Szczaw zwyczajny – adekwatności, zastosowanie i zwalczanie

Szczaw zwyczajny (Rumex acetosa) jest gatunkiem rośliny należącej do rodziny rdestowatych. W naturze rośnie powszechnie w całej Europie, ale spotkać go można na niemal całym świecie. W Polsce jest to roślina pospolita, rozsiana po całym obszarze na łąkach, wśród upraw, przy drogach, a choćby w niższych partiach gór. Jest rośliną ruderalną, pospolitym chwastem.

Jak wygląda szczaw zwyczajny

Szczaw zwyczajny jest rośliną wieloletnią o grubym korzeniu palowym i zimującym, mięsistym kłączu. Ma odziomkowe liście o jajowato-podłużnym kształcie na długich ogonkach, które tworząc kępy osiągają około 30 cm wysokości, natomiast pędy kwiatostanowe z nich wyrastające mogą dorastać do wysokości 1 metra.

Szczaw zwyczajny, autor: 松岡明芳, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org

Szczaw zwyczajny kwitnie od maja do czerwca, jego kwiaty są niewielkie, barwy czerwonawej, tworzące wiechy. Jest to bylina dwupienna. Owocem jest trójgraniasty orzeszek, w środku którego znajduje się błyszczące nasionko wyposażone w aparat lotny. Dzięki temu szczaw zwyczajny szybko, sprawnie i bezproblemowo są się rozsiewa. Nasiona z łatwością niesione są przez wiatr.

Właściwości lecznicze szczawiu zwyczajnego

Szczaw zwyczajny jest rośliną dziko rosnącą, ale jak najbardziej jadalną, a do tego mającą wiele adekwatności prozdrowotnych, a choćby leczniczych. To prawdziwe bogactwo witamin (A, C, B1, B2, B3, B6, E) i minerałów (potas, wapń, magnez, fosfor, sód, żelazo, mangan, cynk, miedź), a przy tym jest to roślina niskokaloryczna (26 kcal w 100 g), zawiera nieco białka, węglowodanów, folianów i tłuszczów roślinnych. W szczawiu znajduje się sporo szczawianów, kwasu szczawiowego hyperozydu, goryczy oraz garbników.

Szczaw zwyczajny, autor: Henry Brisse, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org

Szczaw zwyczajny wykazuje również właściwości grzybobójcze oraz bakteriobójcze (hamują np. wzrost bakterii Chlamydia pneumoniae).

W ziołolecznictwie wykorzystuje się wszystkie części szczawiu od korzenia aż po kwiaty. I tak np. zmiażdżone liście przykłada się na obrzęki i stłuczenia. Z rośliny tej pozyskuje się witaminę C, której zawiera duże ilości. Wyciągi stosuje się do oczyszczania krwi przy anemii. Szczaw działa także moczopędnie oraz krwiotwórczo. Herbatka z liści szczawiu pomaga przy dolegliwościach wątroby i nerek. Napar z rośliny stosuje się do płukania jamy ustnej, gdy występują w niej owrzodzenia.

Szczaw zwyczajny nie dla wszystkich! jeżeli chorujesz na kamicę nerkową, reumatyzm, masz problemy z pęcherzem moczowym, wówczas nie powinieneś jeść szczawiu. Spożywanie szczawiu w dużej ilości grozi natomiast każdemu tworzeniem się kamieni w układzie moczowym, może również powodować bóle brzucha. Hamuje również wchłanianie wapnia.

Zastosowanie szczawiu zwyczajnego

O zastosowaniu szczawiu w ziołolecznictwie napisaliśmy powyżej, natomiast szczaw zwyczajny powszechnie stosuje się w kuchni. Pojawia się na łąkach wczesną wiosną i jest głównym składnikiem przepysznej szczawiowej zupy. Można je również dodawać do sosów, podkręcając ich smak.

Szczaw zwyczajny, autor: Stephen James McWilliam, CC BY 4.0, commons.wikimedia.org

Liście szczawiu polnego są kwaśne, dlatego świetnie nadają się do przełamania smaku dodawane do sałatek i kanapek. Świetnie sprawdzają się w roli farszu do pierogów czy naleśników, połączone z twarogiem lub fetą. Tutaj jednak najlepiej jest wykorzystywać liście młode, które nie są tak kwaśne jak te starsze. By zminimalizować hamowanie wchłaniania wapnia przez szczaw zwyczajny podaje się go zawsze z dużą ilością białka w postaci jogurtu, śmietany czy jaj.

Jak zwalczać szczaw zwyczajny

Szczaw zwyczajny błyskawicznie się rozprzestrzenia, rozsiewa się bowiem bez problemu dzięki dużej liczbie lekkich nasion wyposażonych w aparat lotny. Ale również gwałtownie przyrastają kłącza podziemne i powstają nowe rozety. Dzięki temu jest u nas powszechnie występującym chwastem, którego się ciężko pozbyć z rabat kwiatowych, grządek w warzywniku czy z trawnika.

Odchwaszczanie ogrodu, czyli jak skutecznie usuwać chwasty

Chwasty są roślinami dobrze przystosowanymi do siedliska, w którym żyją. Tworzą mocne korzenie, silne…

Czytaj więcej...

Tylko jeden środek chemiczny dedykowany jest zwalczaniu właśnie szczawiu polnego, jest to Chwastox Trio. Tylko kto chciałby zalewać chemią warzywnik albo trawnik z którego korzystają dzieci czy zwierzęta? jeżeli jednak ktoś zdecyduje się na oprysk chemiczny, należy pamiętać o okresie karencji. Opryski chemiczne wykonuje się wówczas, gdy owady opuszczą już ogród, żeby ich nie wytruć.

Szczaw zwyczajny, autor: Ayotte, Gilles, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org

Najbardziej bezpiecznym dla wszystkich sposobem pozbywania się szczawiu zwyczajnego jest jego wyrywanie z podłoża. Najlepiej jest robić to z użyciem wideł. żeby pozbywać się wszystkich części podziemnych. jeżeli bowiem korzenie czy kłącza pozostaną pod ziemią, rośliny błyskawicznie się odrodzą. Nie można również dopuszczać do kwitnienia szczawiu, gdyż z łatwością się rozsieje.

Fot. główna: Donald Hobern, CC BY 2.0, commons.wikimedia.org