Organicznie o ziemi. Herstoria, kultura i środowisko w Pałacu Dąbrowskiego w Winnej Górze

Zdjęcie: fot. materiały organizatora

Jesienią spotkaliśmy się w Pałacu Dąbrowskiego, by podczas warsztatów odkrywać życiorysy kobiet, w tym wielkopolskich organiczniczek, które mogą inspirować do działania na rzecz ochrony planety. Działalność Wandy Niegolewskiej, Elizy Orzeszkowej, Heleny Szafran czy Zofii Stryjeńskiej była impulsem do tego, by tworzyć własne drzewa genealogiczne, uczyć się prowadzić kwerendę herstoryczną, malować obrazy czy przygotowywać napary i ozdoby z roślin.

Listopadowe wydarzenie było przedsmakiem kwietniowej konferencji „ORGANICZNIE O ZIEMI. Herstorie, kultura, środowisko” (25–26.04.2025).

Konferencja organizowana jest w ramach Szlaku Pracy Organicznej. Jego celem jest popularyzacja historii i herstorii wielkopolskiej pracy organicznej oraz współczesnych działań, które można odnieść do organicznych idei: edukacji oddolnej, inkluzywności, współpracy, tworzenia kultury pracy, budowania społeczeństwa obywatelskiego czy troski o środowisko. To ostatnie, zdaniem organizatorów konferencji, jest w tej chwili jednym z naszych najważniejszych wyzwań.

Panel 1: Jak myśleć o świecie w czasach globalnego kryzysu?

Co to znaczy myśleć organicznie o Ziemi? To pytanie jest punktem wyjścia do krótkich, bo piętnastominutowych wystąpień specjalistek i specjalistów i następujących po nich dyskusji oraz warsztatów.

Organizatorzy zebrali imponujące grono gości/ń.

„Współczesna myśl związana z troską o planetę wywodzi się także z teorii feministycznych. Dlatego rzadko się zdarza, żeby osobie zajmującej się feminizmem nie była bliska troska o środowisko. Te tematy się mocno ze sobą łączą”– wyjaśnia Oliwia Olesiejuk, autorka koncepcji programowej konferencji. „W kulturze patriarchalnej eksplorowanie, penetrowanie, podporządkowywanie, kontrolowanie dotyczy zarówno przyrody, jak i kobiet. Ta współzależność prowadzi ekofeministki do wniosku, iż zmiany dotyczące traktowania kobiet muszą iść w parze ze zmianą traktowania natury. Ta koncepcja wymaga także zmiany myślenia, mówienia, przedstawienia, opowiadania o przyrodzie” – czytamy w opisie wystąpienia Grażyny Gajewskiej „Woda jako zagadnienie globalne i lokalne w myśli feministycznej”.

Profesorka w swoim referacie skupi się na specyficznym nurcie zajmującym się tym tematem – hydrofeminizmie.

W programie pierwszego panelu znalazł się także wykład socjolożki i prezeski Fundacji Muzeum HERstorii Sztuki (MuHER) Patrycji Chlebus-Grudzień „Czy opowieść może zmienić świat? O potencjale herstorii do rozbrajania polaryzacji” oraz prof. UJ dr hab. Anny Nacher „Ekomedia – o komunikacji z (i w) więcej-niż-ludzkim”. „Zastanowimy się, jak współcześnie myśleć o świecie, który jest w stanie globalnych kryzysów” – podsumowuje tę część konferencji Oliwia Olesiejuk.

Panel 2: Globalne dane i lokalne potrzeby

„Co łączy krecika, Śnieżkę i Oppenheimera? Czyli jak odróżnić wskaźniki lokalnych i globalnych zdarzeń świadczących o wpływie człowieka na środowisko” – tak intrygująco brzmi tytuł wystąpienia dr hab. Barbary Fiałkiewicz-Kozieł podczas drugiego panelu. Fiałkiewicz-Kozieł jest geochemikiem torfowisk i paleoekologiem. Główny nurt jej zainteresowań badawczych to geochemiczny zapis działalności człowieka w torfowiskach na przestrzeni ostatnich dwustu lat. Jako członkini Antropocene Working Group zajmowała się wyznaczeniem dolnej granicy antropocenu*.

Do drugiego panelu została zaproszona także profesorka Agnieszka Jelewska, teoretyczka i praktyczka mediów.

„Jej wystąpienie będzie dotyczyć tego, jak można lokalnie, przez działania artystyczne i projektowe, edukować na temat globalnych kryzysów. I co robić, żeby ta edukacja była efektywna” – mówi Oliwia Olesiejuk. Z kolei Marta Bogacz spróbuje odpowiedzieć na pytanie „Jak problem głodu tłumaczy globalne kryzysy”.

Panelistka od dwóch lat koordynuje i angażuje się w działania na rzecz suwerenności żywnościowej oraz edukacji o sprawiedliwej, zrównoważonej transformacji rolnictwa.

