Gołębie to wszędobylskie ptaki, które często możemy spotkać w parkach lub na miejskich skwerach. W Polsce występuje kilka fascynujących gatunków – od majestatycznego grzywacza po delikatną sierpówkę. Każdy ma swoje unikalne cechy i zwyczaje. Poznaj najpopularniejsze z nich i dowiedz się, gdzie możesz je zaobserwować.
Gołębie – kilka słów o gołębiach hodowlanych i ich dzikich kuzynach
Gołębie to ptaki, które od wieków towarzyszą człowiekowi, stały się częścią naszej kultury i codziennego życia. Współcześni miłośnicy tych skrzydlatych stworzeń mają w czym wybierać. Setki lat selektywnej hodowli doprowadziły do powstania niezwykłych ras gołębi, różniących się od siebie nie tylko wyglądem, ale i zdolnościami lotniczymi. w tej chwili Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych skupia tysiące oddanych pasjonatów tego hobby.
Doświadczeni hodowcy zapewniają swoim podopiecznym przestronne gołębniki wyposażone w wygodne miejsca do odpoczynku i gniazdowania. Każdego dnia dbają o czystość pomieszczeń, świeżą wodę oraz zbilansowaną dietę. Podają im specjalne mieszanki dla gołębi wzbogacone o niezbędne minerały i witaminy. Regularnie poddają ptaki badaniom weterynaryjnym i szczepieniom profilaktycznym, by utrzymać je w doskonałej kondycji zdrowotnej.
Na terenie naszego kraju istnieje głęboko zakorzeniona tradycja hodowania gołębi pocztowych. W środowisku miłośników tych ptaków można spotkać nie tylko entuzjastów odmian wykorzystywanych do przekazywania wiadomości, ale również kolekcjonerów przepięknych gołębi ozdobnych.
Różnorodność dostępnych w tej chwili ras jest naprawdę imponująca – od miniaturowych, dekoracyjnych okazów po potężne, wytrzymałe odmiany wykorzystywane w sporcie. Choć gołębie miejskie często bywają postrzegane jako problem w polskiej przestrzeni publicznej, warto pamiętać, iż niektóre dzikie gatunki ich kuzynów znajdują się w „Czerwonej księdze gatunków zagrożonych”. Najważniejsze jest zachowanie ich naturalnych siedlisk. Obejmuje to tworzenie obszarów chronionych i ograniczanie wycinki starodrzewu.
Gołębie są ptakami licznie występującymi w Polsce. Czy znasz ich wszystkie odmiany? Sprawdź razem z nami!
Gołąb miejski (Columbia livia forma urbana)
Gołąb miejski to jeden z najpopularniejszych gatunków występujących w polskich miastach. Te inteligentne ptaki doskonale przystosowały się do życia wśród ludzi. Chcesz poznać ich fascynujące zwyczaje, by lepiej je zrozumieć? Zapraszamy!
Pochodzenie
Gołąb miejski wywodzi się od dzikiego gołębia skalnego, który naturalnie występował w Europie, Azji i północnej Afryce. Zamieszkiwał skaliste wybrzeża morskie i górskie klify.
Ptaki te dotarły do Polski już jako gatunek udomowiony. Proces ten rozpoczął się około 5000-6000 lat temu na Bliskim Wschodzie. Początkowo były hodowane dla mięsa oraz jako ptaki pocztowe.
W średniowieczu gołębie zaczęły masowo zasiedlać europejskie miasta. Wykorzystywały budynki jako sztuczne skały. Najstarsze pisemne wzmianki o gołębiach w polskich miastach pochodzą z XII-XIII wieku. Żyły głównie przy klasztorach i zamkach, gdzie były hodowane. Z czasem część ptaków zdziczała, dając początek dzisiejszej populacji miejskiej.
W Polsce gołąb miejski jest klasyfikowany jako zdziczała forma udomowionego gołębia skalnego i nie jest objęty ochroną gatunkową.
Wygląd
Gołąb miejski to ptak średniej wielkości, osiąga 29-37 cm długości. Ma szaroniebieskie pióra na grzbiecie i jaśniejszy spód ciała. Na skrzydłach widoczne są dwa czarne pasy, a na szyi charakterystyczna metaliczna opalizacja w odcieniach zieleni i fioletu. Dziób jest ciemny, z białą woskówką u nasady. Nogi są czerwone, zakończone palcami przystosowanymi do chodzenia po ziemi.
