Lilia – uprawa, pielęgnacja, odmiany

Zdjęcie: Lilia – lilie ogrodowe

Lilia (Lilium) jest to bylina należąca do rodziny liliowatych, która to rodzina obejmuje około 100 gatunków. Lilie rosną w naturze powszechnie zarówno w Europie, Azji jak i Ameryce Północnej. Największa ich różnorodność występuje w Azji, gdzie w samych Chinach rośnie kilkadziesiąt jej gatunków. choćby w Polsce mamy swoje rodzime lilie, a jest to Lilia złotogłów (Lilium martagon) oraz Lilia bulwkowata (Lilium bulbiferum).

Lilie są uprawiany jako rośliny ozdobne ze względu na swoje przepiękne kwiaty. Dlatego też dostępnych jest jest całe mnóstwo odmian, mieszańców, kultywarów, których liczba przekroczyła już 8 tysięcy. Typowym gatunkiem należącym do rodzaju lilia jest Lilia biała (Lilium candidum). Te kwitnące rośliny pięknie prezentują się w każdym ogrodzie, ale są również idealne na kwiat cięty, odpowiednio pielęgnowane bardzo długo będą stały w wazonie.

Jak wygląda lilia

Lilie są roślinami cebulowymi, a w zależności od gatunku czy odmiany mogą zasadniczo różnić się kształtem i wielkością (średnica 1 do 12 cm). Również ich kolor może być inny, np. biały, w odcieniach żółtego aż do ciemnopurpurowych i brązowych. Cebule wytwarzają z czasem cebulki przybyszowe, co jest jednym ze sposobów rozmnażania się lilii. Z jednej cebuli wyrasta najczęściej tylko jeden pęd, bardzo rzadko natomiast dwa lub kilka. Łodygi te są grube, wyprostowane i najczęściej się nie rozgałęziają. Dodatkowo lilie wytwarzają podziemne rozłogi, albo też łodygi pełzające, które również wytwarzają nowe cebulki i to kolejny sposób na rozmnażanie się lilii.

Z cebul wyrastają również lancetowate, eliptyczne lub jajowate liście, w kątach których również wyrastają czasem cebulki przybyszowe. Liście układają się, w zależności od odmiany, okółkowo lub skrętolegle, niektóre z nich mają ogonki, inne nie. No i oczywiście na szczycie pędów pojawiają się niezwykłe kwiaty. Najczęściej wyrastają pojedynczo, ale tu też nie ma reguły w zależności od gatunku. Mogą również tworzyć grona albo baldachy. Kwiaty lilii mają nieskończenie wiele barw, nie ma tylko lilii w kolorze niebieskim. Gdy kwiat przekwitnie, jego miejsce zajmuje owoc, czyli torebka składająca się z 3 komór, a w każdej z nich znajdują się spłaszczone, brązowe nasiona.

Uprawa lilii

O liliach nie można napisać, iż są proste w uprawie, bo są to rośliny mające swoje wymagania. Przede wszystkim dojrzałe rośliny kochają słońce, ale już np. siewki nie powinny być wystawione wprost na promienie słoneczne, bo mogą tego nie przetrwać. Lilii nie sadzi się przy ścianach, które nagrzewając się latem powodują znaczny wzrost temperatury wkoło. Miejsce powinno być raczej przewiewne.

Ziemia dla lilii musi być żyzna, przepuszczalna a co za tym idzie dotleniona i stale wilgotna, ale nie podmokła, bo cebule gwałtownie zgniją. Dobrze jest po prostu sadząc cebule obsypać ją próchniczą ziemią wymieszaną z drobnym keramzytem, wermikulitem lub perlitem. jeżeli ziemia będzie z drugiej strony zbyt piaszczysta, lilie nie będą miały odpowiedniej ilosci składników pokarmowych, a są to rośliny żarłoczne.

Większość gatunków lilii preferuje podłoże o odczynie 5,5-6 pH, czyli lekko kwaśne, ale nie wszystkie. np. Lilia Biała oraz Lilia Złotogłów preferują podłoża wapienne, czyli ziemię o odczynie zasadowym (pH 6-7), a z kolei Lilie Japońskie czy gatunki pochodzące z Ameryki Północnej wolą podłoże kwaśne (pH 4). Dlatego zanim zasadzimy lilie warto znać ich gatunek i pochodzenie, dostosowując pH dla konkretnej rośliny. jeżeli więc trzeba to zakwaszamy ziemię albo ją odkwaszamy, stosując choćby wapnowanie gleby.

Jak sadzić cebule lilii

Lilie najlepiej jest sadzić wiosną (kwiecień) lub jesienią (wrzesień/I połowa października). Wyjątkiem jest Lilia biała, którą sadzi się z początkiem sierpnia ze względu na to, iż na koniec sierpnia będzie już miała nowe liście.

