Rzepa – uprawa, adekwatności, zastosowanie

Zdjęcie: Rzepa

Rzepa to potoczna, najczęściej używana nazwa warzyw o nazwie Kapusta adekwatna typowa vel Rzepa adekwatna typowa (Brassica rapa subsp. rapa) i jest podgatunkiem kapusty adekwatnej. Należy do rodziny kapustowatych (dawniej zwanej rodziną warzyw krzyżowych) do grupy warzyw rzepowatych i jest podgatunkiem kapusty adekwatnej. Warzywo to znane jest i bardzo cenione już od starożytności i już w tamtych czasach uprawiane.

Jak wygląda rzepa

Jeśli rzepę wysiejemy jako poplon latem, wówczas będzie to roślina dwuletnia, gdyż pęd kwiatostanowy wypuści dopiero w kolejnym sezonie. jeżeli jednak zostanie wysiana wiosną, wówczas nieniepokojona w jednym sezonie zdąży dojrzeć, zakwitnąć i wydać owoce, którymi są łuszczyny. Kwiaty mają złocistożółtą barwę i są skupione na szczycie łodygi, która się rozgałęzia, ale jest wzniesiona i wyprostowana, odrastająca do ok. 100 cm wysokości. Dolne liście mają lirowaty kształt, górne są jajowate. I choć młode liście można jeść, to w kuchni wykorzystuje się przede wszystkim korzeń, który jest większy od korzenia typowej rzodkiewki.

W zależności od gatunku i odmiany rzepy różnią się od siebie kolorem, kształtem i smakiem. Jej korzeń jest od dołu biały z różową, czerwoną lub lekko brunatną górą i wiechą ciemnozielonych liści nad ziemią. W smaku rzodkiew jest bardzo podobna do ostrej rzodkiewki.

Najczęściej do uprawy w warzywniku wybierana jest biała, gdyż jest wyrazista, ale delikatna w smaku, jej korzeń jest soczysty a włókna w nim miękkie. Ze względu na bogactwo składników pokarmowych i lekkostrawność polecana jest w żywieniu dzieci. Natomiast rzepa żółta jest bardziej ostra w smaku, również soczysta, ale włókna w jej korzeniu są grube.

Czy biała rzepa to to samo co czarna rzepa

Nie. Mało tego, nie ma takiego warzywa jak czarna rzepa, jest czarna rzodkiew (Raphanus sativus var. niger). A, iż warzywa te należą do tej samej rodziny i mają podobny kształt to czarna rzodkiew jest potocznie nazywana czarną rzepą.

Mamy więc Białą rzepę (Brassica rapa subsp. rapa) oraz Czarną rzodkiew (Raphanus sativus var. niger) i Białą rzodkiew, która prawidłowo nazywa się Rzodkiew japońska lub Daikon (Raphanus sativus var. longipinnatus) .

Uprawa rzepy w warzywniku

Uprawa rzepy nie jest skomplikowana i warto wysiać choć jeden rządek tego cennego odżywczo warzywa. Ziemia pod uprawę rzepy powinna być piaszczysto-gliniasta i żyzna. Można ją siać od kwietnia aż do sierpnia, dlatego idealnie sprawdzi się w roli warzywa na przedplon lub warzywa na poplon. Wystarczy tylko dobrać odpowiednią odmianę:

• odmiany wczesne są gotowe do zbiorów po 1,5-2 miesiącach,
• odmiany średnio wczesne po 2-3 miesiącach
• odmiany późne po 3-3,5 miesiącach

Rzepę można siać zarówno wiosną jak i latem i jesienią. Nasiona wysiewa się wprost do gruntu. By przyspieszyć zbiory trzeba umiejętnie obejść się z nasionami rzepy. A mianowicie należy je wsypać do lnianego woreczka, a ten zanurzyć na 5 minut w wodzie o temperaturze 40-50°C. Następnie trzeba zaczekać aż podeschną i wymieszać je z piaskiem. Następnie wysiewa się je na głębokości 4 cm. Najlepiej jest siać po 2-3 nasiona co 10 cm. Jeśli wysiejemy rzepę zbyt gęsto, trzeba siewki przerwać, ale bardzo delikatnie, bo łatwo uszkodzić korzenie. Najlepiej jest więc uszczyknąć nadziemną część niepotrzebnych roślin. Rzepa nie lubi ciasnoty, więc jest to ważne.

Po umieszczeniu nasion wymieszanych z piaskiem w rowku należy je przysypać dobrze przesianym kompostem albo lekką, żyzną ziemią. I na tym etapie również można przyspieszyć kiełkowanie wiosną. Wystarczy uprawę przykryć agrowłókniną lub folią. Po 2 dniach okrywę się zdejmuje a na trzeci dzień powinny pojawić się pierwsze wschody. Optymalna temperatura dla rzepy to 15-18°C, ale wschodzi już w temperaturze 2-3°C.

Rzepa źle znosi przesuszone podłoże, dlatego w okresach bezdeszczowych wymaga podlewania.