Krzyżowanie z gołębiami hodowlanymi sprawiło, iż w miastach spotykamy osobniki w różnych wariantach kolorystycznych, tak więc możemy zaobserwować:
- ubarwienie klasyczne (szare),
- białe,
- czarne,
- brązowe,
- łaciate (mieszanka różnych kolorów).
U tego gatunku występuje brak wyraźnego dymorfizmu płciowego – samce i samice wyglądają podobnie.
Warunki życia
Gołębie miejskie zasiedlają przede wszystkim centra miast. Te inteligentne ptaki świetnie przystosowały się do życia w przestrzeni zurbanizowanej – wykorzystują strychy, poddasza, wieże oraz mosty jako miejsca gniazdowania oraz odpoczynku. Są odporne na hałas, potrafią rozmnażać się przez cały rok i jedzą praktycznie wszystko, co znajdą.
Do przetrwania potrzebują stałego dostępu do pokarmu (głównie nasion i resztek jedzenia) oraz wody. W warunkach miejskich największe zagrożenie stanowią dla nich choroby szerzące się w dużych skupiskach, drapieżniki (szczególnie koty) oraz kolizje z pojazdami.
Gołębie miejskie w naturalnym środowisku żyją średnio od 3 do 5 lat. W sprzyjających warunkach i przy odpowiedniej opiece, mogą dożyć choćby 20 lat.
Rozmnażanie
Gołębie miejskie osiągają dojrzałość płciową w wieku 6-7 miesięcy. Mogą się rozmnażać przez cały rok, choć szczyt aktywności przypada od marca do października.
Samica składa zwykle 2 białe jaja, które są wysiadywane przez oboje rodziców przez 17-19 dni. Ptaki te budują gniazdo z gałązek na występach budynków lub w szczelinach. Para używa tego samego miejsca przez kolejne lęgi.
Młode karmione są wydzieliną wola („ptasim mleczkiem”), na stały pokarm przechodzą stopniowo. Po 30-35 dniach opuszczają gniazdo, a usamodzielniają się około 7 tygodnia życia.
Co jedzą gołębie miejskie?
Gołębie miejskie są wszystkożerne. Ich podstawowy pokarm to:
- nasiona zbóż i innych roślin,
- resztki pieczywa,
- owoce i części zielone roślin,
- drobne bezkręgowce.
Do prawidłowego trawienia potrzebują też drobnych kamyków (gastrolity), które pomagają w rozdrabnianiu pokarmu w żołądku.
W miastach często żywią się resztkami jedzenia pozostawionymi przez ludzi. Potrafią dostosować dietę do dostępnych źródeł pożywienia.
Sierpówka, czyli synogarlica turecka (Streptopelia decaocto)
Sierpówka to fascynujący ptak z rodziny gołębiowatych. Coraz częściej pojawia się w polskich ogrodach i parkach. Sprawdź, jak ją rozpoznać i czym się żywi.
Pochodzenie
Sierpówka naturalnie występowała w Azji Południowej i Mniejszej. W XVI wieku stada zaczęły migrować z Bałkanów w głąb Europy. W Polsce pierwsze osobniki zaobserwowano w latach 40. XX wieku na Śląsku. Od tego czasu systematycznie synogarlica turecka zasiedla kolejne zakątki naszego kraju, zwłaszcza tereny zurbanizowane. w tej chwili jest ptakiem osiadłym, którego możemy spotkać w całej Polsce.
Wygląd
Sierpówka to średniej wielkości gołąb, osiągający długość 31-33 cm. Posiada jasnobeżowe upierzenie z charakterystyczną czarną, wąską obrożą na karku. Skrzydła są nieco ciemniejsze i mają szare obrzeżenie. Długi, klinowaty ogon kończy się białym pasem. Dziób jest ciemny, a nogi czerwone. Ciężko odróżnić samców od samic, ponieważ wyglądają bardzo podobnie.
Warunki życia
Sierpówka najczęściej zamieszkuje tereny podmiejskie, parki, ogrody i zadrzewienia śródpolne. Dobrze przystosowała się do życia w pobliżu człowieka – bez problemu udaje jej się znaleźć dogodne miejsca do gniazdowania i żerowania. W przeciwieństwie do gołębia miejskiego, rzadziej występuje w centrach dużych miast.
Ptaki te prowadzą osiadły tryb życia – nie migrują na zimę. Budują gniazda na drzewach oraz krzewach, preferują miejsca z dobrą osłoną przed słońcem i wiatrem. Żerują głównie na ziemi, gdzie szukają nasion, a także drobnych bezkręgowców.
