Rokitnik wąskolistny – uprawa i pielęgnacja

Zdjęcie: Rokitnik wąskolistny – Rokitnik zwyczajny – Rokitnik pospolity

Rokitnik wąskolistny vel Rokitnik zwyczajny vel Rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides)
Wysokość	ok. 20 cm
Kwitnienie	VII, VIII, IX
Stanowisko	słoneczne
Wilgotność gleby	umiarkowanie wilgotna
Ozdobność	liście
Pokrój	pokładający się

Rokitnik wąskolistny vel Rokitnik zwyczajny vel Rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides) jest gatunkiem należącym do rodziny oliwkowatych. W naturze występuje w Azji oraz w Europie, w tym w Polsce, ale tylko na wybrzeżu Bałtyku. Ze względu na swoją urodę a także cenne, jadalne jagody jest często uprawianą rośliną ozdobną. Rośnie również jego rola jako rośliny sadowniczej. Doskonale sprawdza się jako roślina do obsadzania skarp i wydm, gdyż mocno się rozrasta i silnie ukorzenia, wzmacniając tym samym podłoże na którym rośnie i chroniąc je tym samym przed erozją. Jest cennym źródłem pokarmu dla ptaków i innych zwierząt, wśród jego pędów powstają ptasie gniazda. U nas rokitniki rosnące w naturze są gatunkiem chronionym.

Rokitnik wąskolistny rośnie dość ekspansywnie i z czasem może zagłuszyć inne rośliny, dlatego systematycznie trzeba usuwać odrosty korzeniowe, przez które gwałtownie się rozmnażają.

Jak wygląda rokitnik wąskolistny

Rokitnik zwyczajny to duży, ekspansywny krzew lub małe drzewko o nieregularny, asymetryczny pokrój i rozgałęzione, sztywne, zdrewniałe pędy, pokryte gładką szarobrązową korą i sztywnymi, bardzo ostrymi cierniami. Rośnie wolno, osiąga od 1,5 do 5 metrów wysokości i rozpiętość aż do 10 metrów, a zdarza się, iż osiąga ich kilkanaście. Pień osiąga do 30 cm średnicy, kora na nim, jak i na starszych pędach pęka i płatami się łuszczy. Jest barwy najczęściej brunatnej, ale zdarza się, iż jest czarna albo bardzo jasna. Pędy jednoroczne są początkowo jasnozielone, pokryta włoskami, z czasem na szczycie i obok pąków bocznych wyrastają ciernie długości 2-7 cm.

Rokitnik posiada główny korzeń palowy oraz całkiem sporo korzeni bocznych, które najczęściej biegną równolegle do powierzchni ziemi (osiągając choćby 2 m długości), niektóre natomiast sięgają bardzo głęboko, dzięki czemu roślina jest odporna na długotrwały brak wody. Korzenie często tworzą odrosty korzeniowe, dzięki czemu rokitnik wąskolistny samoczynnie się rozsiewa, tworząc z latami gęste zarośla.

Rokitnik wąskolistny jest rośliną dwupienną i kwitnie na przełomie marca i kwietnia, jeszcze przed rozwojem liści. Jego kwiaty są drobne, żółtozielone, nie mają zbyt dużej wartości dekoracyjnej. Liście są wąskie, sztywne, o lancetowatym a czasem jajowatym kształcie, z wierzchu szarozielone, od spodu srebrzyste i delikatnie omszone, przez co są w dotyku szorstkie. Ich brzegi czasami bywają podwinięte.

Owocem rokitnika jest jednonasienna niełupka, która znajduje się w błoniastej ścianie zalążni, a ta z kolei otoczona jest mięsistą otoczką barwy najczęściej pomarańczowej do czerwonej. Owoce są gładkie, drobne, kuliste lub jajowate, ważą od 0,5 do 0,9 grama. Wewnątrz znajduje się nasiono o eliptycznym kształcie

Uprawa rokitnika wąskolistnego

Rokitnik wąskolistny wymaga stanowiska słonecznego, posadzony w cieniu zanika. Lubi dużą wilgotność powietrza, jest odporny na zanieczyszczenia powietrza, doskonale znosi niskie temperatury. Rokitnik wąskolistny preferuje gleby piaszczyste, próchnicze, lekkie, przepuszczalne i dość suche, o odczynie zasadowym (wapiennym – pH 5,1 do 7,8). Bardzo źle rośnie na ziemi ciężkiej, gliniastej i podmokłej. Rokitnik wąskolistny w sierpniu wytwarza owoce – małe, kuliste, pomarańczowe pestkowce, które w pełni dojrzewają w październiku. Owocuje po 2-4 latach od posadzenia.

Owoce rokitnika są jadalne.

Krzewy możemy sadzić do gruntu przez cały sezon, od wiosny do jesieni. Rokitnik wąskolistny przez pierwsze 2-3 lata od posadzenia wymaga obfitego nawadniania. Oprócz walorów ozdobnych, rokitnik wąskolistny ma również niezwykłe wartości lecznicze, wykorzystywany jest również w przemyśle kosmetycznym.

Rokitnik zwyczajny – rozmnażanie

Rokitnik zwyczajny może być rozmnażanych na kilka sposobów. Można go rozmnażać kupując nasiona lub pozyskując je z własnych krzewów pod koniec zimy. Wysiewa się je wówczas od razu do gruntu. Można je również pozyskiwać w sierpniu i we wrześniu, ale wówczas należy je wysuszyć oczyścić z miąższu i skórki. Takie nasiona potrzebują 2-3 miesięcy stratyfikacji. Przed wysiadaniem nasiona należy zamoczyć w wodzie na 48 godzin. Wysiewa się je na głębokości jednego 1-2 cm.

