60 lat Muzeum w Szreniawie

Zdjęcie: fot. M. Dachtera

W 2024 roku muzeum świętuje jubileusz 60-lecia istnienia. Jest to więc doskonała okazja, aby przypomnieć historię tej instytucji, która obok Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu jest jedną z dwóch tego typu placówek w Polsce.

Marienberg

Wieś Szreniawa pod obecną nazwą występuje dopiero od nieco ponad stu lat. W połowie XIX wiek Herrmann Bierbaum kupił majątek Rosnowo i pod lasem zbudował dworek i zespół budynków folwarcznych. Z czasem kompleks ten Bierbaumowie nazwali „Marienbergiem”. W 1920 roku dobra te z rąk niemieckich wykupił Józef Glabisz i przemianował na „Marzenin”. niedługo jednak nazwa ta została urzędowo zmieniona na Szreniawę. W 1939 roku Glabiszów wysiedlono, a po II wojnie światowej majątek upaństwowiono. Pierwszym dyrektorem utworzonego tu muzeum został dr Władysław Rogala. W 1975 roku, w stulecie utworzenia pierwszego polskiego muzeum rolnictwa w Warszawie, szreniawska instytucja otrzymała status muzeum narodowego. W tym samym roku nastąpiła zmiana na stanowisku dyrektora, urząd objął dr Henryk Nowacki.

Jedenaście lat później placówka otrzymała nową nazwę: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, pod którą funkcjonuje do dziś. W 1998 roku muzeum uzyskało wpis do Państwowego Rejestru Muzeów, zrzeszającego instytucje, których zbiory mają szczególne znaczenie dla polskiej kultury, a rok później stało się samorządową instytucją kultury Samorządu Województwa Wielkopolskiego. W 2001 roku dr Jan Maćkowiak zastąpił Henryka Nowackiego na stanowisku dyrektora.

W latach 2008–2011 dokonano rewaloryzacji dworku i parku w Szreniawie, a w 2013 roku, dzięki rewitalizacji zespołu budynków folwarcznych i ich adaptacji na potrzeby muzealne, niemal dwukrotnie zwiększono pozycję wystawienniczą do blisko 10 000 m².

Muzeum Tarpana

Cały obszar muzeum składający się z części parkowej i folwarcznej zajmuje odtąd powierzchnię aż 10 hektarów. W 26 pawilonach wystawienniczych, jak również na zewnątrz umieszczono kilkadziesiąt wystaw stałych podzielonych tematycznie. Ekspozycje te dotyczą m.in. historii polskiego rolnictwa, rzemiosła wiejskiego, przetwórstwa i przemysłu rolno-spożywczego, hodowli roślin, pszczelarstwa, postępu technicznego w rolnictwie i ogrodnictwa. Coś dla siebie znajdą tutaj również fani samolotów, sprzętu rolniczego, a choćby pasjonaci motoryzacji.

W 2019 roku, czyli ćwierć wieku po zakończeniu produkcji samochodów Tarpan, otwarto w Szreniawie nową wystawę stałą pod nazwą „Muzeum Tarpana”. Samochód ten wytwarzano w zakładach na poznańskim Antoninku przez blisko dwie dekady. Oprócz pojazdów tej marki na ekspozycji podziwiać można także inne auta polskiej produkcji – syreny, polonezy, żuki, fiaty 126 i 125, warszawę czy lublina.

Na terenie muzeum funkcjonują także „żywe” wystawy, takie jak obora, w której zgromadzono po kilka gatunków bydła, koni, owiec i kóz. Dla zwiedzających co roku przygotowanych jest także kilka wystaw czasowych. Wielką atrakcją są również wydarzenia weekendowe, podczas których zobaczyć można pokazy prac polowych, rzemieślniczych, maszyn rolniczych, czy poznać dawne obrzędy i zwyczaje. Warto też wspomnieć o położonym w pobliżu mauzoleum rodziny Bierbaum, wykorzystywanym współcześnie jako wieża widokowa, z której rozpościera się piękny widok na Wielkopolski Park Narodowy.

Oddziały

Muzeum obok głównej siedziby posiada także pięć oddziałów. Pierwszy z nich, Muzeum Młynarstwa i Wodnych Urządzeń Przemysłu Wiejskiego, utworzono w 1981 roku w Jaraczu na terenie dawnej osady młyńskiej. Ulokowano go we wnętrzach zabytkowych zabudowań dawnego młyna, domu młynarza i stajni. Rok później szreniawska instytucja wzbogaciła się o Muzeum Przyrodniczo-Łowieckie w Uzarzewie.

Bogata ekspozycja tej placówki mieści się w dziewiętnastowiecznym pałacu Żychlińskich i stajni podworskiej z tego samego okresu. W 2004 roku zbiory powiększyły się o kolekcję trofeów myśliwskich podarowaną przez Adama Smorawińskiego, a także o nowy pawilon ufundowany przez darczyńcę. Trzeci oddział – Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa – otwarto w 1985 roku w Nowym Tomyślu, mieście słynącym od dziesięcioleci z uprawy chmielu i wikliny.

W 1999 roku do grona oddziałów dołączył skansen pszczelarski w Swarzędzu, funkcjonujący od 2008 roku pod nazwą Skansen i Muzeum Pszczelarstwa im. prof. Ryszarda Kosteckiego. W zabudowaniach dawnej stajni dworskiej i ogrodzie podziwiać można unikalną nie tylko w skali polskiej, ale i europejskiej bogatą kolekcję eksponatów związanych z bartnictwem i pszczelarstwem. Najmłodszym oddziałem jest otwarte w 2005 roku Muzeum Gospodarki Mięsnej, które jest trzecią tego typu placówką na świecie.

Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie wraz ze swoimi oddziałami co roku przyciąga ponad 120 000 zwiedzających. Instytucja ta była wielokrotnie wyróżniana w konkursach na Wydarzenie Muzealne Roku „Sybilla” (organizowany przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów) oraz na Wydarzenie Muzealne Roku „Izabella” (organizowany przez Fundację Muzeów Wielkopolskich pod patronatem Marszałka Województwa Wielkopolskiego).

Bibliografia:

„Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu”, red. Tomasz Jurek, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, edycja elektroniczna, hasło: „Rosnowo”

Rejestr zabytków nieruchomych woj. wielkopolskiego, stan na dzień 30 czerwca 2024 r. (opracowanie: Narodowy Instytut Dziedzictwa)

Zabytek.pl, Jaracz 45: zespół d. osady młyńskiej Jaracz-Młyn, młyn, stajnia, dom młynarza; Uzarzewo, Akacjowa 12: pałac, stajnia; Nowy Tomyśl: dom (ob. Muzeum Wikliniarstwa); Szreniawa, ul. Dworcowa 4/7: pałac, zespół folwarczny, spichlerz, mauzoleum Bierbaumów

Hanna Ignatowicz, „Historia muzeum”, https://muzeum-szreniawa.pl/historia-muzeum/

Wojciech Mielewczyk, „Historia majątku w Szreniawie”, https://muzeum-szreniawa.pl/historia-majatku-w-szreniawie/