Rozmnażanie
Sierpówki łączą się w pary na całe życie. Mogą rozmnażać się niemal przez cały rok, jednak najbardziej aktywne są od marca do października. Gniazda budują z gałązek, na drzewach lub krzewach. Samica składa zwykle 2 jaja, które wysiaduje razem z partnerem przez 14-16 dni. Młode sierpówki wylatują z gniazda po około 21 dniach, jednak rodzice opiekują się nimi jeszcze przez miesiąc. W sprzyjających warunkach jedna para może mieć 3-4 lęgi w roku.
Co jedzą sierpówki?
Sierpówki żywią się głównie pokarmem roślinnym. Podstawę ich diety stanowią nasiona traw i innych roślin, a także młode pędy oraz owoce i warzywa. Uzupełniają ją drobnymi bezkręgowcami. Podobnie jak inne gołębie, połykają małe kamyki, które pomagają w trawieniu pokarmu. Żerują głównie na ziemi, często na trawnikach i polach.
Grzywacz (Columba palumbus)
Grzywacz to największy dziki gołąb występujący w Polsce – charakteryzuje się dostojną sylwetką i charakterystycznym ubarwieniem. Chcesz poznać bliżej króla polskich ogrodów? Zapraszamy!
Pochodzenie
Gołąb grzywacz (Columba palumbus) pierwotnie zasiedlał lasy liściaste i mieszane Europy. Jako przedstawiciel rodzimej awifauny, grzywacz zamieszkuje tereny Polski już od czasów prehistorycznych.
Jego zasięg geograficzny obejmuje niemal całą Europę, północną Afrykę i części Azji. W ostatnich dekadach obserwuje się znaczące zmiany w jego zachowaniu – grzywacz, niegdyś typowo leśny ptak, w tej chwili coraz lepiej radzi sobie w warunkach miejskich, naukowcy takie zjawisko nazywają synurbizacją.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska można polować na gołębia grzywacza od 15 sierpnia do 30 listopada. Nie jest objęty ochroną gatunkową, jednak jak wszystkie ptaki łowne podlega określonym przepisom regulującym zasady polowań.
Wygląd
Grzywacz to największy dziki gołąb występujący w Polsce, osiąga 40-45 cm długości. Jego upierzenie na grzbiecie i skrzydłach ma szaroniebieski kolor, z charakterystycznymi białymi plamami po bokach szyi oraz białym pasem na skrzydłach, widocznym szczególnie w locie. Pierś jest różowoszara, a głowa szaroniebieska.
Charakterystyczną cechą dorosłego osobnika jest zielonofioletowa opalizacja na szyi oraz białe plamy po jej bokach. Dziób jest czerwonawy u nasady i żółtawy na końcu. Nogi są czerwone. Młode ptaki nie mają białych plam na szyi, a ich upierzenie jest bardziej matowe.
Samce są nieco większe od samic i mają intensywniejsze ubarwienie.
Rozmnażanie
Gołębie grzywacze rozpoczynają okres godowy w kwietniu i może on trwać do września. Zwykle wyprowadzają 2-3 lęgi w ciągu roku.
Gniazdo to luźna konstrukcja z gałązek, budowana najczęściej na drzewach lub wysokich krzewach, na wysokości 4-15 metrów nad ziemią. Samica składa 2 jaja, które para wysiaduje na zmianę przez 17-18 dni.
Pisklęta opuszczają gniazdo po 20-25 dniach, ale przez kolejne dwa tygodnie są przez cały czas dokarmiane przez rodziców. Usamodzielniają się około 35 dnia życia. Dojrzałość płciową osiągają w pierwszym roku życia. Tworzą pary na jeden sezon lęgowy, choć często łączą się ponownie w kolejnym roku.
Co je gołąb grzywacz?
Gołąb grzywacz jest wszystkożerny, podstawę jego diety stanowi pokarm roślinny. W okresie wiosenno-letnim żywi się:
- pączkami i młodymi liśćmi,
- nasionami roślin dzikich i uprawnych,
- owocami (szczególnie żołędziami i bukwią),
- zielonymi częściami roślin.
Jesienią i zimą jego dieta składa się głównie z:
- nasion zbóż,
- roślin oleistych,
- pozostałości roślin uprawnych.
W miastach coraz częściej korzysta również z pokarmu pozostawionego przez ludzi, przystosowuje swoją dietę do warunków miejskich.
