Homo aquaticus, czyli hipoteza małpy wodnej

Zdjęcie: homo-aquaticus

Czy człowiek wyewoluował dzięki środowisku wodnemu? Tak twierdzą zwolennicy hipotezy małpy wodnej lub Homo aquaticus. Na czym ona polega i czy nie ma lepszej hipotezy pojawienia się człowieka?

Standardowa teoria ewolucji człowieka, pomimo iż nauczana w szkołach i propagowana na każdym kroku w mediach, zawiera bardzo poważne braki. Wielu naukowców to przyznaje. Część z nich szuka także tego, w jaki sposób można byłoby zapełnić te luki, aby stworzyć w pełni przekonujący model ewolucyjnego pochodzenia człowieka. Stąd pojawiła się pewna hipoteza mówiąca, iż rodzaj Homo wyewoluował od tych naczelnych, które musiały przynajmniej częściowo żyć w wodzie.

Jest to teoria lub hipoteza małpy wodnej (ang. Aquatic Ape Hypothesis/Theory). Jako pierwszy zaproponował ją już w latach 40. XX wieku niemiecki naukowiec Max Westenhöfer. W latach 60. rozwinął ją Alister Hardy, oceanograf z Oksfordu, w artykule pt. Aquatic Man – a present and future (Wodny człowiek – teraźniejszość i przyszłość). w tej chwili najbardziej znaczącą propagatorką tej teorii jest Elaine Morgan, brytyjska pisarka, która napisała kilka książek na ten temat¹. Zwolennikiem tej hipotezy jest też nie kto inny jak Sir David Attenborough, znany brytyjski biolog, naturalista i twórca filmów dokumentalnych².

Na czym polega hipoteza małpy wodnej?

Na czym więc polega hipoteza, jaką propagują Elaine Morgan, Glenn Isaac, Phillip Thomas czy Michael Crawford? Otóż badania naukowe wykazały, iż człowiek różni się od pozostałych naczelnych w znacznie większym stopniu niż dawniej wierzono. Oprócz oczywistej wyższej inteligencji i innych cech umysłowych, które znajdziemy tylko u rodzaju Homo, do tych różnic należy zaliczyć również pewne cechy anatomiczne. Są one znacznie większe niż różnice między innymi gatunkami naczelnych. I co najważniejsze, te odrębne od innych naczelnych cechy człowieka częściej znajdujemy u organizmów wodnych aniżeli lądowych.

Dlatego zwolennicy hipotezy małpy wodnej uważają, iż musiało dziać się coś radykalnego w ewolucji człowieka około 5 milionów lat temu. Zgodnie z ich teorią w ówczesnej Afryce Wschodniej doszło do częściowego zalania niektórych obszarów. Zmusiło to tamtejsze naczelne do odpowiedniej adaptacji do środowiska wodnego lub wodno-lądowego. Z czasem ewolucyjnie wykształcił się nowy gatunek, nazywany Homo aquaticus, czyli dosłownie człowiek wodny. To z niego około 2,5 miliona lat temu, po teoretycznym wycofaniu się wód, miał wyewoluować gatunek Homo habilis, który zajmował się zbieractwem i łowiectwem³.

Dowody za hipotezą Homo aquaticus

Naukowcy głoszący hipotezę Homo aquaticus twierdzą, iż mają cały szereg dowodów anatomicznych na jej poparcie. Najważniejszym z nich miałoby być to, iż wczesny człowiek wykształcił pozycję wyprostowaną i dwunożność. Ta cecha sama w sobie stanowi wielki problem dla klasycznej teorii ewolucji człowieka, włącznie z tzw. hipotezą sawanny. Uważa się, iż z powodu zaniku drzew na sawannie małpy musiały wykształcić lepszy sposób poruszania się po powierzchni ziemi. Ale po co pozbawione drzew małpy miałyby wykształcać dwunożność, skoro to czteronożność jest bardziej wydajnym sposobem przemieszczania się?

Zwolennicy Homo aquaticus proponują zatem inne rozwiązanie: dwunożność u naczelnych musiała wykształcić się w dość płytkim środowisku wodnym. A dokładniej w środowisku, gdzie woda często znajdowała się na wysokości szyi dorosłych osobników. Młode musiały często tonąć i w ten sposób pojawiły się różne sposoby adaptacji do nowego środowiska, w tym pływanie czy z czasem wyprostowana postawa⁴.

