Cóż to była za edycja! Z przyjemnością informuję, iż zakończyła się 5. edycja Zimowego Ptakoliczenia z Przyrodą dla Sosnowca. W niedzielę, 28 stycznia 2024 r., grupa 22 pasjonatów ornitologii udała się na spacer wokół sosnowieckich Stawików, gdzie wspólnie obserwowaliśmy i notowaliśmy występujące tam ptaki. Przyznam szczerze, iż nie spodziewałem się, iż pobita zostanie frekwencja uczestników spaceru z 2020 roku. A jednak! Była to największa frekwencja w historii tego wydarzenia, za co bardzo dziękuję!
Podczas spaceru i na podstawie wcześniejszej obserwacji w dzielnicy Niwka udało się zaobserwować 37 gatunków ptaków, w tym 4 nowe, o których napiszę Wam w dalszej części wpisu. To wszystko pokazuje, jak bogata i różnorodna może być fauna naszego miasta. A jakie gatunki zaobserwowaliśmy? Tego dowiecie się poniżej.
Pod opisem spaceru znajdziecie zestawienie wszystkich 45 gatunków ptaków, które chociaż raz zostały zaobserwowane podczas Zimowego Ptakoliczenia w latach 2020-2024. Te, które przy swojej nazwie maja cyfrę „0” nie wystąpiły w tym roku.
Ps. Uczestnicy Ptakoliczenia jako pierwsi usłyszeli jaki ptak zdobył tytuł PTAKA ROKU 2023. A teraz Ty masz na to szansę klikając TUTAJ.
WSTĘP
Jak co roku, żeby przedstawić najbardziej miarodajne dane dotyczące ptaków w Sosnowcu prowadzę obserwacje na dwa sposoby. Pierwszy z nich to obserwacje jakie prowadzę przy karmnikach ustawionych: w dzielnicy Niwka w ramach wygranego projektu: „Przyroda dla Sosnowca: ścieżka edukacyjno-przyrodnicza” przy ul. Kopalnianej i Dybowskiego oraz na Rybaczówce, która jest częścią projektu „Zaproś szpaka na robaka„. Pierwszy teren ten ma charakter parkowy, z jednej strony otoczony nieużytkami, a z drugiej typową zabudową miejską, czyli blokami. Natomiast drugi, to teren o charakterze leśny i dwoma stawami rybnymi.
Drugi sposób zbierania danych to spacer wokół sosnowieckich Stawików. Odbył się on w niedzielę 28 stycznia 2024 roku. Miejscem zbiórki był przystanek przy Egzotarium. O wydarzeniu informowałem w swoich mediach społecznościowych (na Facebooku i na
) oraz udzieliłem wywiadu dla TVP 3 w programie Pokoju na Poddaszu.
Dlaczego co roku wybieram to same miejsca? Chcąc mieć miarodajne wyniki muszę być konsekwentny. Tylko wtedy będę widział jak na przestrzeni lat zmienia się sytuacja ptaków w naszym mieście. A po 5 latach da się już wyciągnąć pewne wnioski. Uznałem, iż Stawiki i park w mojej dzielnicy są to najbardziej reprezentatywne. Zawierają dużą mozaikę siedlisk. Tym samym mamy możliwość obserwacji ptaków, które przebywają z nami przez cały rok oraz tych, które w Sosnowcu znajdują swój szlak zimowych migracji. Stąd też mamy: tereny miejskie, park, nieużytki i zbiornik wodny.
OPIS SPACERU ORNITOLOGICZNEGO
Nasz spacer rozpoczęliśmy przy budynku nowo oddanego Egzotarium, które przez cały czas nie zabezpieczono tak aby ptaki się nie rozbijały. Kiedy zobaczyłem ilu miłośników ptaków przyszło na miejsce zbiórki, byłem w lekkim szoku. Uśmiech nie schodził mi z twarzy. Każdy z uczestników dostał pamiątkową zawieszkę oraz otrzymał paczuszkę ziaren dla ptaków, którymi karmiliśmy później ptaki. Natomiast najmłodsza uczestniczka otrzymała również orzechy włoskie dla wiewiórek pospolitych.
Już na samym początku parku im. L. Kruczkowskiego mieliśmy zapowiedź tego co później się tylko potwierdziło. Przestrzeń zdominowały bogatki i modraszki. Pojawiły się również: kowaliki, pełzacze, dzięcioł zielony, sroki i kwiczoły. Były więc to ptaki, które do swojego bytowania potrzebują wysokich drzew, skupisk krzewów oraz rabat i trawników, które stanowią miejsce ich żerowania. Przed wyjściem z parku wskazałem uczestnikom budkę typu E z typowymi śladami zajęcia jej przez kawki. Dwa ciemne półksiężyce na frontowej ścianie były potwierdzeniem mojej tezy.