Jeśli natomiast chcemy rozmnażać konkretne odmiany, to jedynym sposobem jest pozyskanie pędów zielnych latem, odrostów pędowych (korzeniowych) wiosną lub poprzez odkłady. Pędy zielne przed za sadzeniem w skrzyneczkach należy zanurzyć w ukorzeniaczu. Do gruntu sadzi się i nie starsze niż dwuletnie, roślina ta bowiem bardzo źle znosi przesadzanie. Sadząc krzewy trzeba ostrożnie obchodzić się z bryłą korzeniową i uważać by się nie rozsypała. Mocne uszkodzenie korzeni sprawi, iż roślina się nie przyjmie.

Jeśli rozmnażamy krzew poprzez odrosty korzeniowe wystarczy wiosną ostrym szpadlem oddzielić młode sadzonki od starszej rośliny i zasadzić w nowym miejscu. Jak rozmnażać krzewy przez odkłady widzicie na poniższym rysunku:

Pielęgnacja rokitnika zwyczajnego

Pielęgnacja rokitnika nie jest zbyt skomplikowana. Jednak ze względu na to, iż część korzeni znajduje się bardzo płytko pod powierzchnią ziemi, należy bardzo ostrożnie ingerować w podłoże odchwaszczając otoczenie. A odchwaszczanie jest konieczne przez pierwszych kilka lat uprawy rokitnika.

Rokitnik niezbyt dobrze znosi cięcia, więc najczęściej wykonuje się tylko cięcia sanitarne usuwając pędy uszkodzone, przemrożone czy porażone chorobą. Jeśli krzew zostanie zbyt mocno przycięty, doprowadzi to do jego zamarcia. jeżeli nie chcemy by rokitnik zwyczajny zajął zbyt duży teren należy pilnować i systematycznie usuwać odrosty korzeniowe, które mogą wyrosnąć choćby w znacznej odległości od krzewu macierzystego.

Rokitnik nie wymaga zasilania nawozami. Dobrze jest jednak ściółkować powierzchnię ziemi na przykład kompostem, który nie tylko systematycznie będzie zasilał podłoże w składniki pokarmowe, ale również będzie chronił powierzchnię ziemi przed nadmiernym odparowywanie wody.

Rokitnik pospolity wymaga również często oprysków przeciwko chorobom oraz szkodnikom. Najczęściej pojawiającymi się chorobami grzybowymi są fuzarioza oraz werticilioza. jeżeli chodzi o szkodniki to rokitnik wąskolistny często atakuje mszyca rokitnikowa (Capitophorus hippophaes) lub nasionnica rokitnikowa (Rhagoletis batava), a także skośnik rokitnikowy (Gelechia hippophaella).

O tym jak radzić sobie z mszycami domowymi sposobami przeczytacie tutaj:

Rokitnik pospolity – zastosowanie

Rokitnik wąskolistny ma wiele różnych zastosowań. Jego drewno jest twarde i bardzo trwałe, dlatego często używane jako surowiec w tokarstwie. Wykorzystuje się je również jako opał i do produkcji węgla drzewnego. Spędów, korzeni I pozostałości po owocach pozyskuje się barwnik żółty. Natomiast z popiołu rokitnika wyrabia się potaż. Liście i kora rokitnika zwyczajnego to bogactwo garbników, dlatego stosuje się je do garbowania skór.

Jadalne owoce

Owoce rokitnika są jadalne. Jednak zbierać powinno się je tylko z terenów ekologicznie czystych, chłoną bowiem metale ciężkie i wszelkie inne zanieczyszczenia niczym gąbka. Owoców nie można zbierać zbyt późno, gdyż wówczas mają już zjełczały smak. Należy je zbierać bardzo delikatnie, gdyż łatwo ulegają uszkodzeniom. Trzeba je przetwarzać od razu, ale można je również zamrozić. Są bogactwem witamin, nienasyconych kwasów tłuszczowych i całego mnóstwa substancji przeciwutleniających, a także wielu składników mineralnych.

Owoce rokitnika mogą być spożywane na surowo, ale ich smak jest gorzkawy i kwaśny. Mają też specyficzny zapach, określany jako trudny do zniesienia, który ginie jednak po przetworzeniu lub zmieszaniu z innymi owocami). Przeważnie robi się z nich dżemy, soki, galaretki czy przeciery. Mają one przyjemny kwaskowaty posmak. Idealnie nadają się również na wina, likiery i nalewki.

Rokitnik zwyczajny jest również cenioną na świecie paszą dla zwierząt hodowlanych.

Roślina ozdobna

Rokitnik wąskolistny jest u nas traktowany przede wszystkim jako roślina ozdobna, a to dzięki ozdobnym liściom oraz niezwykle atrakcyjnym jesienią owocom. Idealnie sprawdza się w roli niestrzeżonych żywopłotów, bo źle znosi cięcia. Można go sadzić na skarpach, które będzie swoimi korzeniami wzmacniał.

Roślina lecznicza i kosmetyczna

U nas rokitnik raczej nie był stosowany jako roślina lecznicza, ale na przykład w Tybecie był bardzo popularny. Stosowany choćby jako lek przeciw biegunkowy, leczenia chorób żołądka czy w stanach zapalnych jelit albo przy wrzodach żołądka. Bardzo cennym surowcem zielarskim jest olej rokitnikowy. Stosuje się go jako środek gojący na uszkodzoną skórę choćby w przypadku odmrożeń, odleżyn czy oparzeń. Służy również do wytwarzania preparatów witaminowych. Roślina ta ma dużo więcej zastosowań w leczeniu i zapobieganiu chorobom. Na pewno warto o tym poczytać. I oczywiście nie każdy może ją stosować. Jak choćby osoby nadwrażliwe na tłuszcze albo te cierpiące na zapalenie trzustki wątroby i pęcherzyka żółciowego.