Turkawka
Turkawka to najmniejszy dziki gołąb występujący w Polsce. Delikatna uroda i melodyjne gruchanie wyróżniają go spośród innych gatunków. Skrywa wiele fascynujących tajemnic. Z nami poznasz je wszystkie.
Pochodzenie (Streptopelia turtur)
Turkawka występuje w Europie, północnej Afryce i zachodniej Azji. Jest gatunkiem wędrownym – zimę spędza w Afryce Subsaharyjskiej, do Polski przylatuje w kwietniu i maju.
Ptak ten w naszym kraju dawniej występował znacznie liczniej, jednak w ostatnich dekadach obserwuje się systematyczny spadek populacji (ponad 70%). Główną przyczyną zanik tradycyjnego krajobrazu rolniczego, który stanowi naturalne środowisko tych gołębi.
W Polsce turkawka podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Została sklasyfikowana na Czerwonej Liście IUCN (Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody) jako ptak narażony na wyginięcie (VU – vulnerable).
Wygląd
Turkawka jest najmniejszym dzikim gołębiem występującym w Polsce – osiąga długość 26-28 cm. Posiada brązowy grzbiet z czarnymi plamkami, tworzącymi charakterystyczny łuskowaty wzór. Pierś jest różowawa, a na bokach szyi występuje czarno-biały wzór w prążki.
Głowa ma szaroniebieski kolor, który płynnie przechodzi w różowawą pierś. Skrzydła są rdzawobrązowe, mają ciemniejszy wzór. Ogon jest długi, czarny, z białym obrzeżeniem na końcu. Nogi są czerwone, a dziób ciemny.
Młode gołębie są bardziej matowe, nie mają wyraźnego wzoru na grzbiecie i charakterystycznego prążkowania na szyi. U tego gatunku nie występuje wyraźny dymorfizm płciowy – samce i samice wyglądają podobnie.
Rozmnażanie
Turkawki rozpoczynają okres lęgowy po powrocie z zimowisk, zwykle w maju. Ptasi rodzice budują wspólnie gniazdo. Najczęściej umiejscawiają je na drzewach lub wysokich krzewach. To krucha konstrukcja, która składa się gałązek, często prześwituje od spodu.
Samica składa 2 jaja, które para wysiaduje na zmianę przez 13-14 dni. Młode opuszczają gniazdo po około 20 dniach. Rodzice opiekują się nimi jeszcze przez kilka dni po wylocie, czas ten poświęcają na naukę samodzielnego żerowania. W ciągu sezonu para może wyprowadzić 2-3 lęgi.
Co je turkawka?
Turkawka je głównie rośliny. Jej dieta składa się przede wszystkim z nasion, m.in:
- dziko rosnących roślin,
- zbóż,
- roślin strączkowych,
- chwastów polnych.
Pokarm zbiera zwykle z ziemi na łąkach i ugorach. Szczególnie chętnie żeruje na polach uprawnych, gdzie znajduje różne nasiona chwastów polnych.
W przeciwieństwie do innych gołębi, rzadko korzysta z pokarmu w miastach czy przy gospodarstwach. Dostępność odpowiedniego pożywienia jest jednym z kluczowych czynników wpływających na liczebność tego gatunku – intensyfikacja rolnictwa i stosowanie herbicydów znacząco ograniczyły jej bazę pokarmową.
Siniak
Siniak to wyjątkowy przedstawiciel rodziny gołębiowatych. Jego leśny tryb życia czyni go jednym z najbardziej tajemniczych przedstawicieli swojego gatunku. Czytaj dalej, by dowiedzieć się więcej.
Pochodzenie (Columba oenas)
Siniak występuje w lasach liściastych i mieszanych. Jego zasięg obejmuje większość Europy, część północnej Afryki oraz zachodnią i środkową Azję.
Siniak to gatunek pierwotny. W Polsce od wieków zamieszkuje stare lasy liściaste, szczególnie dębowe i bukowe. Jednak jego występowanie jest ściśle związane z obecnością starych drzewostanów, gdyż jako jedyny spośród krajowych gołębi gniazduje w dziuplach.
Siniak jest ptakiem wędrownym – większość populacji zimuje w południowej i zachodniej Europie, choć w ostatnich latach, prawdopodobnie w związku ze zmianami klimatu, coraz więcej osobników pozostaje na zimę w Polsce.