Niemałe zainteresowanie wzbudziła również wiewiórka, która wypatrywała, czy poczęstujemy ją orzechami. Jak się okazało była to jedna z czterech „Basieniek”, które później karmiliśmy.
Po wyjściu z parku skierowaliśmy się na most, aby sprawdzić, jakie ptaki wodne wypatrzymy. Nad Brynicą skład gatunkowy ptaków na naszej liście powiększył się o kaczki krzyżówki i łyski. Obecność „wody” w przestrzeni miejskiej bardzo korzystnie wpływa na zwiększenie różnorodności awifauny w miastach.
Niestety podczas dalszego spaceru wzdłuż wałów rzeki zaobserwowaliśmy niekorzystny trend jakim jest znikanie wierzb i nie zastępowanie ich nowymi drzewami, jak np. buki pospolite w odmianie Pendula, czy wierzby płaczące. Jest to o tyle negatywne, iż duża część ptaków utraciła miejsca wyprowadzania lęgów (zarówno te gnieżdżące się w dziuplach jak i te skrywające się wśród podrostów wierzb). Niestety w kolejnym stałym punkcie – na skwerze między blokami, w gąszczu ligustru i forsycji nie zaobserwowaliśmy ani jednego wróbla i mazurka. Były za to wszędobylskie gołębie i kawki.
Kolejnym stałym punktem była obserwacja karmników umieszonych w zadrzewieniu pomiędzy Stawikami a Stadionem Ludowym oraz spacer chodnikiem pomiędzy stawami Borki a drzewami oddzielającymi nas od Stawików. To tutaj wypatrzyliśmy: sikory, sójki, wrony siwe, kawki, kosy i sroki. Podczas spaceru opowiedziałem uczestnikom o typowych gniazdach: grzywacza, sierpówki oraz wskazałem dziuplę dzięcioła.
Zanim doszliśmy do części z plażą i molo przystanęliśmy na wale Brynicy (na przeciwko strefy saunowania). To tam wypatrzyliśmy kokoszki, zwane także kurkami wodnymi (Gallinula chloropus).
Ostatnim punktem wycieczki było dokarmianie ptaków wodnych. Na początku spotkania każdy z uczestników Ptakoliczenia otrzymał ode mnie zestaw ziaren specjalnie przygotowany do karmienia ptaków. Były wśród nich m.in.: kukurydza, groch, słonecznik, proso, siemię lniane i orzechy. Kaczki krzyżówki, łyski i gołębie miejskie chętnie skorzystały z takiej formy wsparcia. Łyski dostały dodatkowo gotowany ryż. Co interesujące 2 łyski posiadały obrączki, których odczytanie było całkiem proste: Z 66 oraz Z 84.
Zanim zakończyliśmy 5. edycję Zimowego Ptakoliczenia z Przyrodą dla Sosnowca zrobiliśmy sobie pamiątkowe zdjęcie.
Byliśmy mocno rozczarowani brakiem łabędzi niemych. Jednak cierpliwość popłacała i chwilę później nas naszymi głowami przeleciało 5 osobników, z których jeden przyleciał się z nami „przywitać”. Była to świetna okazja do omówienia problemu dokarmiania ptaków chlebem i wynikającego z tego faktu choroby pn. „anielskie skrzydło”.
Podczas powrotu do miejsca zbiórki zaobserwowaliśmy jeszcze: grubodzioby, szczygły, śmieszki, gile, gawrony, czyże, sierpówki i rudziki. Co ciekawe, po Brynicy pływała łyska z kolejną obrączką: Z 10.
PODSUMOWANIE
PTAKOLICZENIE w SOSNOWCU (kolejność alfabetyczna):
bażant 0 (-)
bogatka 68 (+5)
czeczotka 4
czyż 9 (+3)
dzięcioł duży 4 (+4)
dzięciołek 1 (+1)
dzięcioł zielony 2 (+1)
dzwoniec 5 (+3)
gawron 60 (+38)
gil 22 (+22)
gołąb miejski 249 (-22)
grubodziób 4 (+4)
jastrząb 0 (-)
kawka 203 (+111)
kokoszka 6 (+5)
kos 28 (+19)
kowalik 8 (+7)
krogulec 1 (+1)
krzyżówka 59 (-139)
kwiczoł 3 (-27)
kormoran 0 (-2)
łabędź niemy 5 (-10)
łyska 75 (+24)
mazurek 0 (-)
modraszka 45 (+21)
mysikrólik 3 (+3)
pełzacz ogrodowy 3 (+1)
pełzacz leśny 3 (+3)
pustułka 0 (-)
raniuszek pospolity 1 (-7)
raniuszek czarnobrewy 1 (-)
rudzik 4 (+4)
sikora czarnogłówka 1
sikora czubatka 1
sikora sosnówka 1
sikora uboga 2 (+2)
sierpówka 8 (-13)
sójka 7 (+1)
sroka 34 (+12)
strzyżyk 0 (-1)
szczygieł 43 (+42)
śmieszka 90 (-8)
wrona siwa 10 (-5)
wróbel 15 (-2)
zięba 0 (-)
Fioletowy znacznik to nowe gatunki ptaków.
