Nie ryzykuj kary 5 tys. zł – ostrzeżenie dla wszystkich!

Wczesna wiosna w polskich lasach przynosi ze sobą prawdziwy skarb natury – czosnek niedźwiedzi, roślinę o wyjątkowych walorach smakowych i leczniczych, której intensywny, czosnkowy aromat rozchodzi się po leśnych ostępach jeszcze zanim na dobre stopnieją ostatnie płaty śniegu. Ta niepozorna roślina cieszy się w ostatnich latach ogromną popularnością wśród miłośników kuchni i zielarstwa, jednak niewielu zdaje sobie sprawę, iż jej zrywanie w naturalnym środowisku jest surowo zabronione i może skutkować karą finansową sięgającą choćby 5 tysięcy złotych.

Fot. Pixabay

Czosnek niedźwiedzi, nazywany również czosnkiem leśnym lub dzikim, należy do częściowo chronionych gatunków roślin w Polsce. Jego naturalne stanowiska można spotkać w wielu regionach kraju, szczególnie obficie rośnie w Puszczy Kampinoskiej, Puszczy Białowieskiej oraz w malowniczych zakątkach Bieszczad. Choć dla niewprawnego oka może przypominać konwalię majową, doświadczeni zbieracze bezbłędnie rozpoznają go po charakterystycznym zapachu i wyglądzie – szerokich, lancetowatych liściach wyrastających bezpośrednio z cebuli ukrytej płytko pod ziemią.

Historia wykorzystania czosnku niedźwiedziego w celach kulinarnych i leczniczych sięga setek lat wstecz. Nasi przodkowie cenili go za adekwatności przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i oczyszczające organizm. Współczesne badania naukowe potwierdzają intuicję dawnych zielarzy – czosnek niedźwiedzi przewyższa choćby popularny czosnek pospolity pod względem zawartości cennych związków bioaktywnych. Bogate w związki siarki liście działają jako silne antyoksydanty, chroniące komórki przed uszkodzeniami powodowanymi przez wolne rodniki. Kwasy fenolowe obecne w roślinie mają adekwatności przeciwzapalne i przeciwbakteryjne.

Regularnie spożywany czosnek niedźwiedzi wzmacnia odporność organizmu, wspiera pracę układu krążenia i może zapobiegać miażdżycy poprzez obniżanie poziomu cholesterolu. Zawarte w nim witaminy (A, C i z grupy B) oraz mikro- i makroelementy (magnez, żelazo, potas, fosfor) dodatkowo wspierają ogólną kondycję organizmu. Co więcej, w medycynie naturalnej roślina ta jest stosowana jako wsparcie w profilaktyce i leczeniu niektórych nowotworów, choć należy podkreślić, iż takie działanie wymaga konsultacji z lekarzem.

Rosnąca świadomość prozdrowotnych adekwatności czosnku niedźwiedziego przyczyniła się niestety do znacznego uszczuplenia jego naturalnych stanowisk. Bezmyślne zrywanie całych roślin wraz z cebulami, często w celach komercyjnych, doprowadziło do drastycznego zmniejszenia populacji tego gatunku w niektórych regionach Polski. Z tego powodu służby leśne prowadzą regularne kontrole i nakładają surowe kary na osoby przyłapane na nielegalnym zbiorze. Mandat za zrywanie czosnku niedźwiedziego w lasach może wynieść choćby 5 tysięcy złotych – to cena, której z pewnością nie warto płacić za garść leśnych liści.

Leśnicy apelują do miłośników przyrody o ograniczenie kontaktu z tą cenną rośliną wyłącznie do robienia zdjęć. „Każda zerwana roślina to potencjalnie setki nowych, które nigdy nie wyrosną” – podkreślają pracownicy Lasów Państwowych, którzy z niepokojem obserwują coroczny najazd zbieraczy na tereny, gdzie występuje czosnek niedźwiedzi. Szczególnie intensywne zbiory mają miejsce na przełomie marca i kwietnia, gdy roślina pozostało młoda i najbardziej aromatyczna.

Na szczęście dla miłośników tego leśnego przysmaku, istnieją legalne sposoby na jego pozyskanie. W ostatnich latach znacznie wzrosła dostępność sadzonek czosnku niedźwiedziego w centrach ogrodniczych i na targach roślinnych. Roślina ta znakomicie nadaje się do uprawy w przydomowych ogródkach czy na działkach, gdzie może być zrywana bez żadnych ograniczeń. Czosnek niedźwiedzi nie jest wymagający w uprawie – preferuje cieniste, wilgotne miejsca z żyzną, próchniczą glebą, podobne do tych, w których występuje naturalnie w lesie.

Uprawa własnego czosnku niedźwiedziego to nie tylko sposób na uniknięcie kar finansowych, ale także gwarancja dostępu do pierwszych wiosennych nowalijek prosto z własnego ogródka. Młode liście można dodawać do kanapek, sałatek, zup czy past – ich delikatny, czosnkowy smak doskonale komponuje się z wieloma potrawami. Warto również przygotować z nich pesto, które zachowa aromat i adekwatności zdrowotne rośliny na dłużej.

Fenomen czosnku niedźwiedziego wykracza poza granice Polski – w wielu krajach europejskich, szczególnie w Niemczech, Austrii czy Szwajcarii, jego zbiór w lasach jest również ograniczony lub całkowicie zabroniony. W niektórych regionach można zbierać wyłącznie niewielkie ilości liści na własny użytek, ale nigdy całych roślin wraz z cebulami. Takie podejście pozwala na zachowanie naturalnych stanowisk tego cennego gatunku dla przyszłych pokoleń.

Mimo iż pokusa zebrania świeżych, pachnących liści podczas wiosennego spaceru po lesie może być duża, pamiętajmy, iż ochrona bioróżnorodności naszych lasów jest wartością nadrzędną. Każdy z nas może przyczynić się do zachowania naturalnych stanowisk czosnku niedźwiedziego, wybierając etyczne i legalne sposoby na cieszenie się jego smakiem i adekwatnościami zdrowotnymi. Zakup sadzonek i uprawa we własnym ogrodzie to najlepsze rozwiązanie – dające satysfakcję, oszczędzające portfel i chroniące leśne ekosystemy.

Warto również pamiętać, iż czosnek niedźwiedzi nie jest jedyną rośliną chronioną w polskich lasach – przepisy obejmują dziesiątki gatunków, których zbiór jest zabroniony lub ograniczony. Przed wyruszeniem na wiosenny spacer połączony ze zbieraniem ziół warto zapoznać się z aktualnymi przepisami i listą roślin objętych ochroną. Świadome i odpowiedzialne podejście do korzystania z darów lasu to obowiązek każdego miłośnika przyrody, niezależnie od tego, czy zbiera rośliny dla przyjemności, czy w celach zdrowotnych.