Dowodów na wodne początki rodzaju Homo ma być więcej. Na przykład nagość – niemal wszystkie ssaki posiadają futro, tymczasem człowiek i niektóre inne ssaki (np. słonie, hipopotamy, delfiny czy wieloryby) posiadają kilka lub brak włosów na ciele. Przy czym większość z tych ssaków, które nie mają futra, to zwierzęta wodne, a te lądowe mają większy lub mniejszy związek ze środowiskiem wodnym lub błotnym. Tłumaczy się to tym, iż ssakom bez futra pływa się łatwiej. I tak samo ma być z człowiekiem⁵.

Do innych dowodów, które przedstawiają zwolennicy hipotezy Homo aquaticus, można zaliczyć⁶: zakryte od góry i skierowane do dołu nozdrza (dzięki czemu woda szybciej spływa z nich), umiejętność wstrzymywania powietrza (także u noworodków), obniżona i powiększona krtań (pozwalająca na większe hausty powietrza), umiejętności pływackie noworodków, dodatkowe warstwy tłuszczu podskórnego (zwłaszcza u noworodków, w przeciwieństwie do innych naczelnych, których noworodki są kościste i mocno pomarszczone), powiększone rozmiary mózgu (z powodu bogatej w białko diety rybnej), a także umiejętność mimiki twarzy (z powodu trudności z mową ciała przy brodzeniu w wodzie)⁷.

Dowody przeciw hipotezie Homo aquaticus

Oczywiście ponieważ hipoteza małpy wodnej nie została przyjęta jako obowiązująca, to oznacza, iż posiada własne niedociągnięcia. Na przykład okazuje się, iż istnieją zwierzęta, które posiadają futro, a są zwierzętami częściowo wodnymi. Najbardziej oczywisty przykład to bóbr, który jednocześnie jest bardzo dobrym pływakiem. Również wiele naczelnych odnajduje się dobrze w wodzie, a szympansy, orangutany i inne potrafią również pływać. Umieją to także chociażby psy i lubiące wodę koty. A zatem rodzaj Homo wcale nie musiał stać się nagi z powodu środowiska wodnego, zwłaszcza iż jest nieporównywalnie słabszym pływakiem⁸.

W temacie dwunożności ewolucjoniści twierdzą, iż naczelne nie przeszły od czworonożności wprost do chodzenia na dwóch nogach. Pośrednią fazą miała być tzw. brachiacja, czyli umiejętność huśtania się dzięki ramion, a która zachowała się np. u szympansów. Z kolei w przypadku obniżonej i powiększonej krtani uważa się, iż był to efekt właśnie przyjmowania pozycji wyprostowanej i pozwolił on wykształcić nie tyle umiejętność wstrzymywania powietrza, co przede wszystkim mowę⁹. Co ciekawe, obniżoną krtań możemy znaleźć także u innych gatunków ssaków, takich jak jeleń¹⁰.

Do innych obiekcji można zaliczyć fakt, dlaczego organizm ludzki zachował wodne cechy ewolucyjne po tym, gdy Homo wrócił na sawannę¹¹. Kolejną kwestią jest to, iż wspomniane wcześniej gatunki morskie posiadają także inne cechy organizmów wodnych, których człowiek nie posiada. Na przykład jądra samców znajdują się wewnątrz jamy brzusznej, a nie na zewnątrz. Ponadto zwierzęta wodne przechowują duże ilości tlenu w krwi zamiast w płucach, co też nie ma miejsca w przypadku człowieka¹².

Tradycyjni ewolucjoniści mają też inne obiekcje przeciwko hipotezie o Homo aquaticus. Jednak niektórzy, tacy jak John Langdon, profesor Uniwersytetu w Indianapolis, są świadomi, iż pewne cechy człowieka można wytłumaczyć zarówno dzięki hipotezy sawanny, jak i hipotezy małpy wodnej. W wielu przypadkach profesor przyznaje się, iż między hipotezą sawanny a hipotezą wodnej małpy istnieje remis lub po prostu brak rozstrzygających dowodów¹³. Mimo to hipoteza Homo aquaticus jest uznawana przez zdecydowaną większość biologów ewolucyjnych za nic innego jak pseudonaukę.

