2 tygodni temu
Przytulia czepna (Galium aparine), nazywana też potocznie lepczycą, czepiadłem czy ostrzycą pochodzi z rodziny marzanowatych i jest zarówno uciążliwym chwastem, jak i cennym surowcem leczniczym. Od wieków wykorzystywana jest w medycynie ludowej do oczyszczania i detoksykacji organizmu, pozwala pozbyć się nadmiaru wody zgromadzonej w tkankach oraz w utracie zbędnych kilogramów, czyniąc to sposobem na nabranie energii i sił witalnych.
Jej liście i łodygi są owłosione, dzięki czemu łatwo przykleja się do odzieży i sierści zwierząt, dlatego też nazywana jest „przytulia”, gdyż „przytula się” do wszystkiego, co znajduje się w pobliżu. Może dorastać do 6 metrów wysokości, jednak wiotka łodyga nie pozwala jej samodzielnie wznieść się na taką wysokość, dlatego często wykorzystuje inne wysokie gatunki do podpierania się. Wspina się wzrastając dzięki klejacych i haczykowatych włosków na łodygach. Kiedy w pobliżu nie ma innej rośliny, która by ją podtrzymała, rośnie nisko i rozłożyście, tworząc uciążliwe do wyplenienia gęste zarośla eliminując przy tym inne rośliny z otoczenia.
Rośnie na łąkach, pastwiskach, polach uprawnych, ogrodach, parkach i użytkach zielonych niemal na całym świecie w klimacie umiarkowanym i ciepłym. Przyczepiając się do wszystkiego tą drogą rozsiewa swoje nasiona, które mogą być przenoszone na znaczne odległości. System korzeniowy przytulii jest mocny i rozgałęziony, co dodatkowo znacznie utrudnia pozbycie się niechcianego gościa. Dla rolników jest koszmarem, gdyż jest to chwast niezwykle trudny do usunięcia i niszczy wiele upraw, a dla naszego zdrowia niezwykle bogaty w cenne substancje. Niegdyś szeroko stosowano ją także do barwienia, w przemyśle spożywczym używano ją do produkcji serów żółtych, czy do wypełniania materacy.
Charakterystyka rośliny
Przytulia (Galium L.) to rodzaj roślin należących do rodziny marzanowatych. Do najbardziej znanych należą m.in. : przytulia czepna, przytulia pachnąca, przytulia zwykła i przytulia prawdziwa. Ponieważ należą do tej samej rodziny, mają podobne cechy budowy, ale istnieje między nimi wiele różnic, zwłaszcza pod względem adekwatności zdrowotnych i zastosowań. My dzisiaj skupimy się na przytulinie czepnej, która nie tylko w Polsce występuje pospolicie, ale i na całym niemal świecie. Przytulię czepną najłatwiej rozpoznać właśnie po jej umiejętności przyczepiania się. Preferuje stanowiska ruderalne, bogate w azot. Można ją spotkać w zaroślach i na polach uprawnych. Kwitnie od czerwca do października. Jej charakterystyczną cechą jest zapach świeżego siana. Młode pędy mogą rozprzestrzeniać się po ziemi, ale najczęściej wspinają się na inne rośliny rosnące w pobliżu. Przy wsparciu silnych i wysokich sąsiadów osiąga maksymalną wysokość.
Z okółków liściowych wyrasta kilka małych białych lub zielonkawobiałych kwiatów, zebranych w małe kwiatostany na długich szypułkach. Proste liście wyrastają w liczbie od sześciu do ośmiu wzdłuż kwadratowych łodyg wyrastających z niewielu gałęzi. Końcówka każdego liścia ma ostre zakończenie. Uwielbia ciepło i kwitnie praktycznie przez całe lato. Jej kwiaty są małe małe i gwiaździsto rozłożone, w kolorze białym do zielonkawego, pojawiające się od wiosny do lata. Każdy kwiatostan ma od 3 do 5 kwiatów, każdy kwiat ma tylko 2-3 mm średnicy i cztery drobne płatki. Po zapyleniu kwiatów przez owady powstają kuliste owoce, składające się z dwóch prawie okrągłych połówek. Każda połówka owocu zawiera jedno małe nasiono, owalne lub w kształcie nerki. Pojedyncze rośliny wytwarzają 300-400 nasion, ale niektóre okazy produkują o wiele więcej – zwłaszcza te, które osiągają duże wysokości dzięki innym roślinom. Nasiona przytulii mają kolor od szarego do brązowego i średnicę 1-4 mm. W ten sposób z kwiatów powstają małe owoce. Mają kulisty kształt i są pokryte haczykowatymi szczecinkami. Dzięki ostrym haczykom nasiona przyczepiają się do sierści zwierząt lub odzieży ludzi i dzięki temu są transportowane choćby na duże odległości. Nasiona przytulii kiełkują bardzo wczesną wiosną. Na niektórych obszarach gatunek ten rośnie jako roślina wieloletnia, kiełkuje jesienią i zimuje jako mała roślina, aby gwałtownie wzrosnąć na wiosnę.
