Rdestowiec i inni wrogowie. Jak chronić przed nimi naszą przyrodę?

Silna antropopresja oraz chęć podporządkowania sobie świata przez człowieka spowodowały, iż nasze otoczenie błyskawicznie się zmienia. Niestety z rozwojem cywilizacyjnym przyszły katastrofy ekologiczne. Pisałem o tym już w artykule Paradoks szczęścia, czyli jak człowiek niszczy planetę Ziemię.

Doszło do tego również niekontrolowane przemieszczanie gatunków obcych. Niektóre z nich stanowią w tej chwili poważny problem nie tylko w Polsce, ale także w Europie, czy na całym świecie. Dlatego rozwijając mój poprzedni wpis (znajdziecie go TUTAJ) postanowiłem wybrać dwa gatunki, które opiszę specjalnie dla Was. Dzisiaj czas na rdestowiec sachalijski (Reynoutria sachalinensis). Kolejny wpis będzie dotyczył aleksandretty obrożnej. Z każdym z tych gatunków spotkałem się osobiście. Z papugą w Londynie, a z rdestowcem i nawłocią, praktycznie w każdym miejscu w Polsce (w Sosnowcu, w Olsztynie, czy w Chotyzach).

Zwalczanie gatunków inwazyjnych jest złożonym procesem, wymagającym często zastosowania różnych metod. Wybór konkretnej metody zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj gatunku, stopień inwazji oraz lokalne warunki środowiskowe. Tym samym nie ma uniwersalnej metody. najważniejsze jest poznanie specyfiki danego gatunku.

Rdestowiec japoński (rdestowiec ostrokończysty)

Charakterystyka i wpływ na środowisko

Rdestowiec sachalijski to inwazyjna roślina, która gwałtownie zajmuje nowe tereny. Dzięki intensywnemu rozmnażaniu wegetatywnemu tworzy gęste łany, wypierając rodzime gatunki roślin. Kłącza mogą rosnąć na odległość od 5 do 20 metrów od rośliny macierzystej. Ta wieloletnia bylina dorasta do wysokości 3 m. Szybki wzrost i produkcja dużej ilości biomasy prowadzą do zmian w strukturze gleby (uwalniane są związki allelopatyczne hamujące na wzrost innych roślin) i ograniczenia dostępu światła. Rdestowiec wpływa negatywnie na różnorodność biologiczną, zmieniając warunki życia wielu organizmów. Ponadto, porastając brzegi cieków wodnych, przyczynia się do erozji i zmian w przepływie wody.

W swojej ojczyźnie, obejmującej południową część Sahalinu i Wysp Kurylskich (na terytorium Rosji), Japonię (wyspy Honsiu, Kiusiu i Sikoku), Koreę, południowo-zachodnie Chiny, Tajwan oraz Wietnam, rdestowiec ostrokończysty preferuje otwarte i wilgotne tereny. Najczęściej porasta nasłonecznione stoki wzgórz, skraje lasów oraz brzegi rzek, rowy i pobocza dróg. Jest rośliną pionierską, zdolną do kolonizowania zboczy wulkanów.

Historia introdukcji i rozprzestrzeniania się

Rdestowiec sachalijski został sprowadzony do Europy do szkółek w Leiden w Holandii, w XIX wieku jako roślina ozdobna. Dokonał tego Philippe von Siebold’a. Roślina gwałtownie zyskała popularność i był szeroko uprawiany w ogrodach. Co gorsze… w 1847 r. gatunek ten uznano za najbardziej interesującą roślinę ozdobną i nagrodzono złotym medalem Towarzystwa Rolniczego i Ogrodniczego (Society of Agriculture and Horticulture) w Utrechcie.

Z czasem rdestowiec zaczął dziczeć i rozprzestrzeniać się w środowisku naturalnym. W Polsce jego obecność odnotowano po raz pierwszy w 1882 r., a od tamtej pory liczba stanowisk znacznie wzrosła. Liczba znanych stanowisk wzrosła od 3. (przed 1900 r.) przez 63. (do 1950 r.) do ponad 3 000 w roku 2000. Obecnie rdestowiec jest jednym z najbardziej inwazyjnych gatunków roślin w naszym kraju.