Homo a hipoteza inteligentnego projektu

Hipoteza małpy wodnej (Homo aquaticus) ma już około 80 lat i posiada swoich zwolenników wśród szanowanych naukowców. Mimo to jest traktowana podobnie jak hipoteza człowieka jako częściowej hybrydy małpy i świni Eugene’a McCarthy’ego. W rzeczy samej, twierdzenia i dowody na korzyść obu tych hipotez znajdują się w dość podobnym położeniu. Oto mamy rodzaj Homo (w tym gatunek Homo sapiens), który różni się od swoich rzekomych ewolucyjnych braci naczelnych bardzo szczególnym zbiorem cech anatomicznych. Do czego zatem miało dojść, iż człowiek uzyskał takie właśnie cechy?

W powyższych rozważaniach nie uwzględniliśmy jeszcze innej hipotezy, która mogłaby odpowiedzieć na to pytanie. Chodzi dokładnie o hipotezę inteligentnego projektu¹⁴. Choć człowiek pod bardzo wieloma względami przypomina małpę, to najwyraźniej nie pod wszystkimi względami. Wiele cech anatomicznych człowieka przypomina te u innych zwierząt, takich jak świnie czy dyskutowane w niniejszym artykule zwierzęta wodne. Oczywiście ewolucjoniści będą twierdzili, iż to wszystko wykształciło się przypadkowo u człowieka jako jedynego takiego naczelnego na świecie.

Ilu jednak odważy się uznać, iż w stworzeniu zwierząt i człowieka swój udział miała wyższa, nadprzyrodzona inteligencja, którą nazywamy Bogiem? Stworzyciel świata wcale nie musiał posługiwać się ewolucją, wywodząc człowieka z istot niższego rzędu, z którymi dzieli on takie czy inne cechy. Bóg bez najmniejszego problemu mógł skonstruować istotę ludzką całkowicie od podstaw. Mógł po prostu uznać, iż takie, a nie inne cechy najlepiej sprawdzą się w organizmie, funkcjonowaniu i życiu człowieka. Podobne cechy różnych stworzeń niekoniecznie świadczą o powstawaniu jednych rodzajów od drugich. Świadczą raczej o tym, iż jednych i drugich stworzył ten sam Projektant. A zatem może biblijny opis stworzenia wcale nie jest mitem ani alegorią?

Zapraszamy także do lektury artykułów o podobnej tematyce:

• Człowiek – hybryda małpy i świni?
• Kim byli neandertalczycy?
• W jaki sposób neandertalczycy pasują do modelu biblijnego

Przypisy

1. E. L. Milam, Elaine Morgan and the Aquatic Ape, The Guardian, 13.05.2013, https://www.theguardian.com/science/the-h-word/2013/may/13/aquatic-ape-elaine-morgan-history-science [dostęp: 15.01.2025].
2. R. McKie, Big brains, no fur, sinuses … are these clues to our ancestors’ lives as 'aquatic apes’?, The Guardian, 27.04.2013, https://www.theguardian.com/science/2013/apr/27/aquatic-ape-theory-primate-evolution [dostęp: 15.01.2025].
3. J. Bergman, The Aquatic Ape Theory: challenge to the orthodox theory of human evolution, Journal of Creation, 21(1), 2007, https://dl0.creation.com/articles/p073/c07318/j21_1_111-118.pdf [dostęp: 15.01.2025].
4. Ibid.
5. E. Morgan, The Aquatic Ape Hypothesis, Souvenir Press Ltd., 2017.
6. J. Bergman, The Aquatic…, op. cit.
7. E. Morgan, The Aquatic…, op. cit.
8. Aquatic Ape Hypothesis, RationalWiki, https://rationalwiki.org/wiki/Aquatic_ape_hypothesis [dostęp: 15.01.2025].
9. J. Bergman, The Aquatic…, op. cit.
10. Aquatic…, RationalWiki, op. cit.
11. J. Hawks, Why anthropologists rejected the aquatic ape theory, John Hawks, 14.08.2022, https://johnhawks.net/weblog/why-anthropologists-dont-accept-the-aquatic-ape-theory/ [dostęp: 15.01.2025].
12. Aquatic…, RationalWiki, op. cit.
13. J. Bergman, The Aquatic…, op. cit.
14. A. Gauger, D. Axe, C. Luskin, Science and Human Origins, Discovery Institute, 2012.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.