Zanim zasadzimy cebule lilii należy je najpierw dokładnie obejrzeć i odrzucić te uszkodzone, ze śladami gnicia, porażone chorobą albo nadgryzione przez szkodniki. Następnie, żeby sadzić cebule lilii wybrać trzeba suchy, słoneczny dzień. Ziemia nie może być zbyt mocno nasiąknięta wodą, bo cebule zgniją. Dobrze jest przed umieszczeniem ich w ziemi zaprawić cebule. Może to być gotowa zaprawa, może być mączka bazaltowa, albo namoczenie w wodzie z dodatkiem fungicydu (cebule koniecznie trzeba wysuszyć).

Złota zasada sadzenia cebul mówi, że: cebule sadzi się na głębokości trzy razy takiej jak ich wysokość.

W przypadku lilii są jednak odstępstwa od tej zasady:

• jeśli liście odmian Lilii Białej wyrastają bezpośrednio z cebul, to sadzi się je na głębokości 3-5 cm pod powierzchnią ziemi;
• jeśli gatunek ma większy niż przeciętna cebula system korzeniowy to sadzi się je na głębokości ok. 30 cm, mowa tutaj o odmianach: Lilia Davida oraz Lilia wspaniała.

Pielęgnacja lilii

Gdy posadzimy już lilie, dobrze jest cała powierzchnię uprawy ściółkować, oczywiście ściółką pochodzenia organicznego. Najlepszy jest torf, ale świetnie sprawdza się również kora sosnowa, najlepiej średnia lub drobna, skoszona trawa, liście albo kompost. Jest to wręcz w przypadku lilii zabieg niezbędny, gdyż pozwala zachować na dłużej wilgoć w podłożu, ściółka rozkładając się dostarcza na bieżąco składników pokarmowych, chroni uprawę lilii przed chwastami, a zimą ściółka chroni cebule przed przemarzaniem.

Pilnować należy, by w miejscu zasadzenia cebul nie wyrosły chwasty. Lilie bardzo źle znoszą ich towarzystwo. Groźne są zwłaszcza te, które głęboko się korzenią, te, które wysoko rosną oraz te, które są zwykle siedliskiem mszyc. Dlatego chwasty należy wyrywać zaraz gdy się pojawią i są jeszcze niewielkich rozmiarów.

Również podlewanie lilii jest koniecznością, jeżeli aura nie rozpieszcza deszczem. Odpowiednia ilość wilgoci ważna jest dla roślin zwłaszcza wiosną i wczesnym latem, gdy rośliny wchodzą w fazę intensywnego wzrostu. Gdy przekwitną, podlewa się je tylko w okresach, gdy panuje susza.

Nie można również zapominać o nawożeniu tych żarłoków. Nawożenie lilii należy rozpocząć wiosną, żeby dokarmić cebule. Natomiast, gdy zaczną już kwitnąć zasila się je co 10 dni nawozem dedykowanym roślinom kwitnącym, najlepiej wieloskładnikowym. Może to być również nawóz naturalny jak np. biohumus. Gdy lilie przekwitną warto wzmocnić je przed zimą nawozem zawierającym fosfor i potas, bezwzględnie jednak nie może on już zawierać azotu.

Gatunki i odmiany lilii ogrodowych

Ponieważ gatunków, odmian i mieszańców lilii jest całe mnóstwo, sklasyfikowano je w 9 grupach:

1. Lilie azjatyckie

Należą do nich gatunki pochodzące z Azji i te, które się między sobą krzyżują, tzw. mieszańce azjatyckie. Są to lilie, które wcześnie kwitną, mają niewielkie wymagania klimatyczne i glebowe i są odporne na choroby. Oprócz sadzenia cebul można je bezproblemowo rozmnażać z nasion. Najpopularniejsze odmiany lilii azjatyckich to:

• Lilia ‘Brushmarks’ – wydaje charakterystyczne wzniesiona kwiaty koloru pomarańczowego z czerwoną plamką na każdym płatku,
• Lilia ‘Coctail Twins’ – kwiaty pełne, jasnoczerwone,
• Lilia ‘Diabora’ – kwiaty ciemnoczerwone, nakrapianych,
• Lilia ‘Fire King’ – kwiaty pomarańczowoczerwone z fioletowymi drobnymi plamkami.

2. Lilie Martagon – mieszańce Lilli złotogłów i Lilii Hansona

Mieszańce Lilli złotogłów (Lilium martagon) i Lilii Hansona (Lilium hansonii) wyhodowano po raz pierwszy w roku 1886 w Holandii. Są to lilie najwyższe (ponad 2 m wysokości), niezwykle odporne na choroby wirusowe, w jednym kwiatostanie mogą mieć choćby 50 kwiatów, świetnie czują się w naszym klimacie. Kwitną najwcześniej, wcześniej od mieszańców azjatyckich. Wśród najpopularniejszych u nas mieszańców martagon są:

• Lilia ‘Arabian Knight’ – lilia ta ma małe bordowe kwiaty ze złoto-żółtym środkiem, dorasta do 1 m wysokości, o dużej mrozoodporności,
• Lilia ‘Claude-Shride’ – odmiana o małych, ciemnobordowych kwiatach, których na jednym pędzie wyrasta 30 i więcej, dorasta do 1,5 m wysokości, jest to roślina długowieczna,
• Lilia ‘Pink Morning’ – wytwarza piękne, różowe kwiatostany, dorasta do 1,5 m wysokości.