Jest rośliną jednoroczną, ale może zimować. Bardzo charakterystyczna jest łodyga przytulii. Na całej długości, co kilka, kilkanaście centymetrów znajdują się miejsca, w których łodyga jest opleciona ze wszystkich stron liśćmi. Liście te pokryte są sztywnymi włoskami, którymi roślina przyczepia się, skutecznie eliminując inne rośliny, bo albo oplata wysokie, na których rośnie, albo tworzy niskie i gęste zarośla, zacieniając te niższe. Przytulia rośnie wraz z roślinami ozimymi. Te charakterystyczne włoski umożliwiają jej „wczepianie się” w wyrastające rośliny. Dzięki temu zyskuje ona lepszy dostęp do słońca. Siewki przytulii czepnej wykazują odporność na szkodliwe warunki atmosferyczne i temperaturę. Potrafią wykiełkować, kiedy na dworze jest od 2 do 5 stopni Celsjusza. Jest bardzo żywotna. Jedna roślina może wytworzyć choćby do 400 nasion, które są w stanie przeżyć podróż przez układ pokarmowy zwierzęcia, a potem wykiełkować z jego odchodów.
Jako surowiec zielarski wykorzystuje się całą nadziemną część rośliny. Ziele przytulii zawiera takie składniki jak: glikozydy flawonoidowe i irydoidowe, kumaryny, alkaloidy, kwasy organiczne, kofeinę i olejki lotne. Roślina ta ma wiele zastosowań, nie tylko leczniczych. Na przykład, co ciekawe, jako substytut kawy można zastosować suszone i prażone owoce. Z kolei młode liście można spożywać na surowo lub gotować i dodawać do potraw lub sałatek.
Historia
Historia przytulii czepnej sięga czasów starożytnych. Grecki botanik, lekarz i farmakolog Dioscorides zalecał ją m.in. w stanach silnego wyczerpania i osłabienia organizmu.Pasterze i hodowcy zwierząt w starożytnej Grecji używali kolczastych pędów przytulii do wyrobu sit, przez które przecedzali mleko.W medycynie ludowej stosowano ją przy leczeniu wszelkiego rodzaju dolegliwości skórnych, ran i rozległych oparzeń.Przytulia pd wiekow jest znana jako dobry środek na pozbycie się nadwagi, oczyszczenie organizmu i wzmocnienie wątroby.Wykorzystywano go do sporządzania kompresow i okładów, a także do kąpieli leczniczych.Zioło zmielone na miąższ aplikowano na miejsca ukąszeń jadowitych węży lub pająków czy użądleń owadów. W Ameryce Indianie używali przytulię do produkcji czerwonego barwnika.Kobiety stosowały ziele jako tonik i płukankę do włosów, dzięki czemu ich włosy rosły mocne i długie.Do swoich kąpieli dodawali napar z tej rośliny, który miał zapewnić piękną i zdrową skórę.
Przytulia jest uciążliwa w środowisku w którym rośnie, ale skrywa ogromnie dużo wartości cenionych dla naszego zdrowia i dlatego warto się nią zainteresować i do niej ostrożnie przytulić.
Właściwosci lecznicze i zastosowanie
Badania dowiodły, iż ta uciążliwa zwłaszcza dla rolników roślina, ma wiele adekwatności leczniczych. Ponieważ przyspiesza przemianę materii, jest doskonała i bezpieczna przy odchudzaniu, oczyszcza organizm z toksyn, pomaga pozbyć się obrzęków i wody z organizmu, leczy rany, a także dodaje sił i energii. Płukanka na bazie tego zioła wzmacnia i nabłyszcza włosy, przyśpieszając ich wzrost. To nie wszystkie jej zalety.
Od wieków stosowana była głównie w stanach silnego wyczerpania organizmu, jako środek poprawiający odporność, wspomagający pracę układu limfatycznego i procesy metaboliczne. Napary z tej rośliny nie tylko pobudzają metabolizm, ale i poprawiają krążenie krwi, przepływ limfy, a napary stosowane zewnętrznie mogą być stosowane do przemywania ran i trudno gojących się zmian skórnych ze względu na działanie ściągające i przeciwzapalne.
Swoje adekwatności lecznicze zawdzięcza przede wszystkim zawartości garbników, flawonoidów, kwasów polifenolowych, antrachinonów, saponin, glikozydów, krzemionki, licznych soli mineralnych i olejku eterycznego. Jednym ze składników występujących w przytulii czepnej jest związek zwany kumaryną, który nadaje roślinie charakterystyczny zapach siana. Dziś jej zapach działa jak balsam dla spragnionych natury i słońca z dala od zgiełku miasta.
