Bakłażan – uprawa, pielęgnacja i zastosowanie

2 dni temu

Zdjęcie: Bakłażan - Psianka podłużna - Oberżyna

Bakłażan pochodzi z Azji Południowej, a jego uprawa sięga kilku tysięcy lat wstecz. Pierwsze wzmianki o tej roślinie pochodzą z Indii i Chin, skąd rozprzestrzeniła się na Bliski Wschód, Afrykanie Północnej, a następnie do Europy, głównie za sprawą Arabów. W średniowieczu była traktowana jako roślina ozdobna i rzadko wykorzystywana w kuchni, ponieważ wierzono, iż może być trująca. Dopiero w XIX wieku bakłażan na dobre zadomowił się w europejskich kuchniach i ogrodach.

Warunki uprawy bakłażana

Oberżyna to roślina ciepłolubna, wymagająca odpowiednich warunków do wzrostu. Najlepiej rośnie w klimacie umiarkowanym o długim i ciepłym lecie. Optymalna temperatura dla bakłażana wynosi od 20 do 30 stopni Celsjusza, a minimalna, poniżej której roślina przestaje rosnąć, to 15 stopni Celsjusza.

Psianka podłużna wymaga żyznej, przepuszczalnej gleby o pH w granicach 5,5-6,5. Pod uprawę warto wybrać stanowisko słoneczne i osłonięte od wiatru. Roślina ta powinna być w zasadzie uprawiana w szklarni, tunelu foliowym lub na grządkach pod osłonami, szczególnie w chłodniejszych rejonach naszego kraju. Ale jeżeli znajdziemy dla niej zaciszne i dobrze nasłonecznione miejsce, a przy tym zasadzimy już pokaźnych rozmiarów rozsadę, to spokojnie zbierzemy plony choćby jeżeli będziemy uprawiać to warzywo psiankowate w gruncie.

Siew i sadzenie bakłażana

Uprawę psianki podłużnej rozpoczyna się od wysiewu nasion na rozsadę. Nasiona należy wysiać w lutym lub marcu do pojemników z wilgotnym podłożem torfowym. Kiełkowanie następuje po około 10-15 dniach, pod warunkiem zapewnienia temperatury 25-28 stopni Celsjusza.

Po wykształceniu się 2-3 liści siewki przesadza się do większych doniczek. Na stałe miejsce sadzonki trafiają w drugiej połowie maja lub czerwcu, gdy minie ryzyko przymrozków. Rozstaw sadzenia powinien wynosić ok. 50 cm między roślinami, by zapewnić im odpowiednią przestrzeń do wzrostu.

Pielęgnacja bakłażana

Aby oberżyny obficie owocowały, wymagają systematycznej pielęgnacji. najważniejsze aspekty to:

Podlewanie – bakłażany wymagają regularnego, ale umiarkowanego podlewania. Nadmierna wilgoć może prowadzić do gnicia korzeni, dlatego warto podlewać je rzadziej, ale obficie.
Nawożenie – rośliny te są żarłoczne, dlatego warto zasilać je nawozami bogatymi w potas i fosfor. Dobrze sprawdzają się nawozy organiczne, np. kompost lub obornik bydlęcy jesienią, albo obornik granulowany podawany w trakcie wegetacji.
Usuwanie bocznych pędów – przycinanie nadmiarowych pędów pomaga roślinie skupić się na produkcji owoców, zamiast na wzroście zielonej masy.
Zapylanie – w przypadku uprawy pod osłonami warto wspomagać zapylanie kwiatów, np. poprzez delikatne potrącanie kwiatostanów.
Maksymalizacja zbiorów – jeżeli obrżyny mają być dorodne, na jednym krzaczku nie powinno ich rosnąć więcej jak 5, pozostałe zawiązki systematycznie usuwamy.