Dało to w sumie 37 gatunków (i 1 podgatunek) oraz 1089 osobników! Można więc uznać, iż jest to porównywalny wynik do 2021 roku, w którym panowała pandemia i natura miała szansę się odtworzyć. W porównaniu do zeszłego roku mamy wzrost o 11 gatunków oraz 109 osobników. Pojawiły się aż 4 gatunki: sikora czarnogłówka, sikora czubatka i sikora sosnówka (na Rybaczówce) oraz czeczotka (na Niwce).
W zestawieniu 5. edycji wygląda to następująco:
- edycja Zimowego Ptakoliczenia 2020 rok – 24 gatunki i 762 osobniki (-)
- edycja Zimowego Ptakoliczenia 2021 rok – 40 gatunków i 1406 osobników (+)
- edycja Zimowego Ptakoliczenia 2022 rok – 25 gatunków i 916 osobników
- edycja Zimowego Ptakoliczenia 2023 rok – 26 gatunków i 980 osobników
- edycja Zimowego Ptakoliczenia 2024 rok – 37 gatunków i 1089 osobników
A teraz garść statystyk. Kolejny rok z rzędu nie odnotowaliśmy 5 gatunków ptaków: bażant, jastrząb, mazurek, pustułka i zięba. Tylko jeden ptak utrzymał swoja stałą liczebność – raniuszek czarnobrewy.
Odnotowaliśmy wzrost liczebności osobników 24 gatunków oraz spadek liczebności 11 gatunków ptaków – w większości ptaków wodnych. Zniknęły 2 gatunki: kormorany i strzyżyk. Do zestawienia powróciło 8 gatunków ptaków: dzięcioł duży, dzięciołek, gil, grubodziób, mysikrólik, pełzacz leśny, rudzik i sikora uboga.
Największy spadek odnotowały następujące gatunki: gołąb miejski (-22), krzyżówka (-139) i kwiczoł (-27). A największy wzrost liczebności miały: gawron (+38), kawka (+111) i szczygieł (+42). Mam wrażenie, iż spadki i wzrosty tych ptaków są zauważalne co dwa lata.
WYNIKI
Od samego początku tegorocznych obserwacji liderami byli: kawka i gołąb miejski. Jednak ten drugi nie oddał prowadzenia i drugi rok z rzędu wygrywa ptakoliczenie. W sumie zaobserwowaliśmy 249 osobników. Co interesujące w 2020, 2021 i 2022 roku gołąb zajmował stałe trzecie miejsce. Kawka zajęła 2. miejsce (203 osobniki), a dwa lata temu dzieliła tytuł z łyską. Na ostatnim miejscu podium pojawiła się mewa śmieszka (90 osobników).
Na koniec jako ciekawostkę dodam, iż wśród łysek wypatrzyliśmy 3 osobniki z obrączkami na szyjach (Z64, Z10, Z84). Dlatego postaram się dowiedzieć, skąd do nas przyleciały. W tym celu wypełnię formularz na stronie POLRING’u. Jednakże chciałbym zaznaczyć, iż łyski z tymi znacznikami były w Sosnowcu podczas liczenia ptaków w 2023 roku.
Zimowe Ptakoliczenie jest już za nami, ale wiem, iż nie była to ostatnia inicjatywa jakiej podjąłem się na terenie Sosnowca. W końcu na wiosnę czeka nasz 10. edycja ptakoliczenia, któRa równocześnie będzie 5. edycją Wiosennego Ptakoliczenia. Mam głowę pełną pomysłów, a przy Waszym wsparciu wiele z nich na pewno uda się zrealizować. Dlatego obserwujcie fanpage oraz blog i czekajcie na kolejne informacje!
Jeszcze raz gratuluję wszystkim uczestnikom tegorocznej, zimowej edycji i dziękuję za zaangażowanie moją inicjatywą!
A teraz zabieram się do wypełniania elektronicznej karty obserwacji, którą przekaże do OTOP-u.
Więcej o moich ornitologicznych akcjach przeczytacie tutaj:
- Ptakoliczenie
- Ptaki pól i łąk
- Okres lęgowy ptaków
Moje działania możesz wesprzeć stawiając mi wirtualną kawę poprzez poniższy link
https://buycoffee.to/przyrodadlasosnowca
Z góry dziękuję!
Przemek Bartos
