Jeden z najstarszych pterozaurów miał rozmiary mewy

Zdjęcie: Jeden z najstarszych pterozaurów miał rozmiary mewy


Naukowcy odkryli nieznany dotychczas gatunek małego pterozaura – latającego gada, który wzbijał się w powietrze ponad 200 milionów lat temu. Badacze opisali nowy gatunek, który rozmiarami był zbliżony do mewy, na podstawie skamieniałej szczęki odkrytej w 2011 roku w Arizonie w USA.


Zespół naukowców pod kierunkiem Bena Kligmana z Smithsonian’s National Museum of Natural History opisał na łamach „Proceedings of the National Academy of Sciences” (DOI: 10.1073/pnas.2505513122) najstarszego znanego pterozaura z Ameryki Północnej. Jego kości, a konkretnie skamieniała szczęka, datowana na około 209 milionów lat, została znaleziona bok setek innych skamieniałości — w tym jednej z najstarszych na świecie skamieniałości żółwia — odkrytych w Petrified Forest National Park w Arizonie.


Naukowcy wskazują, iż złoże skamieniałości, w których znaleziono szczękę nowego pterozaura, zachowało obraz dawnego ekosystemu, w którym starsze grupy zwierząt, w tym olbrzymie płazy i krewni krokodyli, żyły obok ewolucyjnych nowicjuszy, takich jak żaby, żółwie i pterozaury.


Według Kligmana, stanowisko to pokazuje „przejście do bardziej współczesnych społeczności kręgowców lądowych, w których zaczynamy widzieć grupy, które rozwijają się później w mezozoiku, żyjące obok starszych zwierząt, które nie przetrwały triasu”. Pomaga też wypełnić lukę w zapisie kopalnym, który poprzedza wymieranie pod koniec triasu. Około 201,5 miliona lat temu wybuchy wulkanów związane z rozpadem superkontynentu Pangea zmieniły globalny klimat i zabiły wiele gatunków żyjących na Ziemi. Otworzyło to drogę dla nowych grup, takich jak dinozaury, do zróżnicowania i zdominowania ekosystemów na całym świecie.


Skarbnica skamieniałości


Kości pterozaura zostały znalezione w warstwie zwanej Owl Rock Member, najmniej zbadanej części Petrified Forest National Park. Na podstawie minerałów zachowanych w popiele wulkanicznym badacze datowali warstwę na około 209 milionów lat, co czyni ją jedną z najmłodszych skał parku. W 2011 roku archeolodzy natrafili tam na prawdziwy skarbiec skamieniałości, w którym zachowały się całe ekosystemu z późnego triasu.


Badacze sugerują, iż ta część północno-wschodniej Arizony 209 milionów lat temu znajdowała się mniej więcej pośrodku Pangei, tuż nad równikiem. Półpustynne środowisko tego obszaru było poprzecinane małymi kanałami rzecznymi i prawdopodobnie podatne na sezonowe powodzie. Te powodzie zmywały osady i popiół wulkaniczny do kanałów. Jedna z takich powodzi prawdopodobnie zabiła, dostarczyła w jedno miejsce i pogrzebała stworzenia zachowane w złożu skamieniałości.


Miejsce jest tak bogate w małe skamieliny, iż wydobycie ich wszystkich graniczy z cudem. Podczas prac badacze odkryli łącznie ponad 1200 skamieniałości, w tym kości, zęby, łuski ryb i koprolity, czyli skamieniałe odchody. Ten zbiór zawiera 16 różnych grup kręgowców, które kiedyś zamieszkiwały ten zróżnicowany ekosystem.


Pterozaur wielkości mewy


Z analizy kości znalezionych na stanowisku wyłania się obraz pradawnego regionu. Rzeki były pełne ryb, takich jak słodkowodne rekiny i latimeria, a także starożytnych płazów, z których niektóre osiągały długość blisko dwóch metrów. Na lądach królowały gady – opancerzeni roślinożercy oraz zębate drapieżniki. Naukowcy opisali również skamieniałości starożytnego żółwia z kolczastym pancerzem.


Wśród wielu skamielin badacze znaleźli też szczękę nieznanego dotąd gatunku pterozaura. Zespół nazwał nowy gatunek Eotephradactylus mcintireae. Ten latający gad jest jednym z najstarszych gatunków pterozaurów znalezionych poza Europą. Był na tyle mały, iż mógł wygodnie usiąść na ramieniu człowieka. Miał wielkość mewy, ale jego kuzyni miliony lat później osiągnęły znacznie większe rozmiary. Największe pterozaury miały rozpiętość skrzydeł dochodzącą do 12 metrów.


Szczęka usiana zębami ujawniła najważniejsze wskazówki dotyczące sposobu życia najwcześniejszych pterozaurów. Ponieważ końcówki zębów były starte, zespół doszedł do wniosku, iż pterozaur prawdopodobnie żywił się rybami, z których wiele było pokrytych łuskami przypominającymi pancerz.


Źródło: Smithsonian, IFLScience, fot. Brian Engh