O przytulii czepnej można mówic długo, bo jest niezwykle cenna i ma szerokie działanie, a przede wszystkim:
– działa drenująco i odtruwająco, oczyszcza organizm z toksyn, oczyszcza krew, wspomaga funkcje układu limfatycznego, zapobiega zastojom limfy w układzie limfatycznym stymulujac przepływ limfy, wspierając w przypadku powiększonych węzłów chłonnych, mononukleozy zakaźnej, anginy czy zapalenia migdałków.
– działa moczopędnie, reguluje gospodarkę wodną, dzięki czemu likwiduje obrzęki i nadmiar płynu z przestrzeni międzykomórkowych wspomagając leczenie infekcji i zapaleń dróg moczowych, utrzymauje równowagę wodno-elektrolitowa i organizm będzie prawidłowo nawodniony, wykazuje również skuteczność w leczeniu kamicy nerkowej, dny moczanowej, artretyzmu i dolegliwości związanych z łagodnym przerostem prostaty oraz chorób przebiegających z zatrzymaniem moczu.
– doskonale pomaga w walce z nadwagą, pomagając uporać się z cellulitem, obrzękami, opuchlizną, nadmiernym gromadzeniem się wody w organizmie.
– regenerujące – wzmacnia organizm i pomaga w utrzymaniu dobrego zdrowia i kondycji. Ma adekwatności odnawiające komórki i regenerujące siły witalne, ogranicza nadmierną potliwość, a tym samym ogranicza utratę soli mineralnych z organizmu, doskonale regeneruje i wzmacnia cały organizm, stanowiąc nieocenioną pomoc w stanach osłabienia (zwłaszcza związanego z porą wiosenną), przemęczenia oraz w stanach wyczerpania organizmu.
– działa przeciwskurczowo i ściągająco, zmniejszając napięcie mięśni gładkich, szczególnie w narządach przewodu pokarmowego, takich jak żołądek i jelita, regulując w ten sposób wypróżnienia . Doskonała w stanach nieżytowych żołądka lub jelit, niestrawnościach, biegunkach, zatruciach pokarmowych
–pomaga w schorzenich skórnych z uwagi na dzialanie antyseptyczne, skutecznie leczy uporczywe egzemy, czyraki, łuszczycę, wrzody, trudno gojące się rany, skaleczenia, uszkodzenia skóry, łojotok, zaś stosowana na skórę głowy skutecznie likwiduje łupież. Odwar aplikuje się na chore miejsca lub stosuje do kąpieli leczniczych.
-wspomaga prawidłową pracę wątroby, trzustki, śledziony i dróg żółciowych- eliminuje dolegliwości spowodowanych zastojem żółci.
– przeciwzakrzepowe, dzięki czemu zapobiega odkładaniu się złogów miażdżycowych w naczyniach krwionośnych i jednocześnie zmniejsza napięcie ścian naczyń krwionośnych, co znacząco wpływa na profilaktykę miażdżycy i chorób zakrzepowo-zatorowych. Jej dobroczynny wpływ na układ krwionośny znany jest od wieków. Wzmacnia ściany żył i tętnic, wspomaga pracę serca i pomaga regulować jego prawidłowy rytm.
– pomaga w leczeniu żylaków– stosowanie przytulii czepnej na żylaki staje się coraz bardziej popularne, a opinie o jej dobroczynnych adekwatnościach są tak samo dobre jak kasztanowca. Znaczaco poprawia krążenie krwi, wspomagając leczenie żylaków, hemoroidów, miażdżycy. To, co zdecydowanie wyróżnia ją na tle innych roślin, to powszechne występowanie w przyrodzie, choćby na terenach miejskich.
Z ziela przytulii można zrobić wywar, napar, proszek lub susz i stosować na wiele sposobów, zewnętrznie lub wewnętrznie. Kąpiel dobrze jest stosować przy żylakach czy atopowym zapaleniu skóry (egzemie). Napary lub odwary należy stosować w zależności od potrzeb. jeżeli pijemy ją jako herbatę wzmacniającą i oczyszczającą organizm, możemy pić codziennie jedną filiżankę. Należy zaznaczyć, iż w przypadku ziół po 2-3 tygodniach regularnego stosowania robi się kilkudniową przerwę, aby organizm się nie przyzwyczaił. o ile jednak ziele przytulii stosujemy w leczeniu konkretnej dolegliwości, to częstotliwość i czas jej przyjmowania zależy od objawów oraz od tego, czy następuje poprawa stanu zdrowia. W razie wątpliwości można skonsultować się z dobrym fitoterapeutą lub zielarzem. A jeżeli jest to przypadłość, na którą zażywa się leki przepisane przez lekarza, warto także skonsultować się z lekarzem w sprawie stosowania takiej terapii.