Rozmnażanie generatywne gatunku w europejskiej części zasięgu wtórnego jest zjawiskiem rzadkim i wiąże się ze specyficznym zróżnicowaniem funkcjonalnym kwiatów. Rdestowce jako rośliny dwupienne, charakteryzują się obecnością dwóch grup osobników u jednego gatunku: pierwsza wytwarza kwiaty obupłciowe, a druga żeńskie. Pomyślcie tylko co by się stało w Europie, gdyby rdestowiec rozmnażał się także w ten sposób…

Zastosowania i zagrożenia związane z rdestowcem

Rdestowiec sachalijski był wykorzystywany jako roślina paszowa, pokarmowa i ozdobna. W Ameryce Północnej, spożywano surowe pędy lub placki z „dzikiego rabarbaru” (ma kwaśny smak, podobny do szczawiu i rabarbaru). Natomiast w Japonii spożywa się pocięte łodygi i ugotowane kłącza. Mimo swoich walorów użytkowych, stanowi poważne zagrożenie dla środowiska naturalnego i gospodarki. Zarasta tereny uprawne, łąki i lasy, utrudniając rolnicze wykorzystanie gruntów. Ponadto, może uszkadzać infrastrukturę, taką jak drogi, budynki i kanały melioracyjne. Zwarte łany rdestowca ograniczają dostęp do zbiorników wodnych i mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa.

Rdestowiec ostrokończysty to roślina o dużym potencjale regeneracyjnym. choćby niewielki fragment kłącza (1 cm) lub pędu może dać początek nowej roślinie. Dzięki temu gwałtownie się rozprzestrzenia, tworząc gęste łany. Jako pozytywne cechy rdestowca ostrokończystego uznaje się jego miododajność oraz pozyskiwanie związków przeciwnowotworowych.

Zagrożenie dla bioróżnorodności w Polsce oraz dla form ochrony przyrody

Rdestowiec ostrokończysty stanowi poważne zagrożenie dla bioróżnorodności w Polsce. Dotąd obecność gatunku odnotowano już w 15 polskich parkach narodowych. gwałtownie rozprzestrzenia się, tworząc gęste, jednogatunkowe płaty, które wypierają rodzime gatunki roślin i zwierząt.

Wpływ na ekosystemy:

• Zmniejszenie bioróżnorodności: Rdestowiec tworzy monokultury, ograniczając dostęp światła i zasobów dla innych roślin.
• Zmiany w składzie gatunkowym: Wypiera rodzime gatunki roślin, tj. ciemiężyca zielona (Veratrum lobelianum), pióropusznik strusi (Matteuccia struthiopteris), czy września pobrzeżna (Myricaria germanica).

• Zmiany w glebie: Wpływa na adekwatności fizyczne i chemiczne gleby, hamując aktywność mikroorganizmów i zmieniając dostępność składników odżywczych (może doprowadzić do gromadzenia się zasobów azotanów w glebie).
• Zagrożenie dla zwierząt: Ogranicza dostępność pokarmu dla wielu gatunków zwierząt, zwłaszcza bezkręgowców, co ma konsekwencje dla całego łańcucha troficznego.

Zagrożenie dla siedlisk priorytetowych:

Rdestowiec zagraża wielu siedliskom przyrodniczym o znaczeniu unijnym, w tym:

• Rzeki alpejskie i ich roślinność krzewiasta z Myricaria germanica (np. Karkonosze i Tatry) – kod 3230,
• Zarośla wierzbowe na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków (np. Bieszczady) – kod 3240,
• Ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne (np. Karpaty, Sudety czy Góry Świętokrzyskie i wzdłuż rzek tj. Wisła, Odra, czy Bug) – kod 6430,
• Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe(w dolinach takich rzek jak Wisła, Odra czy Narew) – kod 91E0
• Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (w dolinach rzecznych Wielkopolski i Kujaw) – kod 91F0.

W związku z powyższym, konieczne jest podjęcie działań mających na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się rdestowca ostrokończystego i ochronę zagrożonych siedlisk.

Jako ciekawostkę dodam, iż koszty eliminacji rdestowca ostrokończystego z miejsca organizacji igrzysk olimpijskich w Londynie (2012 r.) zostały oszacowane na 70 mln funtów. Roczny koszt walki z rdestowcem ostrokończystym w tym kraju szacuje się na 166 mln funtów (831 660 000 złotych!). Natomiast działki budowlane tracą przynajmniej 10% procent swojej pierwotnej wartości. Łącznie obniża ich wartość o około 34,12 mld funtów!

Rdestowiec ostrokończysty stanowi poważne zagrożenie dla bioróżnorodności w Polsce i może powodować znaczne szkody infrastrukturalne, niszcząc fundamenty budynków, nawierzchnie dróg oraz ograniczając widoczność i dostęp do zbiorników wodnych. Aby skutecznie przeciwdziałać jego rozprzestrzenianiu, konieczne są kompleksowe działania ochronne, które łączą różne metody zwalczania i dostosowują je do konkretnych warunków.

Tu można znaleźć mapę występowania rdestowca:

https://www.gov.pl/web/gdos/reynoutria-japonica—rdestowiec-japonski

Moje działania możesz wesprzeć stawiając mi wirtualną kawę poprzez poniższy link :

https://buycoffee.to/przyrodadlasosnowca

Z góry dziękuję!

Przemek Bartos