To było w dniu ślubu Lidy, listonoszki.

To był dzień ślubu Bronisławy listonoszki. Och, co za ślub nie wesele, a czysta gorycz. Cała wioska zebrała się przy gminnym domu, nie po to by się cieszyć, ale po to by sądzić. Stała Bronisława, delikatna niczym słomka, w prostym białym suknie własnoręcznie uszytej. Twarz bladą, oczy wielkie, przerażone, ale uporne. Tuż obok stał pan młody Stanisław. Stanisława w okolicy przedocznie zwano Katorżnikiem. Wrócił do wsi rok temu z nieco odległych stron. Za co siedział, nikt nie znał, ale plotki krążyły, jedna straszniejsza od drugiej. Wysoki, ponury, małomówny, z blizną ciągnącą się po całej kości policzkowej. Mężczyźni przy nim grymasy robili, kobiety dzieci przed nim chowały, a psy, widząc go, chowały ogony. Osiedlił się na skraju, w starej, rozpadającej się chacie dawnego dziadka i żył jak bobry, biorąc najcięższe roboty, których nikt nie chciał podjąć.

I właśnie tego człowieka Bronisława, sierotę wychowaną przez ciotkę, miała poślubić. Kiedy przewodnicząca wypełniła papierkową robotę i rzekła: Możecie pogratulować nowożeńcom, w tłumie nie poruszyła się ani muszka. Zapadła grobowa cisza, słychać było, jak wrona na wierzbie zakrakała.

W tej ciszy wyszedł brat ciotki, Paweł, kuzyn Bronisławy. Po śmierci rodziców traktował ją jak młodszą siostrę. Podszedł, spojrzał na nią lodowatym wzrokiem i wykrzyczał, by każdy usłyszał:

Nie jesteś już moją siostrą! Od dziś nie mam siostry. Niech twoje nogi nie wstąpią do mojego domu!

Zpluł się przy stopach Stanisława i odeszedł, rozpruwając tłum jak łyżwiarz na lodzie. Za nim podążyła ciotka, sztywno wciągając wargi.

Bronisława stała nieruchomo, po policzku sunęła jedyna łza, której nie otarła. Stanisław spojrzał na Pawła niczym wilk, szczęki podążyły pod brodą, ręce zacisnął w pięści. Myślałem, iż zaraz wybuchnie. Zamiast tego spojrzał ostrożnie na Bronisławę, jakby bał się ją złamać, wziął ją za rękę i szepnął:

Chodźmy do domu, Bronisławo.

I poszli razem, we dwoje, przeciwko całej wiosce. On wysoki i ponury, ona krucha w białej sukience. Za ich plecami szła trucizna szeptów i pogardliwych spojrzeń. Serce mi wtedy skurczyło się tak, iż oddech stał się ciężki. Patrzyłem na nich, młodych, i pomyślałem: Boże, ile siły będą potrzebować, żeby przetrwać przeciwko wszystkim

A wszystko zaczęło się, jak zwykle, od małych rzeczy. Bronisława roznosiła pocztę, cicha, niewidzialna dziewczyna. Pewnego jesiennego, błotnistego dnia napadła na nią wataha dzikich psów przy drodze wioski. Zawołała, wypadła ciężka torba, listy rozsypały się po błocie. I nagle, znikąd, ukazał się Stanisław. Nie krzyczał, nie machał kijem. Po prostu podszedł do przywódcy ogromnego, kudłatego psa i coś mu wyszeptał, cicho, nisko. Pies, uwierzcie mi, odsunął się, a cała wataha posłuchała.

Stanisław milcząco zebrał przemokłe koperty, otrzepał je, jak mógł, i podał Bronisławie. Ona spojrzała na niego łzami i wyszeptała: Dziękuję. On tylko się zmrużył, odwrócił i poszedł swoją drogą.

Od tego dnia patrzyła na niego inaczej. Nie ze strachu, jak wszyscy, ale z ciekawością. Zauważyła rzeczy, które inni nie chcieli widzieć. Jak naprawił starym sąsiadom, Marii, popadającej w ruinę zagrodę, bez słowa, po jednym dniu. Jak wyciągnął z rzeki uciekające cielę, które wpadło tam przez głupotę. Jak podniósł zamarzniętego kotka i zaniósł go pod własny płaszcz.

Robił to w ukryciu, jakby wstydził się własnej dobroci. A Bronisława widziała. I jej serce, ciche i samotne, przyciągnęło się do jego równie poobranego i samotnego ducha.

Spotykali się przy odległym źródełku, gdy już zapadał zmrok. On milczał coraz więcej, ona opowiadała mu o codziennych drobnostkach. On słuchał, a jego surowa twarz rozgrzewała się. Pewnego dnia przyniósł jej kwiat dziką orchideę z bagien, gdzie choćby odważny nie chodził. Wtedy zrozumiała, iż już nie jest sama.

Kiedy oznajmiła rodzinie, iż wyprowadza się za Stanisława, nastąpił krzyk. Ciotka w łzach, brat groził, iż go złamie. Ona stała niewzruszona, jak żelazny żołnierz. On jest dobry mówię. Po prostu go nie znacie.

I tak zaczęli życie. Ciężkie, na jedzenie. Z Nim nikt nie chciał mieć do czynienia, stał się niechcianym pracownikiem, a etaty nie przydzielali. Łapali przypadkowe roboty. Bronisława dostawała z poczty grosze, ale w ich starej chacie zawsze było czysto i, co dziwnie, przytulnie. Zrobił jej półki na książki, naprawił gank, postawił pod oknem mały ogródek kwiatowy. Wieczorami, kiedy wracał zmęczony i czarny od pracy, siadał na ławce, a ona stawiała przed nim miskę gorącej zupy. W tym milczeniu było więcej miłości i zrozumienia niż w najgłośniejszych słowach.

Wioska ich nie przyjmowała. W sklepie Bronisława dostawała przypadkowo niedozważny chleb lub przeterminowane bułki. Dzieci rzucały kamieniami w ich okna. A Paweł, widząc ich na ulicy, odwracał się na drugą stronę.

Tak minął prawie rok. Potem wybuchł pożar. Noc była ciemna i wietrzna. Pożar objął stodołę Pawła, a wiatr przeniósł płomienie na dom. Wybuchało jak zapałka. Cała wioska przybiegła z wiadrami i łopatami. Ludzie biegli, krzyczeli, ale mało pomogło. Ogień ryczał, wznosił się kolumną w czarne niebo. Wtedy żona Pawła, Łucja, ze łzami i noworodkiem w ramionach, krzyknęła nie swoją głosem:

Maszyna! Dziewczynka w domu! W swoim pokoju śpi!

Paweł rzucił się do drzwi, ale języki płomieni wystrzeliły już z poddasza. Mężczyźni go powstrzymywali: Spłoniesz, głupcze!. On walił się, wył, pełen bezsilności i przerażenia.

W tym właśnie momencie, gdy wszyscy zamarli, patrząc jak ogień pożera dom z małą dziewczynką w środku, przez tłum przebił się Stanisław. Przebiegł, zniknął z twarzą, ale spojrzał na dom, na szalejącego ojca i, nie mówiąc słowa, wylalił się z wiadra wodą po całej głowie i ruszył w sam środek płomieni.

Tłum wstrzymał oddech. Minęła, jakby wieczność, trzeszczały belki, grzmiał dach. Nikt nie wierzył, iż wyjdzie. Żona Pawła padła na kolana w pył drogowym.

Nagle z dymu i ognia wyłoniła się czarna, chwiejąca się sylwetka. To był Stanisław. Włosy spalone, ubranie dymiące. Trzymał w rękach dziewczynkę owiniętą w mokry koc. Zrobił jeszcze kilka kroków i upadł, podając dziecko kobietom przybiegającym z pomocą.

Dziewczynka przeżyła, choć wciągnęła dymu. Stanisław patrzeć na niego było straszne. Ręce, plecy wszystko w poparzeniach. Pobiegłam do niego, udzieliłam pierwszej pomocy, a on w szaleństwie szeptał jedno imię: Bronisławo Bronisławo.

Kiedy odzyskał przytomność w moim punkcie ratunkowym, pierwsze, co zobaczył, to Paweł klęczący przed nim. Nie żartuję klęczący. Paweł milczał, ramiona drżały, a po nieogolonych policzkach spływały skąpe, męskie łzy. Po prostu wziął rękę Stanisława i przycisnął ją do czoła. Ten bezgłośny gest był głośniejszy niż jakiekolwiek przeprosiny.

Od tego pożaru, niczym wyłom w tamie, popłynęła fala ludzkiego ciepła do Stanisława i Bronisławy. Leczył się długo, blizny pozostały, ale to były już inne blizny od odwagi. Wioskańscy patrzyli na nich nie ze strachu, a z szacunkiem. To nie były znamiona katorżnika, a medale za męstwo.

Mężczyźni naprawili im dom. Paweł, brat Bronisławy, stał się bliższy Stanisławowi niż własny krewny. Co chwilę podciągał im podwójną deskę, przynosił siano dla ich kozy. Jego żona, Helena, przynosiła Bronisławie zawsze świeży twaróg i wypiekała ciasta. Wszyscy patrzyli na parę z taką winą, ale jednocześnie z czułą miłością, jakby próbowali wyrównać dawne urazy.

Rok po tym urodziła im się córka, Małgorzata jak dwie krople wody, zbliżona do Bronisławy, jasna i niebieskooka. A po kilku latach przyszedł syn, Janek, prawie identyczny do Stanisława, tylko bez blizny na policzku. Mały, poważny i zamyślony.

Dom, odnowiony dzięki całej wiosce, wypełnił się dziecięcym śmiechem. I stało się jasne, iż ponury Stanisław jest najczuższym ojcem na świecie. Widzę to codziennie: wraca po pracy, ręce czarne, zmęczony, a dzieci rzucają się na niego, przyklejają się do szyi. Chwyta ich mocnymi rękoma, podnosi w górę, a śmiech rozbrzmiewa po całej chacie. Wieczorami, kiedy Bronisława kładzie najmłodszego spać, on siedzi przy starszej Małgorzacie i wycina z drewna zabawki: koniki, ptaszki, śmieszne ludziki. Palce ma szorstkie, a wyroby wyglądają, jakby żyły własnym życiem.

Pamiętam, jak przyszedłem zmierzyć Bronisławie ciśnienie. W ich ogródku stał obraz olejny. Stanisław, wielki i potężny, siedział na kolanach i naprawiał maleńki rowerek Janka. Obok stał Paweł, trzymając koło. A chłopcy, Janek i Pawełowski syn, równolatkowie, bawili się w piaskownicy, budując coś razem. Wokół panowała spokojna cisza, przerywana jedynie stukotem młotka i brzęczeniem pszczół w Bronisławich kwiatach.

Patrzyłem na nich, a moje własne oczy były wilgotne. Oto Paweł, który przeklął siostrę i odrzucił dom, stoi ramię w ramię z jej katorżnikiem. Nie ma między nimi wrogości, ani pamięci o przeszłości. Jest tylko spokojna, męska solidarność i dzieci, które bawią się razem, jakby nigdy nie było tej ściany strachu i osądu. Rozpuściła się niczym wiosenny śnieg pod słońcem.

Bronisława wyszła na ganek, przyniosła im dwie szklanki chłodnego kefiru. Spojrzała na mnie, uśmiechnęła się swoją cichą, jasną buzią. A w tym uśmiechu, w tym spojrzeniu na męża i brata, oraz na bawiące się dzieci, było tyle wypracowanego, prawdziwego szczęścia, iż moje serce zamarło. Nie pomyliła się. Poszła za swoją duszą, wbrew całemu światu, i znalazła wszystko, czego pragnęła.

Patrzę na ich uliczkę. Dom cały w hortensjach i pelargonach. Stanisław, już z siwymi włosami, ale wciąż muskularny, uczy dorosłego Janka rąbać drewno. Małgorzata, już młoda dziewczyna, pomaga Bronisławie rozwieszać na sznurze pranie, które pachnie słońcem i wiatrem. Śmieją się o czymś swoim, dziewczęcym