Zaleca się cięcie koronacyjne po wykształceniu 8-10 liści.

Bakłażan

Optymalne warunki wzrostu: Warzywo to ma duże wymagania cieplne i świetlne. Optymalna temperatura wzrostu wynosi 25-28°C w dzień i 16-18°C w nocy. choćby niewielkie przymrozki mogą doprowadzić do jego śmierci, a spadki temperatury poniżej 15°C hamują wzrost. Do kiełkowania nasion wymagana jest temperatura około 21°C. Bakłażany potrzebują gleb żyznych, bogatych w próchnicę, o pH oscylującym w granicach 6,3-6,9.

Warzywa zielone (Sałata, Szpinak, Rzodkiewka)

Optymalne warunki wzrostu:

• Sałata: Należy do roślin długiego dnia, co oznacza, iż do zakwitnięcia potrzebuje ponad 14 godzin światła. Jednakże, uprawia się ją głównie w okresach, gdy dzień jest krótszy niż 12 godzin, ponieważ zbyt duża ilość światła może prowadzić do przedwczesnego wytworzenia części generatywnych, przez co sałata traci swoje walory smakowe. Do prawidłowego rozwoju części wegetatywnej potrzeba 4-6 tys. luksów światła na dobę. Optymalna wilgotność względna powietrza powinna wynosić około 70-85%. W uprawach pod osłonami wskazane jest nawadnianie dokorzeniowe dzięki linii kroplujących.
• Szpinak: Jest rośliną klimatu chłodnego; nasiona kiełkują już w temperaturze 2-3°C, a młode siewki dobrze znoszą spadki temperatur do –6°C. Optymalna temperatura wzrostu tej rośliny wynosi 15-18°C. Przy długości dnia powyżej dwunastu godzin, w połączeniu z wysoką temperaturą, choćby słabo ulistnione rośliny przedwcześnie wytwarzają pędy nasienne. Preferuje gleby o pH 6-7 i nie nadają się pod niego gleby ciężkie, zlewne.
• Rzodkiewka: Kiełkuje przy 4°C, a siewki wytrzymują choćby –4°C. Optymalna temperatura podłoża wynosi 10–14°C. Zgrubienie rzodkiewki formuje się podczas pierwszych dwóch tygodni po wschodach. Należy unikać wysokiej temperatury, która może spowodować przedwczesne wybijanie w pęd kwiatostanowy.

Uprawa warzyw w szklarni, autor: Alexei_other, pixabay.com

Jak dbać o szklarnię

Skuteczne zarządzanie szklarnią wykracza poza sam wybór odpowiednich warzyw. Obejmuje ono szereg praktyk pielęgnacyjnych i ochronnych, które są najważniejsze dla zdrowia roślin i obfitości plonów.

Przygotowanie podłoża i nawożenie

Pielęgnację roślin należy rozpocząć od przygotowania odpowiedniego podłoża, które powinno być przepuszczalne dla powietrza, żyzne i bogate w składniki odżywcze. Zaleca się uprawę roślin w przeznaczonych do tego pojemnikach, ponieważ ziemia w szklarni gwałtownie ulega wyjałowieniu i wymaga okresowej wymiany.

Ważne jest dobre nawożenie, np. obornikiem, kompostem lub gnojówką. Świeżego obornika nie należy stosować bezpośrednio na grządkach, ponieważ jego rozkład wydziela ciepło, które może „spalić” rośliny; powinien on przeleżeć co najmniej rok, aby przekształcić się w próchnicę. Kompost jest doskonałym nawozem, poprawiającym strukturę gruntu, nasycającym ziemię składnikami odżywczymi i równoważącym bilans kwasowo-zasadowy.