Dlaczego bakłażan nie zawiązuje owoców

Oto kilka powodów, dla których bakłażan może nie zawiązywać owoców:

Brak zapylenia – oberżyna jest rośliną samopylną, ale jeżeli uprawiany jest w szklarni lub tunelu foliowym, brak owadów zapylających może utrudnić zapylenie. Warto potrząsać kwiatami lub manualnie przenosić pyłek dzięki pędzelka.
Zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura – temperatury poniżej 15°C lub powyżej 30°C mogą zaburzyć proces zapylania i owocowania, ponieważ wpływają na obumieranie pyłku lub ograniczenie wzrostu rośliny.
Niewłaściwe nawożenie – nadmiar azotu sprzyja rozwojowi liści i pędów kosztem kwitnienia i owocowania. Zbyt mała ilość potasu i fosforu również może prowadzić do problemów z zawiązywaniem owoców.

Stres wodny – nieregularne podlewanie, zarówno przesuszenie, jak i nadmiar wody, może prowadzić do zrzucania kwiatów oraz zahamowania owocowania, tak samo polewanie całej rośliny zimą wodą.
Zbyt duże zagęszczenie roślin – brak dostępu do światła i powietrza może osłabić rośliny i zmniejszyć ich zdolność do produkcji owoców.
Choroby i szkodniki – infekcje grzybowe, mszyce lub stonka ziemniaczana mogą osłabić rośliny i ograniczyć ich zdolność do owocowania.

Choroby i szkodniki bakłażana

Bakłażan, podobnie jak inne rośliny z rodziny psiankowatych, jest podatny na różne choroby i szkodniki. Do najczęstszych problemów należą:

Zaraza ziemniaczana – choroba grzybowa atakująca liście, łodygi i owoce bakłażana. Objawia się brązowymi plamami i gniciem rośliny. Można jej zapobiegać poprzez stosowanie płodozmianu i odpowiedniego przewiewu w uprawie.
Szara pleśń – powoduje gnijące plamy na owocach i liściach. Pomaga ograniczenie wilgotności oraz unikanie nadmiernego podlewania.
Mszyce – drobne owady ssące, które osłabiają roślinę i mogą przenosić choroby wirusowe. Można je zwalczać naturalnymi środkami, np. wyciągiem z pokrzywy lub mydłem potasowym.
Pchełki ziemne – małe chrząszcze żerujące na liściach, powodujące ich dziurkowanie. Można je ograniczyć ściółkowaniem gleby i mechanicznym usuwaniem.
Stonka ziemniaczana – żarłoczny szkodnik, który może poważnie osłabić uprawy. Najskuteczniejszym sposobem walki jest manualne zbieranie larw i dorosłych osobników.

Regularna kontrola roślin i stosowanie naturalnych metod ochrony mogą pomóc w zapobieganiu występowaniu chorób i szkodników.

Zbiór i przechowywanie bakłażanów

Bakłażany zbiera się, gdy owoce osiągną pełną wielkość i mają intensywnie fioletowy kolor. A ma to miejsce między 70 a 90 dniem od zasadzenia rozsady. Owoce powinny być lekko sprężyste w dotyku, a ich skórka błyszcząca. Zbyt dojrzałe oberżyny, o matowiejącej już skórce, stają się gorzkie i tracą walory smakowe. Najlepiej zbierać je sukcesywnie od lipca do września, używając ostrego noża lub sekatora.

oberżyny nie należą do warzyw, które długo zachowują świeżość – przechowuje się je w lodówce maksymalnie przez tydzień. Dłuższe przechowywanie jest możliwe poprzez marynowanie lub mrożenie pokrojonych kawałków.

Właściwości bakłażana

Psianka podłużna to warzywo o wysokiej wartości odżywczej. Jego miąższ zawiera dużą ilość błonnika, który wspomaga trawienie i przyczynia się do uczucia sytości. Ponadto jest niskokaloryczny, co czyni go idealnym składnikiem diet odchudzających. Zawiera antyoksydanty, takie jak antocyjany, które neutralizują wolne rodniki i mogą wspierać zdrowie serca oraz układu krążenia. Oberżyna dostarcza również witamin z grupy B, witaminy C oraz minerałów, takich jak potas, magnez i żelazo. Regularne spożywanie oberżyny może wspomagać obniżenie poziomu cholesterolu oraz regulację poziomu cukru we krwi.

Dzięki swoim adekwatnościom odżywczym, oberżyna jest ceniona w diecie wegetariańskiej jako zamiennik mięsa.

