4 godzin temu
Na brzegach Zatoki Hudsona w północno-wschodniej Kanadzie znajdują się prawdopodobnie najstarsze skały na świecie. Nowe badania, które ukazały się na łamach pisma „Science” (DOI: DOI: 10.1126/science.ads8461), sugerują, iż mają one co najmniej 4,16 miliarda lat i są jedynym znanym fragmentem skorupy ziemskiej, który zachował się od hadeiku – najwcześniejszego eonu planety.
Nuvvuagittuq Greenstone Belt
Procesy tektoniczne, aktywność wulkaniczna i erozja powierzchniowa nieustannie przetwarzają skorupę ziemską, dlatego też badacze sądzą, iż z pierwszej skorupy Ziemi, która uformowała się z pierwotnego oceanu magmy, kilka zostało, jeżeli w ogóle cokolwiek. Co więcej, istnieją duże wyzwania w precyzyjnym datowaniu starożytnych skał i trudno jest określić najstarsze głazy.
Geolodzy od dawna debatują, czy formacja skalna w Kanadzie zwana Nuvvuagittuq Greenstone Belt (pas zieleńcowy Nuwuagittuq – od zieleńców, metamorficznych skał o zielonkawej barwie) zawiera najstarsze skały na świecie. Nowe badania przekonują, iż tak w istocie jest. choćby najmłodsze szacunki wieku skał z pasa wynoszą około 3,77 miliarda lat. Najstarsze wskazuję, iż to 4,3 miliarda lat, a Ziemia ma około 4,6 miliarda lat i początkowo była zbyt gorąca, aby mogły formować się skały. Ta formacja skalna oferuje unikalne okno na wczesną Ziemię, po tym, jak planeta ochłodziła się po swoich narodzinach.
Wśród różnych próbek geologicznych tylko kilka pochodzi sprzed 3,8 miliarda lat. Najstarsze skały, których datowanie nie wzbudza kontrowersji, to gnejsy z formacji Acasta leżącej na Terytoriach Północno-Zachodnich w Kanadzie. Mają one 4 miliardy lat i wyznaczają granicę między pierwszym eonem Ziemi, hadeinem, a kolejnym, archaikiem.
Geolodzy znaleźli również maleńkie kryształy mineralne pochodzące z hadeiku. Na przykład liczące 4,4-miliarda lat kryształy cyrkonu z Australii Zachodniej, które zostały osadzone w nowszych skałach. Jednak nie ma zachowanych kawałków skorupy z hadeiku, z wyjątkiem, być może, Nuvvuagittuq Greenstone Belt. Składa się on głównie z materiału, który początkowo był bazaltem wulkanicznym, zanim przeszedł różne modyfikacje, podczas długiej historii Ziemi.
Badania izotopowe skał
Jonathan O’Neil, geolog z Uniwersytetu w Ottawie, który w 2008 roku wraz ze swoimi współpracownikami opublikował na łamach „Science” (DOI: 10.1126/science.1161925) publikację dotyczącą skał z Nuvvuagittuq Greenstone Belt, analizował w niej ślad chemiczny pozostawiony przez rozpad radioaktywny izotopu samaru-146 do neodymu-142. To pozwoliło mu ustalić, iż skały mają 4,3 miliarda lat. Jednak inni naukowcy zakwestionowali tę pracę, argumentując, iż skorupa z hadeiku zmieszała się z młodszą skorupą, fałszując wyniki.
W nowych badaniach zespół O’Neila wykonał pomiary izotopowe intruzji, czyli wtargnięcia magmy do skorupy ziemskiej, w pasie zieleńcowym Nuwuagittuq. Badacze analizowali rozpad samaru-146 do neodymu-142 i samaru-147 do neodymu-143. Oba dały wiek około 4,16 miliarda lat dla intruzji. Ponieważ intruzje te muszą być młodsze od pierwotnych skał, potwierdza to, iż pozostała część pasa Nuvvuagittuq Greenstone pochodzi z hadeiku.
Czy te ustalenia są prawdziwe? Większość dowodów sugeruje, iż skały te rzeczywiście pochodzą z hadeiku, ale niektórzy naukowcy radzą zachować ostrożność i poczekać na kolejne badania. Kiedy takie zostaną przeprowadzone? Tego nie wiadomo, bo grupa Inuitów, która zarządza pasem Nuvvuagittuq Greenstone przestała udzielać pozwoleń na badania z powodu szkód wyrządzonych przez grupy badawcze, aby zapobiec dalszej dewastacji.
Źródło: Science, New Scientist, Nature, fot. NASA/ Wikimedia Commons/ CC0
