Ziemniak – uprawa, adekwatności i zastosowanie

12 godzin temu

Zdjęcie: ziemniak

Jak wygląda ziemniak

Ziemniak to roślina jednoroczna z rodziny psiankowatych. Wyróżnia się nadziemną częścią w postaci rozgałęzionej łodygi z dużymi, ciemnozielonymi liśćmi oraz podziemnymi bulwami, które są głównym produktem użytkowym. Bulwy mają różne kształty – od kulistych po podłużne – i mogą mieć barwę białą, żółtą, czerwoną lub fioletową. Kwiaty ziemniaka są najczęściej fioletowe lub białe, z charakterystycznym żółtym środkiem. System korzeniowy ziemniaka jest płytki, ale dobrze rozgałęziony, co pozwala mu pobierać składniki odżywcze z gleby.

Podział ziemniaków

Ze względu na kolor bulw

Ziemniaki białe – odmiany o delikatnym smaku i kruchej konsystencji:
- ’Irys’ – odmiana o wysokiej plenności, doskonała do gotowania,
- ’Vineta’ – odmiana średnio wczesna, odporna na suszę.
Ziemniaki żółte – bogate w karotenoidy, mają kremową konsystencję:
- ’Satina’ – odmiana uniwersalna o wysokiej zawartości skrobi,
- ’Denar’ – bardzo wczesna, idealna na frytki.
Ziemniaki czerwone – mają twardszą skórkę i lekko różowe wnętrze:
- ’Rudolph’ – odporna na choroby, bardzo smaczna,
- ’Rosara’ – odmiana o delikatnym smaku i wszechstronnym zastosowaniu.

Ze względu na czas zbiorów

Odmiany wczesne – sadzone w marcu-kwietniu, gotowe do zbioru po 60-90 dniach:
- ’Lord’ – doskonała do sałatek, odporna na suszę,
- ’Asterix’ – odmiana o wysokiej jakości kulinarnej.
Odmiany średnio wczesne – sadzone w kwietniu-maju, zbiór po 90-120 dniach:
- ’Jelly’ – odmiana o doskonałym smaku i wysokiej odporności,
- ’Orlik’ – bardzo plenna i odporna na choroby.
Odmiany późne – sadzone w maju, do zbioru po ponad 120 dniach:
- ’Bryza’ – długo przechowująca się, odporna na choroby,
- ’Omega’ – doskonała na frytki i do przetworów.

Ze względu na przeznaczenie

Ziemniaki konsumpcyjne – przeznaczone do bezpośredniego spożycia.
Ziemniaki przemysłowe – używane do produkcji skrobi i spirytusu.
Ziemniaki pastewne – stosowane jako pasza dla zwierząt.

Uprawa ziemniaków

Ziemniaki uprawiane są najczęściej wprost w gruncie. Na skalę przemysłową nie uprawia się ich pod osłonami. Natomiast w ogrodzie oprócz tego, iż uprawia się je w gruncie, to coraz bardziej popularnym sposobem jest uprawa ziemniaków w skrzynkach, doniczkach albo w workach. Uprawa ziemniaków w doniczkach i innych pojemnikach pozwala uzyskać naprawdę satysfakcjonujące plony.

Ziemniak – wymagania glebowe i klimatyczne

Ziemniak najlepiej rośnie w glebach średniej jakości, przewiewnych, o odczynie lekko kwaśnym (pH 5,5-6,5). Preferuje gleby piaszczysto-gliniaste, bogate w składniki odżywcze, dobrze nawadniane, ale nie podmokłe. Zbyt wilgotne gleby mogą prowadzić do gnicia bulw, podczas gdy zbyt suche warunki ograniczą wzrost rośliny.

Pod względem klimatu ziemniak najlepiej rozwija się w umiarkowanym klimacie z temperaturą w zakresie 15-20°C. Przymrozki mogą być dla rośliny zabójcze, dlatego istotne jest odpowiednie planowanie terminu sadzenia.

Jak powinny wyglądać sadzeniaki

Sadzeniaki powinny być zdrowe, wolne od widocznych uszkodzeń mechanicznych i chorób. Najlepiej wybierać bulwy o masie 40-60 g, które posiadają dobrze wykształcone oczka. Powinny być odpowiednio przechowywane przed sadzeniem w temperaturze około 12-15°C oraz w miejscu dobrze wentylowanym, co sprzyja ich kiełkowaniu i zapewnia równomierny wzrost roślin po posadzeniu.

Przygotowanie gleby i sadzenie ziemniaków

Glebę przed sadzeniem należy odpowiednio przygotować poprzez:

głębokie przekopanie (jesienią lub wczesną wiosną),
wzbogacenie o kompost lub nawozy organiczne,
wyrównanie i spulchnienie gleby.

Ziemniaki sadzi się zwykle wczesną wiosną, gdy gleba osiągnie temperaturę co najmniej 8°C. Sadzeniaki (bulwy nasienne) należy umieszczać na głębokości 6-10 cm w rzędach oddalonych o 60-75 cm, a między roślinami powinna być odległość 30-40 cm.