Właściwości rzepy

Rzepa to prawdziwe bogactwo składników odżywczych, dlatego żal, iż kiedyś niezwykle popularne u nas warzywo zastąpiły ziemniaki, które już taką bogatą listą witamin i minerałów poszczycić się nie mogą. Ale może i rzepa kiedyś wróci do łask. By zachęcić do jej uprawiania przedstawimy tylko te najważniejsze składniki pokarmowe, które zawiera rzepa:

• aminokwasy, np.: Izoleucyna, Leucyna, Fenyloalanina, Treonina, Walina, Alanina, Glicyna, Seryna, Prolina, Kwas asparaginowy, Kwas glutaminowy
• witaminy: C, B1, B2, B3, B6, foliany, A
• mikro i makroelementy: fosfor, wapń, sód, potas, magnez, żelazo, miedź, jod, cynk, mangan
• warzywo niskokaloryczne: 33 kcal/100 ale o dość wysokim indeksie glikemicznym (IG = 73)
• zawiera poza tym: białko roślinne, węglowodany i błonnik

Właściwości rzepy:

• wzmacnia organizm, chroni przed przeziębieniami
• ma działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe wspomagając choćby leczenie chorób gardła
• wspomaga układ trawienny wspomagając perystaltykę jelit wpływając na procesy trawienne oraz układ krwionośny
• wykazuje działanie przeciwreumatyczne
• ma działanie przeciwcukrzycowe
• zawiera sporą dawkę żelaza, polecana jest więc dla osób zmagających się z anemią
• doskonale wpływa na kondycję skóry, włosów i paznokci
• ma działanie przeciwnowotworowe
• wspomaga produkcję żółci

Zastosowanie rzepy

Rzepa należy do rodziny warzyw rzepowatych i nie występuje w stanie dzikim, jest tylko warzywem uprawnym. A jej zastosowanie jest bardzo szerokie. Przede wszystkim jest smacznym, wartościowym warzywem, które można jest na surowo, gotować, piec i suszyć. Również jej liście są jadalne i bardzo smaczne, które można dodawać do surówek.

Rzepa jest również wartościową paszą dla zwierząt i w tej roli jest u nas dużo bardziej popularna.

Rzepa to roślina wykorzystywana w kosmetologii. Wyciągi z rzepy są dodawane do szamponów i odżywek do włosów. Nie tylko je wzmacnia i nadaje blasku, ale również działa przeciwłupieżowo i pomaga walczyć z przetłuszczaniem się włosów. Jest również składnikiem maseczek do twarzy, skutecznie bowiem walczy z trądzikiem, poprawiając jednocześnie wygląd skóry.

Rzepę do roli skutecznego kosmetyku można przygotować samodzielnie. Z liści można przygotować wywar w którym płucze się włosy. Zabieg ten wzmacnia włosy a dodatkowo pozwala pozbyć się łupieżu i sprawić, iż przestaną się gwałtownie przetłuszczać. Jest to również doskonała metoda by zahamować wypadanie włosów.

Korzeń natomiast można ugotować, dokładnie rozgnieść i tak przygotowaną maseczkę położyć na twarz. Pomoże to odżywić skórę twarzy a także pozbyć się wyprysków i trądziku.

Jak jeść rzepę

Zarówno korzeń rzepy jak i liście można jeść na różne sposoby. Korzeń rzepy można jeść na surowo, choćby przygotowując pyszną surówkę do obiadu.

Surówka z rzepy do obiadu

Rzepę obrać, zetrzeć na grubych oczkach, tak samo zetrzeć marchewkę, dodać drobno posiekaną natkę pietruszki, odrobinę soku z cytryny, płaską łyżeczkę miodu by złagodzić ostry smak rzepy i 2 łyżki jogurtu naturalnego lub śmietany. Do tego sól i pieprz wg własnego smaku. Do tej surówki dodać można również te najmłodsze, posiekane liście rzepy, które również można jeść surowe.

Korzeń rzepy można również gotować, piec i smażyć dokładnie tak samo jak ziemniaki. Można ugotować go z innymi białymi warzywami w wywarze rosołowym a na koniec zblendować. Będzie to doskonała zupa krem z rzodkwi.

Liście rzepy również można poddawać obróbce termicznej i traktować np. tak samo jak szpinak. Czyli przysmażyć liście rzodkwi na maśle z dodatkiem czosnku i śmietany na koniec. Można je udusić na maśle, dodać ser feta i będzie to doskonały farsz do naleśników. Można je podsmażyć z cebulką, dodać pomidory a do tego jajka, będzie pyszna jajecznica.

Odmiany rzepy

• Rzepa ‘Purple Crown’ – wczesna odmiana rzepy o różowopurpurowym zabarwieniu połowy owocu o średnicy od 8 cm do 10 cm
• Rzepa ‘Purple Top White Globe’ – o dużych zgrubieniach i niezwykle łagodnym, słodkawym smaku
• Rzepa ‘Snowball’ – odmiana średnio wczesna o korzeniu w połowie białym a połowie różowy

Fot. główna: Peter Presslein – Own work, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org