Wygląd
Siniak jest mniejszy od gołębia grzywacza, może mieć ok. 32-34 cm. Wyróżnia go jednolicie szaroniebieskie upierzenie z metalicznym połyskiem na szyi i piersi. W przeciwieństwie do grzywacza nie posiada białych plam na szyi.
Cecha charakterystyczna tego gatunku to dwa ciemne pasy na skrzydłach oraz jasnoszare pokrywy podogonowe. Dziób jest czerwonawy u nasady i żółtawy na końcu, a nogi są czerwone. Oczy mają ciemną tęczówkę.
Samce i samice wyglądają podobnie. Młode ptaki są bardziej matowe, bez metalicznego połysku charakterystycznego dla dorosłych osobników.
Rozmnażanie
Gołębie siniaki rozpoczynają okres godowy wraz z nadejściem wiosny. To monogamiczne ptaki – są wierne sobie przez lata. Wybierają na swój dom dziuple drzew. Tam samica składa 2 białe jaja, które następnie rodzice na zmianę ogrzewają przez ponad dwa tygodnie. Kiedy w końcu pojawią się pisklęta, spędzają one swój pierwszy miesiąc życia bezpiecznie ukryte w dziupli, karmione i ogrzewane przez oboje rodziców. Ten cykl powtarza się dwa lub trzy razy w sezonie, który trwa aż do września.
Co je gołąb siniak?
Gołąb siniak żywi się głównie pokarmem roślinnym. Jesienią i zimą zjada przede wszystkim nasiona drzew, szczególnie chętnie wybiera żołędzie, nasiona buka oraz grabu. Wiosną, a także latem jego dieta jest bardziej urozmaicona – oprócz nasion zjada również pączki, młode pędy roślin, a czasem choćby drobne bezkręgowce. Na polach uprawnych chętnie zjada nasiona zbóż, grochu i rzepaku. Pożywienia szuka głównie na ziemi, często w lasach liściastych i mieszanych, na ich obrzeżach oraz na pobliskich polach.
Jak zabezpieczyć balkon przed gołębiami?
Karmienie gołębi nieustannie wzbudza dyskusje – z jednej strony są to stworzenia wszystkożerne, które potrafią same znaleźć sobie pożywienie (owoce, warzywa, nasiona, owady), z drugiej – niekontrolowane podawanie jedzenia może prowadzić do poważnych komplikacji. Osoby decydujące się na umieszczenie karmnika lub wystawianie pokarmu na balkonie powinny odpowiednio zabezpieczyć przestrzeń przed nieproszonymi skrzydlatymi gośćmi oraz zadbać o adekwatną, zróżnicowaną dietę dla swoich podopiecznych.
Zabezpieczenie balkonu przed gołębiami w taki sposób, by jednocześnie nie odstraszyć innych ptaków to nie lada wyzwanie. Dobrym pomysłem jest zamontowanie systemu siatek ochronnych lub żyłek z większymi oczkami, które są wystarczająco duże, by mogły przejść przez nie małe ptaki. Można też stworzyć specjalną strefę, montując karmniki i poidełka w miejscach niedostępnych dla większych gatunków.
Na balustradach warto zainstalować wąskie poprzeczki lub cienkie żerdzie, na których gołębie nie będą mogły wygodnie usiąść, podczas gdy mniejsze gatunki bez problemu się na nich zatrzymają. Dodatkowo można zamontować małe budki lęgowe z otworami wlotowymi o niewielkiej średnicy.
Ważne jest też odpowiednie rozmieszczenie roślin balkonowych – gęste krzewy i pnącza dają małym ptakom naturalne schronienie, jednocześnie utrudniają dostęp gołębiom. W przypadku dokarmiania należy używać specjalnych karmników z otworami dostępnymi tylko dla drobnych gatunków.
Popularne gatunki gołębi występujące w Polsce – podsumowanie
W Polsce możemy spotkać różne odmiany gołębi. Każdy gatunek ma swoje unikalne cechy, które czynią go fascynującym przedstawicielem naszej rodzimej awifauny. W niniejszym artykule wymieniliśmy najpopularniejsze z nich – opisaliśmy pochodzenie, wygląd oraz zwyczaje lęgowe i żywieniowe. Przedstawiliśmy także najważniejsze informacje odnośnie hodowli gołębi rasowych i sprawdzone sposoby na zabezpieczenie balkonu. Ten kompleksowy przewodnik stworzyliśmy z myślą o wszystkich, którzy chcą lepiej poznać złożoność świata tych fascynujących ptaków, występujących w naszym kraju.