Uprawa współrzędna ziemniaków

Uprawa współrzędna ziemniaków to zasady sadzenia warzyw mówiące o dobrym sąsiedztwie warzyw i złym sąsiedztwie warzyw. Warto je stosować, chronią bowiem kartofle przez chorobami i szkodnikami.

Warzywa, obok których warto sadzić ziemniaki

Kukurydza – chroni ziemniaki przed wiatrem,
Fasola – dostarcza azotu do gleby,
Kapusta – odstrasza niektóre szkodniki ziemniaków.

Warzywa, obok których nie powinno się sadzić ziemniaków

Pomidor – podatny na te same choroby, np. zarazę ziemniaka,
Papryka – przyciąga podobne szkodniki,
Słonecznik – wyczerpuje glebę z tych samych składników odżywczych.

Pielęgnacja ziemniaka

Podlewanie ziemniaków

Ziemniaki wymagają regularnego nawadniania, zwłaszcza podczas fazy kwitnienia i tworzenia bulw. Niedobór wody w tym okresie może znacznie wpłynąć na wielkość plonu.

Nawożenie ziemniaków

Najważniejsze składniki odżywcze dla ziemniaków to azot (pobudza wzrost), fosfor (rozwój systemu korzeniowego) i potas (poprawia jakość bulw). Dobrze jest podlewać uprawę np. biohumusem.

Ochrona kartofli przed chorobami i szkodnikami

Ziemniaki są podatne na różne choroby i szkodniki. Należy stosować profilaktykę, taką jak choćby płodozmian warzyw, zdrowe sadzeniaki oraz ekologiczne opryski, aby zapewnić wysoką jakość plonu.

Choroby i szkodniki ziemniaka

Najczęściej występujące choroby ziemniaka

Zaraza ziemniaka (Phytophthora infestans) – powoduje brunatne plamy na liściach i gnijące bulwy.
Alternarioza (Alternaria solani) – wywołuje suche, ciemne plamy na liściach.
Parch zwykły (Streptomyces scabies) – powoduje korkowate zmiany na powierzchni bulw.

Profilaktyka i zwalczanie chorób ziemniaków:

Stosowanie zdrowego materiału sadzeniowego.
Unikanie monokultury i regularny płodozmian.
Chemiczne opryski fungicydowe (np. środki na bazie miedzi).
Ekologiczne metody – opryski z wyciągu z pokrzywy lub skrzypu.

Najczęściej występujące szkodniki kartofli

Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata) – larwy i dorosłe chrząszcze żerują na liściach.
Drutowce (larwy chrząszczy z rodziny sprężykowatych) – uszkadzają bulwy.
Mszyce – przenoszą wirusy i osłabiają rośliny.

Profilaktyka i zwalczanie szkodników kartofli:

Regularne przeglądy plantacji i mechaniczne usuwanie szkodników.
Opryski chemiczne zawierające substancje takie jak imidaklopryd.
Naturalne środki ochrony roślin, np. preparaty na bazie oleju neem.

Właściwości ziemniaków

Ziemniaki są cennym źródłem skrobi, błonnika, witamin (przede wszystkim witaminy C i witamin z grupy B) oraz minerałów takich jak potas, magnez czy fosfor. Ziemniaki:

wspomagają pracę układu nerwowego,
regulują ciśnienie krwi dzięki wysokiej zawartości potasu,
poprawiają trawienie i działają zasadowo na organizm,
dostarczają energię w postaci łatwo przyswajalnych węglowodanów.

Zastosowanie ziemniaków

Ziemniaki mają wszechstronne zastosowanie zarówno w kuchni, jak i w przemyśle. Wykorzystuje się je do produkcji:

tradycyjnych potraw (puree, frytki, placki ziemniaczane, kluski),
skrobi stosowanej w przemyśle spożywczym i tekstylnym,
spirytusu ziemniaczanego używanego w produkcji alkoholi,
paszy dla zwierząt,
kosmetyków (np. maseczki ziemniaczane na skórę).

Bibliografia:

J. Sobczak, E. Matyjaszczyk, M. Szulc, Zagadnienia Doradztwa Rolniczego, Środki ochrony roślin dla uprawy psiankowatych przez użytkowników nieprofesjonalnych, 2014 r., nr 3, s.93-105
W. Mazurczyk, Ogrodnik Polski. Magazyn dla Gospodarstw Ogrodniczych, Uniwersalne ziemniaki, 2005 r., nr 02, s. 28-30
W. Wadas, Działkowiec, Wczesne ziemniaki z własnej działki, 2008, nr 03, s. 54
Z. Gaszewski, Zachodniopomorski Magazyn Rolniczy, Jak poprawnie podkiełkować sadzeniaki? 2011-2012 r., nr 67, s.18

Fot. główna: Alexey_Hulsov, Pixabay.com

Idź do oryginalnego materiału