Pierwsze stwierdzenie muchy pawiej Callopistromyia annulipes w woj. opolskim

dzialprzyrody.blogspot.com 2 lat temu

Pierwszy raz ten niezwykle charakterystyczny i interesujący gatunek miałem okazję zaobserwować 10 września 2020 r. Na kolejne spotkanie z pawią muchą musiałem czekać do kolejnego roku, kiedy to udało mi się 21 sierpnia zdobyć 1 okaz do zbiorów Działu Przyrody Muzeum Śląska Opolskiego. I znów była to tylko pojedyncza obserwacja. W tym roku pierwszy raz tańczącego samca tego gatunku zauważyłem 20 lipca. Zanim zdążyłem uruchomić aparat w telefonie, muchówka odleciała. Na szczęście pojawiła się powtórnie 12 sierpnia i wreszcie udało mi się ją sfotografować, a także nagrać krótkie filmiki z jej zachowaniem (nie są może najlepszej jakości, ale zawsze to jakaś dokumentacja). Za każdym razem obserwowałem tylko pojedynczego osobnika na barierce balkonu lub poręczy przy schodach. Mimo poszukiwań pawiej muchy na pieńkach i gałęziach w pobliżu muzeum, czyli miejscach gdzie gatunek ten według literatury lubi przebywać, nie udało mi się jej odnaleźć.

Do rodzaju Callopistromyia (Diptera: Ulidiidae) należą dwa znane gatunki C. annulipes i C. strigula oba pochodzą z Nearktyki – występują w Kanadzie i na południu USA. W Europie po raz pierwszy C. annulipes został odnotowany w kwietniu 2007 r., a miało to miejsce w Szwajcarii. Było to jednocześnie pierwsze jej stwierdzenie w Palearktyce. W tym samym roku zaobserwowano ją w południowo-zachodnich Niemczech. Następne stwierdzenia tego gatunku pochodzą z: Włoch (2009 i 2010), Holandii (2011), Francji (2011) i Słowenii (2011), Austrii (2014), Słowacji (2014), Belgii (2014), Czech (2016) i Węgier (2016). W Polsce muchówka ta po raz pierwszy została odnotowana 2 września 2018 r. w okolicach Lasu Pilczyckiego we Wrocławiu (Klasa i Jałoszyński 2018). Drugie jej stwierdzenie z kraju pochodzi z 2019 r., kiedy to zaobserwowano ją na obszarze Natura 2000: Dolina Pliszki (Roland i inni 2020). Jak wynika z informacji na Polskim Forum Entomologicznym gatunek ten był zaobserwowany wcześniej w Katowicach (28.08.2018) w Lasach Panewnickich przez Adama Pielę, ale obserwacja nie została opublikowana. Użytkownicy tego forum donoszą o kolejnych obserwacjach tego interesującego gatunku z obszaru województw: dolnośląskiego, śląskiego, lubuskiego, małopolskiego, świętokrzyskiego, łódzkiego, podkarpackiego i lubelskiego (2019-2020). Jak dotąd nie znalazłem informacji o jej stwierdzeniu w woj. opolskim.

Pawia mucha mierzy około 5mm. Całe ciało, łącznie ze skrzydłami, posiada charakterystyczny marmurkowy wzór. Ale najbardziej zauważalną i zwracającą uwagę cechą tego gatunku jest jej zachowanie. Układa ona skrzydła pionowo nad tułowiem składając je do siebie przednimi ich krawędziami. Skrzydła tworzą wtedy owalny ornament przypominający tren tokującego pawia – prawdopodobnie stąd ich angielska nazwa – peacock fly. Muchy spacerują w tej pozycji po pniu drzewa wykonując od czasu do czasu powolne wachlujące ruchy skrzydłami na boki ciała. Gatunek ten spotykany jest od kwietnia do października prawdopodobnie w dwóch pokoleniach. Obserwowany jest najczęściej w otwartych nasłonecznionych siedliskach. W Europie notowany był w przydomowych sadach, ogrodach, strefach ekotonowych między lasem a łąką lub polem uprawnym, na brzegach lasów czy zbiorników wodnych, a także przy śmietniskach. Najczęściej widywano je na martwych pniach drzew (np. topól i robinii akacjowej) ale także na karoseriach samochodów. Ich larwy rozwijają się w martwym drewnie różnych gatunków drzew liściastych.

Stanowisko
Góra św. Anny, Park Krajobrazowy Góra św. Anny, gatunek obserwowany na barierkach balkonu i poręczach przy schodach przy budynku Muzeum Czynu Powstańczego, (50.449416, 18.173516), UTM: BA99.
10.09.2020: 1 samiec
21.08.2021: 1 samiec (okaz w zbiorach Działu Przyrody Muzeum Śląska Opolskiego)
20.07.2022: 1 samiec, 13.08: 1 samiec, 24.08: 1 samiec, 07.09: 1 samiec i 1 samica
27.08.2023: 3 samce

Literatura
Klasa A., Jałoszyński P. 1018. Pierwsze notowanie pawiej muchy Callopistromyia annulipes (Macquart, 1855) (Diptera: Ulidiidae) w Polsce. Dipteron 34: 22-26.
Roland E., Jakushenko D., Gabryś G. 2020. New record of the alien Nearctic species Callopistromyia annulipes (Macquart, 1855) (Diptera: Ulidiidae) from Poland. Annales of the Upper Silesian Museum in Bytom 29: 1-6.
Polskie Forum Entomologiczne, temat: Callopistromyia annulipes (Peacock Fly) - obserwacja z Polski https://www.entomo.pl/forum/viewtopic.php?f=78&t=39798&hilit=callopistromyia.