Bocian czarny

1 rok temu

Zdjęcie: bocian-czarny-1

Bocian czarny

Bocian czarny (Ciconia nigra) to gatunek dużego ptaka z rodziny bocianowatych. Jest szeroko rozprzestrzeniony, ale nieczęsty. Lęgnie się na rozproszonych obszarach w Europie (przede wszystkim w Hiszpanii oraz w centralnych i wschodnich częściach kontynentu) i Azji, na wschód po Ocean Spokojny. W języku staropolskim nazywany był hajstrą. Nazwa ta przetrwała do dziś i funkcjonuje w niektórych częściach kraju.

Bocian czarny jest dużym ptakiem, mierzącym blisko 95–105 cm długości, o rozpiętości skrzydeł 145–155 cm i masie ciała w okolicy 3 kg. Stojąc, ptak ten osiąga wysokość do 102 cm. Wyróżnia się długimi czerwonymi nogami i prostym, ostro zakończonym dziobem oraz długą szyją. Dziób mierzy 170–178 mm, co odpowiada 75–77% długości całej czaszki.

Upierzenie ma czarne z metalicznym, zielonkawym i purpurowym połyskiem. Brzuch oraz piersi są białe. Pióra na klatce piersiowej są długie i zmierzwione, tworząc kryzę, którą ptak demonstruje podczas zalotów. Oko okala naga czerwona skóra. W upierzeniu nie występuje dymorfizm płciowy, ale samce są przeciętnie większe od samic.

Bocian czarny zakłada dość duże gniazda, mające średnicę 1–2 m. Mogą one występować na wysokości choćby do 25 m nad ziemią. Z obserwacji tego gatunku wynika, iż bocian czarny zakłada zwykle gniazda na drzewach liściastych o bardzo rozłożystych koronach, najczęściej są to np. dąb szypułkowy czy topola osika. W przypadku obszarów górskich zdarzają się gniazda umiejscowione na skałach czy pod nawisami skalnymi. Samica składa od 2 do 5 jaj o szarawej skorupce. Obydwa ptaki z pary wysiadują je przez 32–38 dni. Po 60–71 dniach życia młode w pełni się opierzają.

Bocian czarny zamieszkuje głównie mokradła, okolice rzek czy wód śródlądowych. Żywi się płazami, niewielkimi rybami i bezkręgowcami.

Ptak ten jest płochliwy i skryty, ostrożny, raczej unikający kontaktu z ludźmi. Przeważnie przebywa pojedynczo lub w parach, które w okresie migracji i zimą zbierają się w stada liczące do stu osobników. Bociany czarne dysponują szerszym repertuarem głosów niż bociany białe. Ich głównym zawołaniem jest chee lee (transkrypcja angielska) brzmiące podobnie do głośnego wdechu. Jako ostrzeżenie lub groźbę stosują syknięcia. Samiec podczas popisów wydaje z siebie długie serie chrapliwych, jęczących dźwięków, których głośność wzrasta i opada – przypominają one te, którymi odzywają się ptaki szponiaste.

Migracje realizowane są od sierpnia do września, przy czym ich kulminacja przypada na wrzesień.

Podczas szybowania bociany czarne wykorzystują kominy termiczne, a przeciętna długość migracji to 5667 km w przypadku drogi zachodniej i 7000 km dla drogi wschodniej. Badania wykazały, iż średnia długość czasu wędrówki, zależnie od trasy, wynosi od 37 do 80 dni.

Wędrujące bociany czarne mogą pokonywać dziennie 500 km, co wykazano w eksperymentach z użyciem telemetrii satelitarnej. Nie są jednak w stanie codziennie podejmować tak wyczerpującej wędrówki i po kilku dniach męczącej podróży zatrzymują się na kilka dni, by odpocząć. W locie osiągają prędkość do 70 km/h, przeważnie jednak lecą z prędkością 20–40 km/h. Większość europejskich bocianów czarnych zimuje w Afryce. Do Polski powracają na lęgowiska na przełomie marca i kwietnia.

Szacuje się, iż w Polsce zamieszkuje około 2000 par bocianów czarnych.