Można również stosować nawozy zielone, takie jak facelia, gorczyca, łubin, lucerna, rzepak, żyto czy owies. Rośliny te nie tylko poprawiają strukturę gleby i wzbogacają ją w składniki odżywcze, ale także tłumią wzrost chwastów i rozwój chorobotwórczych mikroorganizmów. Przed posadzeniem głównej kultury (na 2-3 tygodnie) nawozy zielone kosi się i płytko zakopuje w ziemi.

Nawadnianie

Regularne i równomierne nawadnianie jest kluczowe. Systemy nawadniania kropelkowego są wysoce polecane dla pomidorów, papryki, ogórków, bakłażanów i melonów, ponieważ precyzyjnie i oszczędnie dostarczają wilgoć bezpośrednio do korzeni, ograniczając straty wody choćby o 60% i zmniejszając ryzyko chorób grzybowych poprzez utrzymywanie suchych liści. Zraszacze i mgławice wodne są korzystne dla ziół, truskawek i roślin tropikalnych, ponieważ równomiernie rozprowadzają wodę i poprawiają wilgotność, co może obniżyć temperaturę w szklarni o około 4–6°C w trakcie upałów. Podlewanie najlepiej wykonywać rano lub w późnych godzinach popołudniowych, aby ograniczyć intensywne parowanie wody i przypadkowe skoki wilgotności.

Wentylacja i cieniowanie

W lecie szklarnia gwałtownie się nagrzewa, dlatego niezbędne są uchylne okien, które umożliwią wentylację i obniżenie temperatury. Promienie letniego słońca mogą stanowić zagrożenie dla roślin, prowadząc do poparzeń; dlatego warto zadbać o możliwość cieniowania szklarni, wykorzystując do tych celów na przykład siatki cieniujące lub specjalne maty odblaskowe. Odpowiednia cyrkulacja powietrza jest kluczowa dla zdrowego wzrostu roślin i utrzymania optymalnej temperatury i wilgotności. W chłodniejszych miesiącach nocne spadki temperatur poniżej 10°C mogą zaburzać wzrost roślin; można temu zapobiec, stosując beczki z wodą (która magazynuje ciepło) lub maty grzewcze.

Uprawa współrzędna warzyw

W szklarni ogrodowej można i powinno się stosować współrzędną uprawę warzyw, które mogą przynieść znakomite efekty, takie jak ograniczenie występowania szkodników i zwiększenie wydajności. Bardzo więc jest ważne znać zasady dobrego sąsiedztwa warzyw i złego sąsiedztwa warzyw.

• Pomidory: Dobrze współgrają z bazylią, która odstrasza mszyce i poprawia smak owoców.
• Ogórki: Można je łączyć z fasolą, która wzbogaca podłoże w azot, wspierając wzrost pnączy ogórkowych.
• Marchew: Sadzenie marchwi obok cebuli jest korzystne, ponieważ cebula chroni korzenie marchwi przed szkodnikami glebowymi.
• Sałata: Może być sadzona z rzodkiewką. Liście sałaty zapewniają cień w pierwszych tygodniach, co zapobiega zbyt szybkiemu wybijaniu rzodkiewki w pęd kwiatowy.

Należy jednak unikać sadzenia pomidorów z ogórkami ze względu na ich rozbieżne potrzeby dotyczące wilgotności. Planowanie takich kombinacji najlepiej rozpocząć na początku sezonu, aby harmonijnie wypełnić całą przestrzeń w szklarni ogrodowej.

Płodozmian

W zamkniętym środowisku szklarni płodozmian warzyw jest niezwykle ważny, aby zapobiegać wyjałowieniu gleby i gromadzeniu się patogenów. Zaleca się czteroletni cykl płodozmianu, w którym grupy roślin zmieniają swoje miejsce uprawy :

Po zakończeniu czteroletniego cyklu zaleca się wzbogacenie ziemi świeżą materią organiczną, np. poprzez posianie poplonów, takich jak facelia lub gorczyca. Rośliny te poprawiają strukturę podłoża i wzbogacają je w cenne mikroelementy: facelia po zbiorach wzbogaca glebę w azot i pomaga zapobiegać erozji, natomiast gorczyca służy za roślinę fitosanitarną, ograniczając rozwój nicieni i patogenów bakteryjnych.