Panel 3: Kultura i sztuka a problemy żywnościowe

Doktor Michał Krawczak przedstawi swoje przemyślenia w kwestii praktyk artystycznych, które mogą rejestrować, diagnozować i opisywać krzywdę środowiskową.

Wystąpienie będzie dotyczyć pracy w miejscach katastrof ekologicznych z wykorzystaniem niestandardowych narzędzi twórczych.

W tym panelu czekają też na nas odniesienia do literatury i poezji podczas wystąpienia Mateusza Kucaba, a Magda Genow opowie o swojej książce „Złodziejka matek”, w której mierzy się z tematem macierzyństwa w czasach kryzysu klimatycznego.

„Czy jesteśmy ostatnimi matkami?” – zastanawia się pisarka.

Panel 4: Inspirujące praktyki

„Czwarty panel to lokalne inspiracje w działaniach na rzecz ochrony planety – zapowiada Oliwia Olesiejuk. – Zaprosiłam Martę Węglińską – artystkę, która przez sztukę oddziałuje na społeczność lokalną właśnie w tematach ekologicznych. Mamy też Monikę Bulińską z Unii Gospodarczej Regionu Śremskiego, czyli jednej z organizacji partnerskich na Szlaku Pracy Organicznej. Praca Moniki skupia się na odkrywaniu postaci kobiecych związanych z historią Śremu i działaniach wspomagających rozwój kobiet. We współpracy z lokalnymi instytucjami dba także o organicznikowskie dziedzictwo regionu”.

W ostatnim panelu ponownie wystąpi Magdalena Genow, która opowie o życiu Wandy Niegolewskiej i wnioskach z warsztatów herstoryczno-klimatycznych, które odbyły się w listopadzie 2024 w Pałacu w Winnej Górze.

Wanda Niegolewska była organiczniczką, posłanką na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu, uczestniczką powstania wielkopolskiego i warszawskiego, społeczniczką, założycielką i prezeską Koła Włościanek Wielkopolskich. Uczyła kobiety zakładać ogródki warzywne i ziołowe, stosować płodozmian warzyw. Nad spotkaniem będą unosić się pytania: „Czy dziś potrzebujemy takich kobiet jak Wanda? Kim byłaby współczesna Niegolewska i jak podeszłaby do kryzysu klimatycznego? Jak inspirując się jej życiorysem, możemy wdrażać zmiany w naszym polu (i ogródku)?”. Na spotkaniu pojawi się Wanda Niegolewska, wnuczka zasłużonej społeczniczki.

Dzień 2: warsztaty

Od warsztatów zielarskich, przez społeczno-badawcze na temat problemu głodu, po warsztaty terenowe. Drugi dzień konferencji „Organicznie o ziemi. Herstoria, kultura i środowisko” to spotkania w małych grupach wokół tematu przewodniego wydarzenia. „Warsztaty zielarskie odbędą się w dwóch kontekstach: jedne dotyczą tradycyjnych sposobów na dbanie o kobiecy dobrostan i ekofeminizmu.

Drugie sięgają do organicznikowskiej tradycji wielkopolskiej wsi i związane są z działaniem Koła Gospodyń Wiejskich Jaszkowianki w Jaszkowie.

One także będą dotyczyły zdrowia i ziołolecznictwa z wykorzystaniem sezonowych roślin” – zapowiada Olesiejuk. Pola Biblis z Muzeum Herstorii Sztuki wtajemniczy nas w naturopisanie/nature writing. „To forma literacka niemal tak migotliwa i zmienna jak przyroda, którą opisuje” – wyjaśnia prowadząca warsztat. Celem zajęć „Autoetnografie możliwej katastrofy” prowadzonych przez Karolinę Żyniewicz będzie praca z lękiem o przyszłość oraz nawiązanie bliższej relacji z lokalnym środowiskiem. W sumie drugi dzień konferencji to aż siedem warsztatowych propozycji, które pogłębią wątki dotyczące troski o planetę i innych ludzi (w tym nas) w czasie katastrofy klimatycznej.

*antropocen – termin stosowany w celu określenia obecnej epoki geologicznej. Zaproponowany został w 2000 r. przez laureata Nagrody Nobla z dziedziny chemii (1995 r.) Paula Crutzena. Określenie to nawiązuje do negatywnego wpływu działalności człowieka na funkcjonowanie procesów przyrodniczych zachodzących w skali całego globu. Zgodnie z twierdzeniem Crutzena początek tej epoki nastąpił około 200 lat temu (za: teraz-srodowisko.pl)

„Organicznie o ziemi. Herstoria, kultura i środowisko” – konferencja herstoryczna w Pałacu Dąbrowskiego w Winnej Górze

Panele dyskusyjne: 25 kwietnia
Warsztaty: 26 kwietnia

Szczegółowy program dostępny na stronie Pałacu Generała Dąbrowskiego w Winnej Górze.

Udział w konferencji i warsztatach jest bezpłatny, obowiązują zapisy: herstorie@palacdabrowski.pl