Aby złagodzić problemamy związane z żylakami, ziele można stosować zewnętrznie lub wewnętrznie. Regularnie stosowane w formie naparów wzmocni naczynia krwionośne i zapobiegnie ich deformacjom. Aby przygotować napar należy 2 łyżeczki ziela zalać 200 ml wrzącej wody i pozostawić do zaparzenia pod przykryciem na pól godziny i pić 3 razy dziennie. Zamiast naparów można przyjmować ziołowe tabletki z tego zioła.Do kąpieli można stosować napary z ziół sypkich w proporcji 1 litr wrzącej wody na 50 g ziela. Po około 1 godzinie zaparzenia napar wlać do wanny z wodą.
Ziele przytulii czepnej znalazło swoje miejsce także jako dodatek kulinarny. Można je traktować jak inne warzywa liściaste i np. dodawać do zup, zwłaszcza wiosną, kiedy możemy wykorzystać świeżo zebrane rośliny. Młode pędy przytulii są jadalne, należy je jednak najpierw drobno posiekać i dokładnie ugotować. Jedzenie przytulii może skutkować utratą wagi, co jest szczególnie przydatne, gdy po zimie zmagamy się z dodatkowymi kilogramami. Najciekawsze jest jednak to, iż przytulia pochodzi z tej samej rodziny marzanowatych (Rubiaceae), z której pochodzi kawa, dlatego też zbierane jesienią owoców przytulii pozwala uzyskać nasiona, z których można wyprodukować substytut kawy. Nasiona sie suszy, praży i mieli, po czym mogą stanowić doskonały zamiennik prawdziwej kawy, o znacznie niższej zawartości kofeiny i bardzo podobnym smaku i zapachu. Suszona przytulia może być również stosowana jako przyprawa ziołowa dla urozmaicenia smaku mięs, gulaszy warzywnych i sałatek.
Zagrożenia
Przy zbieraniu przytulii czepnej należy postępować dość ostrożnie. jeżeli złapiemy jej łodygę lub liście, może nas boleśnie poranić swoimi ostrymi włoskami, powodując trudno gojące się niewielkie uszkodzenia skóry. U bardziej wrażliwych osób kontakt z rośliną może niekiedy skutkować wypryskami na skórze, dlatego przy zbieraniu przytulii niezbędne są rękawice. Ma wiele dobroczynnych adekwatności dla organizmu człowieka. Natomiast o ile jednak zostanie zjedzona przez zwierzęta gospodarskie lub dzikie, może doprowadzić u nich do wielu dolegliwości z układem pokarmowym. Dotyczy to także drobiu. o ile do paszy dostanie się partia ziarna zanieczyszczonego jej nasionami, może to spowodować poważne problemy zdrowotne u karmionych kurcząt. Dlatego wsród rolników i hodowców trudno znaleść miłośników tej rośliny.
Nie należy stosować preparatów z ziela przytulii czepnej wraz z lekami przeciwzakrzepowymi. Takie połączenie nie jest wskazane, gdyż zwiększa ryzyko krwotoków.
Wnioski
Miłośnikom ziołolecznictwa przytulia czepna kojarzy się z oczyszczaniem organizmu i ze zwalczaniem żylaków. W przyrodzie występuje powszechnie. Jest odporna na niskie temperatury, przyciąga mszyce, kradnie innym roślinom substancje odżywcze z ziemi i utrudnia im dostęp do światła. Utrudnia zbiór, nasiona w zebranym zbożu dyskwalifikuje go do obrotu towarowego – nasiona trudne do oddzielenia w czyszczeniu. Wystarczą dwie sadzonki przytulii na metr kwadratowy uprawy zboża, aby plon pszenicy nie nadawał się do przetworzenia na mąkę. Roślina ta jest spotykana w bardzo wielu uprawach, między innymi w brokułach, cebuli, grochu czy pietruszce. Występując na łąkach, wśród bujnej roślinności, przytulia wytworzyła specyficzny system, ułatwiający jej przetrwanie i zdobycie jak najlepszego dostępu do światła. Jej łodygi i liście są pokryte malutkimi haczykami, przy pomocy których czepia się ona innych roślin, wspierając się na nich. Co więcej, błyskawicznie się rozmnaża. To lista dowodów na szkodliwość przytulii czepnej dla sąsiadujących z nią roślin, ale dla zdrowia ma wprost nieocenione znaczenie. I właśnie- największą jej zaleta jest to, ze rośnie niemal wszędzie i jest łatwo dostępna.