W szklarniach, ze względu na sprzyjające warunki, szkodniki i choroby mogą rozwijać się bardzo szybko, dlatego kluczowa jest błyskawiczna reakcja i podjęcie zdecydowanych działań.

Typowe szkodniki warzyw szklarniowych

• Przędziorki (np. przędziorek chmielowiec) – wysysają soki z tkanek roślinnych, powodując jasne punkty na liściach.
• Mączliki (np. mączlik szklarniowy, mączlik ostroskrzydły) – wysysają soki z liści, pokrywając je lepką substancją, co hamuje wzrost roślin.
• Wciornastki (np. wciornastek tytoniowiec, wciornastek zachodni) – mogą powodować uszkodzenia liści i zniekształcenia owoców.
• Miniarki – larwy minują liście, tworząc charakterystyczne korytarze, co osłabia roślinę.
• Mszyce – Powszechne szkodniki, wysysające soki i przenoszące wirusy.
• Inne – takie jak skośnik pomidorowy, błyszczka, słonecznica orężówka.

Typowe choroby warzyw szklarniowych

• Pomidory: Najczęściej występują choroby grzybowe, takie jak zaraza ziemniaczana, brunatna plamistość liści, szara pleśń, alternarioza i mączniak prawdziwy. Objawy to nalot, plamy na liściach, łodygach i owocach, zwijanie się liści i zahamowany wzrost.
• Ogórki: Zagrożeniem są kanciasta plamistość bakteryjna, mączniak prawdziwy dyniowatych i mączniak rzekomy dyniowatych. Mączniak rzekomy jest uważany za najgroźniejszą chorobę ogórków, rozwijającą się gwałtownie w wilgotnych i zmiennych warunkach pogodowych.

Zapobieganie i zwalczanie:

• Profilaktyka: Jest kluczowa. Obejmuje intensywne wietrzenie szklarni, unikanie nadmiernego zagęszczenia roślin, usuwanie dolnych liści i „wilków” oraz liści z niepokojącymi objawami. Ważne jest, aby nie uprawiać pomidorów w tym samym miejscu częściej niż co 3-4 lata, ponieważ patogeny i szkodniki mogą zimować w resztkach roślinnych. Nie należy kompostować chorych resztek roślinnych. Podlewanie należy zawsze kierować na korzenie, unikając moczenia liści, aby zmniejszyć ryzyko chorób grzybowych.
• Metody biologiczne: Stanowią istotną część integrowanej ochrony roślin, ograniczając populacje szkodników bez ich całkowitej eliminacji.
• Metody chemiczne: Dopuszczalne w integrowanej ochronie roślin, powinny charakteryzować się wysoką skutecznością, krótkim okresem karencji i bezpieczeństwem dla ludzi, zwierząt i owadów pożytecznych. Przykłady to preparaty miedziowe (np. Miedzian 50 WP) na kanciastą plamistość i mączniaka rzekomego ogórków oraz fungicydy zawierające chlorotalonil i tiofanat metylowy na choroby grzybowe pomidorów. Insektycydy takie jak Verimark 200 SC, stosowane w systemach nawadniania kropelkowego, zapewniają długotrwałe działanie systemiczne przeciwko wielu szkodnikom szklarniowym.

Uprawa warzyw w szklarni to przedsięwzięcie wymagające zaangażowania, ale jednocześnie niezwykle satysfakcjonujące. Szklarnia, dzięki możliwości kontrolowania środowiska, pozwala na znaczące przedłużenie sezonu wegetacyjnego, ochronę roślin przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi oraz uprawę gatunków ciepłolubnych i egzotycznych, które w polskim klimacie nie mogłyby rozwijać się w gruncie.

Fot główna: