1 rok temu
Sałata kompasowa (Lactuca serriola) jest gatunkiem rośliny należącym do rodziny astrowatych. To protoplasta sałaty siewnej, warzywa liściastego ukochanego przez nas i powszechnie w niezliczonych wręcz gatunkach, rodzajach i odmianach uprawianego w naszych warzywnikach, ale również w pojemnikach. A to dzięki temu, iż właśnie z tego trującego gatunku wyselekcjonowano egzemplarze pozbawione kolców, o liściach bez goryczy.
W Polsce ma status archeofitu, występuje powszechnie i jest traktowany jako chwast.
Sałata kompasowa jest rośliną trującą!
Sałata kompasowa, autor: Me – I took this photo in The Hague, Public Domain, commons.wikimedia.org
Jak wygląda sałata kompasowa
Sałata kompasowa jest rośliną jednoroczną albo dwuletnią. Osiąga przeważnie ok. 1 metra wysokości, choć w zależności od warunków może mieć albo 50 cm albo dorastać do prawie 2 metrów. Łodyga jest rozgałęziona, pojawiają się na niej liczne, zebrane w koszyczek żółte kwiatostany, tworzące piramidalnej budowy wiechy.
Sama łodyga u dołu jest szczeciniasta, a im wyżej tym gładsza. Gdy się ją przełamie wydziela mlecznobiały, piekący sok przypominający mleko. Dokładnie taki sam sok wydzielają zerwane liście czy ich fragmenty. Salata ta wytwarza trzy rodzaje liści: odziomkowe (powycinane, ząbkowane), dolne łodygowe (niebieskawo-zielone, podłużnie eliptyczne, mające kolczasty nerw główny) oraz górne (nasada obejmuje łodygę, całobrzegie).
Sałata ta kwitnie od lipca do września a jej owocem jest czarna, podłużna niełupka z doczepionym puszkiem, który z łatwością unoszony jest przez wiatr.
Sałata kompasowa, autor: Philmarin, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
O sałacie kompasowej słów kilka
Dlaczego kompasowa? To od kompasu, który pokazuje kierunki świata. I właśnie dlatego, iż jej liście ustawiają się równolegle do kierunku promieni słonecznych sałata ta zyskała taką nazwę. Dzięki tej umiejętności roślina ogranicza odparowywanie zeń wody.
Pojedyncza sałata kompasowa jest zdolna do wytworzenia tysięcy nasion, które zdolność kiełkowania zachowują przez choćby 3 lata. A rozsiewają się bez problemu choćby na dalekie odległości dzięki swej drobnej budowie, lekkości oraz aparatowi lotnemu. Do tego jest rośliną samopylną, choć zapylają ją również owady.
Sałata kompasowa ma niewielkie wymagania glebowe, ale najlepiej jest jest na glebach dość żyznych, choć mogą być przesuszone. Za to lubi być dobrze doświetlona. Uważana jest za roślinę ruderalną. Rośnie na nieużytkach, w rowach, na placach budowy, ale również jako chwast w uprawach zbóż, rzepaku, buraków czy kukurydzy.
Sałata kompasowa, autor: Stan Shebs, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
Sałata kompasowa – adekwatności
Choć sałata kompasowa uważana jest za roślinę trującą, to jednak odpowiednio przygotowana i podana staje się rośliną leczniczą. A jej adekwatności znane i cenione były już w starożytności. A zawdzięcza się sokowi przypominającemu mleczko. Uważano, iż wykazuje on działanie nasenne. Mleczko to również stosowano przy zatruciach jako środek wymiotny.
Wiedzieć należy, iż spożycie dużej ilości soku mlecznego zawartego w sałacie kompasowej może powodować zaburzenia lękowe i nerwowe, a w skrajnych wypadkach może doprowadzić do śmierci!
Jest to roślina trująca również dla zwierząt gospodarskich oraz psów. Spożycie mleczka może doprowadzić do zatrzymania akcji serca u ssaków, w tym u człowieka.
Jednak sałatę kompasową jedzono od zawsze. Wystarczyło zachować umiar. Młode liście bowiem są nie tylko smaczne, ale również wartościowe. Można je więc dodawać choćby do sałatek. Zawierają bowiem luteinę, zeaksantynę oraz przeciwutleniacze mające pozytywny wpływ na wzrok. Sałata ta to również bogactwo witamin z grupy B, kwasu foliowego, żelaza, potasu oraz magnezu i kwasów organicznych.
Sałata kompasowa, autor: I, SB Johnny, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
Zanim jednak wprowadzimy sałatę kompasową do menu, trzeba sięgnąć do literatury fachowej i dowiedzieć się kiedy, jak i w jakich ilościach jeść sałatę kompasową, żeby nie stworzyła zagrożenia dla zdrowia i życia.
Fot. główna: GTBacchus, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