3. Lilie Candidum – mieszańce Lilii białej i Lilii chalcedońskiej

W grupie tej znalazły się najstarsze lilie: Lilia biała inaczej Lilia św. Józefa (Lilium candidum) i Lilia chalcedońska inaczej Lilia rdzawa (Lilium chalcedonicum) oraz ich mieszańce. Przepięknie kwitną, choć nie są tam wytrzymałe jak lilie z grupy pierwszej i drugiej.

4. Lilie amerykańskie

Mieszańce amerykańskie to mieszańce gatunków, które rosną dziko w Ameryce Północnej. Dorastają do 1,5 m wysokości, sąs silne i wytrzymałe. Ich kwiaty wyglądem przypominają turbany, mają pomarańczową lub żółtą barwę i są gęsto nakrapiane czarnymi punkcikami. Wymagają kwaśnej, przepuszczalnej gleby i najlepiej rosną w półcieniu.

5. Mieszańce Longiflorum

Tm mianem nazwane są krzyżówki kilku gatunków lilii: Lilia długokwiatowa (Lilium longiflorum), Lilia tajwańska (Lilium formosanum) oraz Lilia Wallicha (Lilium wallichianum). Kwiaty budową przypominają trąbki i sa koloru białego. U nas mało popularne, a to dlatego, iż nie są w pełni mrozoodporne, trzeba więc wykopywać cebule przed zimą.

6. Lilie trąbkowe

Mieszańce trąbkowe należą do najpopularniejszych i najchętniej u nas uprawianych. A to ze względu na piękno ich kwiatów, ich intensywny zapach oraz bujność kwitnienia. Przy tym są to rośliny bardzo wytrzymałe, odporne na choroby i ataki szkodników i niesprzyjające warunki środowiskowe oraz łatwość, z jaką można je rozmnażać z nasion. Jest to najmłodsza grupa liliowców, której początek dało odkrycie w roku 1903 Lilli królewskiej (Lilium regale). Do najpiękniejszych z tej grupy należą:

• Lilia trąbkowa ‘Regale Album’ – dorasta do 1,5 m wysokości, wydaje śnieżnobiałe kwiatostany o słodkim zapachu do 20 sztuk na łodydze, cebula odporna na mróz a szkodniki atakują ją niezwykle rzadko,
• Lilia trąbkowa ‘African Queen’ – dorasta do choćby 2 m wysokości, kwiaty mogą mieć barwę pomarańczową, morelową lub brzoskwioniowo-kremową, pięknie, bardzo intensywnie pachnie,
• Lilia trąbkowa ‘Casa Rosa’ – osiąga wysokość do 1,5 m, kwitnie bardzo bujnie a jej kwiaty mają kolor różowy, do tego pięknie i intensywnie pachną,
• Lilia trąbkowa ‘Golden Splendour’ – dorasta do 1,5 m wysokości, bujnie kwitnie a jej kwiaty mają intensywnie żółty, słoneczny kolor.

Lilie orientalne

Lilie orientalne rosną głównie na terenie Japonii lub Chin. Ich mieszańce należą do najpiękniejszych lilii. Niestety są to w dużej części rośliny bardzo wrażliwe na warunki atmosferyczne, nie są mrozoodporne i mają wysokie wymagania glebowe, dlatego u nas rzadziej uprawia się je w ogrodach. Po zimie bowiem ich cebule mogą zaniknąć. Do najpiękniejszych lilii orientalnych należą odmiany:

• Lilia orientalna ‘Arabian Red’ – dorasta do 90 cm wysokości, kwiaty w odcieniach czerwieni,
• Lilia orientalna ‘Cassandra’ – dorasta do 60-80 cm wysokości, ma duże, pachnące kwiaty, płatki lekko wywinięte ne zewnątrz, żółte w środku przechodzące w biel,
• Lilia orientalna ‘Josephine’ – dorasta do 90-120 cm, kwiaty są różowe, intensywnie nakrapiane, pięknie, intensywnie pachną,
• Lilia orientalna ‘Pink Expression’ – wysokość do 120 cm , do 8 kwiatów na pędzie, upojnie pachnie (jakby goździkami), kwiaty w odcieniach różu, środek żółty a płatki wywinięte na zewnątrz, od jasnego różu do ciemnego na końcach, nakrapiane, kwiatostany żółte w środku,
• Lilia orientalna ‘Diantha’ – osiąga ok. 100 cm wysokości, kwiaty białoróżowe, pełne, to prawdziwa piękność i do tego odporna na niskie temperatury.

8. Inne mieszańce

To mieszańce, które nie są przyporządkowane do poprzednich grup. Powstały w większości w wyniku krzyżowań gatunków kaukaskich, ale również z krzyżowań odmian grup od siebie odległych. Są to mieszańce bardzo odporne na warunki atmosferyczne, środowiskowe oraz glebowe i są w pełni mrozoodporne.

9. Lilie botaniczne

Gatunki i odmiany botaniczne nie zaliczone do żadnej z powyższych grup.

Fot. główna: depositphotos.com