Nowe badanie opublikowane 20 stycznia w czasopiśmie Cell Press Current Biology jako pierwsze opisuje zjawisko, które badacze nazywają „zakaźnym oddawaniem moczu”. Badanie przeprowadzone na 20 szympansach trzymanych w niewoli w sanktuarium Kumamoto w Japonii pokazuje, iż gdy jeden szympans siusia, inne chętniej za nim podążają.
„W przypadku ludzi wspólne oddawanie moczu można postrzegać jako zjawisko społeczne” – mówi Ena Onishi z Uniwersytetu w Kioto.
„Włoskie przysłowie głosi: «Kto nie sika w towarzystwie, jest albo złodziejem, albo szpiegiem» (Chi non piscia in compagnia o è un ladro o è una spia), podczas gdy w języku japońskim akt oddawania moczu z innymi określa się jako do „Tsureshon”. To zachowanie jest reprezentowane w sztuce na przestrzeni wieków i kultur i przez cały czas pojawia się we współczesnych kontekstach społecznych. Nasze badania sugerują, iż zjawisko to może mieć głębokie korzenie ewolucyjne szympansy, nasi najbliżsi krewni, mają tendencję do oddawania moczu w odpowiedzi na oddawanie moczu przez osoby znajdujące się w pobliżu”.
Naukowcy postanowili zbadać to zachowanie po zauważeniu, iż szympansy rezerwatowe sikały mniej więcej w tym samym czasie. Przypominało im to ludzkie zachowanie i zastanawiali się, czy można je porównać do zaraźliwego ziewania. Aby się tego dowiedzieć, udokumentowali zachowania związane z sikaniem szympansów Kumamoto przez ponad 600 godzin, w tym 1328 przypadków oddawania moczu. Przeanalizowali dane obserwacyjne, aby sprawdzić, czy sikanie szympansów było w istotny sposób zsynchronizowane w czasie. Zbadali także, czy wpływ na to miały pobliskie osoby, czy też ukształtowały je czynniki społeczne.
Dowody wykazały, iż zdarzenia związane z oddawaniem moczu były znacznie bardziej zsynchronizowane podczas obserwacji, niż można by się spodziewać, gdyby szympansy po prostu sikały względem siebie w przypadkowych momentach. Jak podają, prawdopodobieństwo zakaźnego oddawania moczu wzrasta również w miarę zbliżania się do osoby, która oddała mocz wcześniej. Co ciekawe, osoby o niższych poziomach dominacji częściej sikały, gdy inni siusiali. Odkrycie sugeruje, iż na wzorce oddawania moczu wpływa hierarchia społeczna, z tendencją do „spływania” zachowań w dół struktury dominacji – twierdzą naukowcy.
„Byliśmy zaskoczeni, gdy odkryliśmy, iż na wzór zarażenia wpływa pozycja społeczna” – mówi Onishi. „Ponieważ nie prowadzono wcześniejszych badań nad zakaźnym oddawaniem moczu u żadnego gatunku, wyciągnęliśmy analogie do zaraźliwego ziewania, czyli kolejnego półdobrowolnego zachowania fizjologicznego. Na tej podstawie początkowo spodziewaliśmy się, iż wszelkie wpływy społeczne mogą przypominać te obserwowane podczas ziewania – np. silniejsze zarażenie między parami bliskimi społecznie, jednak nasze wyniki nie wykazały żadnych skutków związanych z bliskością społeczną. Zamiast tego zaobserwowaliśmy wyraźny wpływ rangi społecznej, przy czym osoby o niższej randze częściej podążały tą drogą oddawanie moczu innym.”
„To był nieoczekiwany i fascynujący wynik, ponieważ otwiera wiele możliwości interpretacji” – dodaje Shinya Yamamoto, również z Uniwersytetu w Kioto. „Może na przykład odzwierciedlać ukryte przywództwo w synchronizowaniu działań grupowych, wzmacnianie więzi społecznych lub stronniczość uwagi wśród osób o niższej randze. Odkrycia te rodzą intrygujące pytania dotyczące społecznych funkcji tego zachowania”.
Zdaniem naukowców odkrycie może mieć ważne implikacje dla zrozumienia i zbadania roli tego zachowania w utrzymywaniu spójności grupy, ułatwianiu koordynacji lub wzmacnianiu więzi społecznych w grupie. Pokazuje, jak to pozornie przyziemne i konieczne zachowanie może mieć pomijane znaczenie społeczne.
Naukowcy twierdzą, iż potrzebne są dalsze badania, aby zrozumieć specyficzne funkcje i mechanizmy leżące u podstaw zakaźnego oddawania moczu u szympansów. Są także ciekawi, czy zjawisko to występuje u innych gatunków.
