2 tygodni temu
Nowe odkrycia dokonane w Maroku mogą zmienić sposób, w jaki postrzegamy starożytne praktyki medyczne i historię medycyny. Dowody stosowania ziół leczniczych zostały zebrane w jaskini Taforalt, zwanej też Grotte des Pigeons (Jaskinia Gołębi) w północno-wschodnim Maroku. Naukowcy z Hiszpanii, Maroka, Niemiec oraz Wielkiej Brytanii wskazują, iż już 15 tys. lat temu mieszkańcy tego obszaru używali roślin i ziół, takich jak przęśl, w celach leczniczych.
Wyniki oraz opis badań ukazał się na łamach pisma „Scientific Reports” (DOI: 10.1038/s41598-024-77785-w).
Ziołolecznictwo z epoki kamienia
Przęśl (Ephedra) to rodzaj krzewów występujących w suchych regionach Afryki Północnej, Azji, południowej Europy czy południowo-zachodnich obszarów Ameryki Północnej. To dobrze znana roślina lecznicza, wytwarzająca alkaloidy, takie jak efedryna, która w tej chwili jest stosowana w leczeniu zapaleń górnych dróg oddechowych, oskrzeli, jako stymulant zwiększający koncentrację czy w leczeniu nieżytu nosa. Pseudoefedryna, analog efedryny, może też służyć do produkcji metamfetaminy.
Zespół badaczy natrafił na zwęglone pozostałości tej rośliny w jaskini Taforalt. Grota ta jest znana archeologom od 1908 roku. Odkryto w niej wiele artefaktów związanych z kulturą iberomauruzyjską i aterską. Badacze wskazują, iż jaskinię zamieszkiwali nasi przodkowie od ponad 100 tys. lat. W grocie znaleziono też pochówki 34 osób z epoki kamienia, przez co jest ona uznawana za najwcześniejszy cmentarz w Afryce Północnej.
Związki aktywne występujące w wielu roślinach były od tysięcy lat stosowane w medycynie tradycyjnej i czynnościach rytualnych. Jednak dowody archeologiczne na wykorzystywanie takich roślin, zwłaszcza w okresie epoki kamienia, są ograniczone ze względu na słabą konserwację szczątków botanicznych. Jednak warunki panujące w jaskini sprawiły, iż pozostałości przęśli zachowały się wyjątkowo dobrze. To najstarsze pozostałości tej rośliny związane z działalnością człowieka, jakie kiedykolwiek odkryto.
Pozostałości przęśli odkryto w grobie dorosłego mężczyzny. Datowanie radiowęglowe pokazało, iż zarówno szczątki mężczyzny, jak i pozostałości rośliny, pochodzą z tego samego okresu, czyli sprzed 15 tys. lat. W grobie znaleziono również m.in. moździerz i tłuczek pokryty ochrą oraz zmodyfikowane szczątki zwierząt.
Obrzędy pogrzebowe
Przeprowadzone analizy sugerują, iż to, na co natrafili badacze, to pozostałości po przetwarzaniu i spożywaniu rośliny, cenionej za swoje adekwatności odżywcze i terapeutyczne. Wyższe stężenie efedryny w osadach grobowych w porównaniu z innymi obszarami jaskini wskazuje na jej specyficzne zastosowanie podczas czynności pogrzebowych, a nie codzienne spożycie.
Biorąc pod uwagę potencjalne negatywne skutki regularnego stosowania efedryny na ośrodkowy układ nerwowy i układ sercowo-naczyniowy, naukowcy sugerują, iż prawdopodobne jest, iż roślina była zarezerwowana na specjalne okazje, takie jak obrzędy pogrzebowe lub cele terapeutyczne.
Badania wskazują, iż społeczności ludzkie z epoki kamienia w Maroku wykorzystywały przęśl i prawdopodobnie też inne zioła, w celach terapeutycznych, w tym w leczeniu przeziębień czy zmniejszaniu krwawienia. Pokazują też, iż prehistoryczni ludzie posiadali szeroką wiedzę na temat roślin i wiedzieli, jak je wykorzystywać.
Źródło: Science X Network, Archaeologymag, fot. Wikimedia Commons/ CC BY-SA 4.0/ Krzysztof Ziarnek, Kenraiz
