Pancerze jurajskich żółwi sprzed milionów lat

Paleontolodzy z Wydziału Geologii UW odkryli ślady regeneracji pancerzy żółwi morskich sprzed ponad 150 mln lat. Skamieniałe pancerze żółwi pochodzą ze skał górnojurajskich z Gór Świętokrzyskich. Badaniami kierował dr Daniel Tyborowski. Wyniki badań zostały opisane w czasopiśmie naukowym „Lethaia”.

Badane skamieniałości należały do prymitywnych żółwi morskich, które ponad 150 mln lat temu żyły w płytkim zbiorniku morskim pokrywającym wówczas teren dzisiejszej Polski. Przebadane okazy pochodzą z niewielkich łomów we wsi Krzyżanowice niedaleko Iłży (powiat radomski).

W zbudowanych z węglanu wapnia skałach zachowały się unikatowe fragmenty pancerzy żółwi. Na powierzchni tych pancerzy występują liczne zagłębienia, które przebadali naukowcy z Wydziału Geologii UW pod kierunkiem dr. Daniela Tyborowskiego. Wyniki badań zostały opisane w czasopiśmie naukowym „Lethaia”.

Wybrane płytki z pancerza żółwi naukowcy pocięli na cienkie fragmenty, a następnie utworzyli z nich preparaty, które później analizowali pod mikroskopem. Każdy przekrój przez pancerz przebiegał przez zagłębienia. Okazało się, iż niektóre zagłębienia wypełnione są nowymi warstwami tkanki kostnej – śladami regeneracji pancerza po jego uszkodzeniu – co, jak dowodzą badacze, świadczy o tym, iż zagłębienia w pancerzu powstawały za życia żółwi. Prawdopodobnie zagłębienia utworzyły morskie bezkręgowce, które żyły na pancerzach żółwi.

Wyspy ekologiczne

Jak wskazują badacze, w zapisie geologicznym często napotyka się na pancerze żółwi pokryte różnymi śladami bioerozji. Mogą to być zarówno ślady po symbiontach, jak i pasożytach czy drapieżnikach. Na podstawie tego, jakie organizmy tworzyły ślady na żółwich pancerzach w różnych okresach geologicznych, można wnioskować o tym, jakie rodzaje interakcji między organizmami dominowały w ekosystemach morskich.

Naukowcy z Wydziału Geologii UW nazwali tę metodę „koncepcją wysp ekologicznych”. Zgodnie z nią skamieniałości żółwich pancerzy są źródłem informacji o zmianach zachodzących w ekosystemach morskich, szczególnie w strefie toni wodnej. Koncepcja zakłada, iż na pancerzach żółwi morskich z jury (201–143 mln lat temu) dominują ślady po symbiotycznych lub pasożytniczych bezkręgowcach, takich jak wieloszczety, małże czy jeżowce. Natomiast na pancerzach żółwi z kredy (143–66 mln lat temu) zaczynają przeważać ślady po drapieżnikach, takich jak gady morskie. Dopiero po wymieraniu kredowym (66 mln lat temu) doszło do równowagi ekologicznej między symbiontami, pasożytami i drapieżnikami, co jest widoczne w zapisie związanym z pancerzami żółwi.