Dlaczego bakłażan jest gorzki

Psianka podłużna może mieć gorzki smak z kilku powodów:

Zbyt dojrzałe owoce – Starsze bakłażany zawierają więcej solaniny, co sprawia, iż ich smak staje się bardziej gorzki. Najlepiej zbierać je w optymalnym momencie, gdy są jędrne i mają błyszczącą skórkę.
Niewłaściwe warunki uprawy – stres rośliny spowodowany suszą, nieregularnym podlewaniem lub ubogą glebą może zwiększyć zawartość gorzkich substancji w owocach.
Odmiana oberżyny – niektóre tradycyjne odmiany, szczególnie starsze, mają naturalnie bardziej gorzki smak. Nowoczesne odmiany są często selekcjonowane tak, aby miały łagodniejszy smak.
Zawartość solaniny – oberżyna, podobnie jak inne rośliny psiankowate, zawiera solaninę – naturalny związek chemiczny, który w większych ilościach nadaje gorzki smak. Obróbka termiczna zmniejsza jej zawartość.
Nieodpowiednie przechowywanie – oberżynę przechowywane zbyt długo lub w nieodpowiednich warunkach mogą stracić swój smak i stać się bardziej gorzkie.

Aby pozbyć się goryczki, przed gotowaniem można pokroić bakłażana, posypać solą i pozostawić na 20–30 minut, a następnie opłukać i osuszyć. Proces ten pomaga usunąć nadmiar gorzkich substancji.

Zastosowanie bakłażana w kuchni

Bakłażan jest składnikiem wielu dań kuchni śródziemnomorskiej, azjatyckiej i bliskowschodniej. Można go piec, grillować, smażyć i dusić. Doskonale komponuje się z oliwą, czosnkiem, pomidorami i ziołami. Popularne dania z bakłażana to:

Parmigiana di melanzane – zapiekanka z bakłażana, mozzarelli i sosu pomidorowego.
Baba ghanoush – bliskowschodnia pasta z pieczonego bakłażana, sezamu i cytryny.
Moussaka – grecka zapiekanka z oberżyny, mięsa mielonego i sosu beszamelowego.

Uprawa oberżyny wymaga cierpliwości i odpowiednich warunków, ale wynagradza ogrodników smacznymi i wszechstronnymi owocami. Przy odpowiedniej pielęgnacji można cieszyć się obfitym plonem i wykorzystać bakłażana w wielu kulinarnych eksperymentach. To warzywo, które warto mieć w swoim ogrodzie!

Odmiany bakłażanów dostępne w Polsce

Na polskim rynku dostępnych jest kilka popularnych odmian psianki podłużnej, różniących się kolorem, kształtem i smakiem. Oto niektóre z nich:

’Black Beauty’ – klasyczna odmiana o dużych, ciemnofioletowych owocach, charakteryzujących się kremowym miąższem i łagodnym smakiem. Idealna do smażenia i pieczenia.
’Violetta di Firenze’ – odmiana o fioletowo-białej skórce, ceniona za delikatny smak i atrakcyjny wygląd. Doskonała do grillowania.
’Tsakoniki’ – odmiana o podłużnych, pasiastych owocach w kolorze białofioletowym. Charakteryzuje się słodkim smakiem i niską zawartością goryczki.
’Clara’ – oberżyna o białej skórce i kremowym miąższu, idealny do dań, w których liczy się subtelny smak.
’Listada de Gandia’ – hiszpańska odmiana o fioletowo-białym paskowanym wzorze, bardzo dekoracyjna, o łagodnym smaku.
’Epic’ F1 – jedna z najczęściej uprawianych odmian w Polsce, odporna na choroby i dająca obfite plony.

Bibliografia:

M. Plucińska, Działkowiec, Bakłażan wytworne warzywo, 1998 r. nr 06, s. 33
Ogrodnik Polski. Magazyn dla Gospodarstw Ogrodniczych, Bakłażan do gruntu, 2004 r., nr 10-11, s. 47
C. M. Ukłańska-Plusz, Mój piękny Ogród, Bakłażan czyli gruszka miłości, 2017 r., nr 08, s.49

Fot. główna: Karen and Brad Emerson – eggplant, CC BY 2.0, commons.wikimedia.org

Idź do oryginalnego materiału