Karczoch – uprawa, adekwatności i zastosowanie

10 godzin temu

Zdjęcie: Karczoch – Kard

Jak wygląda karczoch

Karczoch to roślina o charakterystycznym wyglądzie, który łączy w sobie elementy piękna i funkcjonalności. Jego najważniejszą częścią, z punktu widzenia kuchni, są nierozwinięte pąki kwiatowe, które nie tylko pięknie się prezentują, ale również wybornie smakują. O smaku karczocha mówi się, iż jest wyrafinowany.

Kard to roślina rozłożysta, osiągająca spore rozmiary, dorasta bowiem do 1,5–2 metrów wysokości. Szerokie liście i imponujące kwiaty sprawiają, iż jest równie dekoracyjna, co użytkowa, dzięki czemu świetnie nadaje się jako element ozdobny w ogrodach.

Liście i łodyga karczocha

Łodyga karczocha jest mocna, prosta i gruba, zwykle jasnozielona. Warto wiedzieć, iż również jest jadalna, wystarczy tylko obrać ją z włóknistej skóry. Karczoch ma duże, pierzaste liście o srebrzysto-zielonym kolorze górnej ich części. Są one pokryte delikatnym meszkiem, co nadaje im lekko matowy wygląd. Natomiast ich dolna powierzchnia jest jasnozielona lub biała. Porywają je dość długie, gęsto rosnące i splątane włoski.

Pąk kwiatowy (część jadalna)

Kard ma kulisty lub lekko spłaszczony kształt, przypominający wielką szyszkę. Zewnętrzna część pąka składa się z mięsistych, zielonych lub zielono-fioletowych łusek, które ciasno do siebie przylegają. Ich końcówki mogą być gładkie lub zakończone drobnymi kolcami. Kolor samego pąka jest początkowo koloru jasnozielonego, z czasem przechodząc w głęboką zieleni z fioletowym odcieniem – intensywność kolorów zależy od odmiany karczocha. Wewnątrz znajduje się delikatne serce karczocha, które jest najcenniejszą dla nas, bo jadalną jego częścią. Nad nim znajduje się „włosie” (nazywane niekiedy brodą), które usuwa się przed spożyciem.

Kwiat (po rozwinięciu pąka)

Jeśli pąk kwiatowy nie zostanie zerwany dla sprawienia przyjemności podniebieniu, rozwinie się w imponujący kwiat barwy jasnopurpurowej lub fioletowej. Kształtem i kolorem przypomina oset, ale jest od niego wiele większy. Kwiaty karczochów są niezwykle dekoracyjne, dlatego też często są wykorzystywane do tworzenia pięknych bukietów kwiatowych, roślina fajnie też prezentuje się w ogrodzie.

Uprawa karczocha – czy jest możliwa w Polsce?

Karczoch to roślina ciepłolubna, najlepiej rosnąca w klimacie śródziemnomorskim. Jednak dzięki odpowiedniej pielęgnacji i dostosowaniu warunków, możliwe jest uprawianie go w Polsce. I zdarza się, iż jest uprawiany, ale wyłącznie amatorsko, bez gwarancji sukcesu i traktuje się go u nas jako roślinę jednoroczną. Można oczywiście próbować tak go zabezpieczyć, żeby w dobrej kondycji przetrwał zimę.

Stanowisko i gleba

Karczochy wymagają słonecznego miejsca, dobrze osłoniętego od wiatru. Mają duże wymagania glebowe, więc należy zapewnić im ziemię żyzną, najlepiej próchniczą albo kompostową. Powinna być przepuszczalna o lekko zasadowym pH (6,5–7,5). O ile kard nieźle znosi przedłużające się okresy bez deszczu, o tyle podmokła ziemia gwałtownie prowadzi do gnicia korzeni.

Rozmnażanie karczochów

Karczochy można rozmnażać u nas na dwa sposoby. Można w lutym albo w marcu wysiać nasiona w doniczkach w domu. Ziemia musi być lekka i przepuszczalna. W temperaturze 20-25°C siewki powinny się pojawić po około 2 tygodniach. Gdy pokażą się siewki, najlepiej przepikować rośliny do pojedynczych pojemników. Dokładnie tak jak to się robi z pomidorami. W drugiej połowie maja, gdy minie już Zimna Zośka i przeminą Zimni Ogrodnicy można sadzić karczochy w ogrodzie.

Kardy można również rozmnażać z odrostów korzeniowych. Warunek jest taki, iż musimy mieć już dorosłą roślinę, a w wtedy dzieli się ją wczesną wiosną na mniejsze części, gdzie każda musi mieć co najmniej 2 oczka i sadzi w ziemi.

Pielęgnacja karczocha

O karczochy trzeba dbać. Rośliny potrzebują np. regularnego, umiarkowanego podlewania. Nadmiar wody może prowadzić do gnicia korzeni, więc nie przesadzajcie. A ponieważ pochłaniają dużą ilość składników pokarmowych, trzeba je również systematycznie nawozić. Najlepiej oczywiście nawozami organicznymi jak kompost, biohumus czy obornik granulowany. jeżeli jednak mają nam służyć za ozdobę, można stosować nawozy mineralne bogate w fosfor i potas. Zwłaszcza na początku po przesadzeniu do gruntu trzeba kardy systematycznie odchwaszczać.

Zabezpieczenie karczochów na zimę

Po sezonie, jeżeli będziemy próbowali rośliny przezimować, co nie jest niemożliwe, należy ściąć pędy i usypać w ich miejscu pokaźny kopczyk z kompostu, słomy albo okryć dokładnie świerkowymi gałęziami. Można je również wykopać i przechować np. w lekko wilgotnych trocinach lub w torfie, najlepiej w suchym i chłodnym pomieszczeniu.

Zbiory i przechowywanie karczochów przed spożyciem

Jeśli chcemy wykorzystać karczochy w kuchni, to zbiera się je zanim pąki kwiatowe w pełni się rozwiną. Najlepszym momentem na zbiór jest czas, gdy łuski pąka są jeszcze zwarte, ale łatwo dają się odchylić. Zbiorów można dokonywać od lipca do września, w zależności od terminu siewu.

Przechowywanie karczochów jest możliwe przez kilka dni w lodówce. Dłuższe przechowywanie wymaga ich zamrożenia lub zakonserwowania w oliwie.

Właściwości karczochów

Karczoch to wieloletnia roślina z rodziny astrowatych. Jadalną część stanowią nierozwinięte pąki kwiatowe, które po rozwinięciu przypominają duże, purpurowe kwiaty. W kuchni ceniony jest za delikatny, lekko orzechowy smak. Ponadto karczochy są bogate w składniki odżywcze: zawierają błonnik, witaminy (C, K, B9) oraz minerały (magnez, fosfor, potas).

Oprócz wielu cennych składników kard wykazuje również działania prozdrowotne a choćby lecznicze. Wspomaga choćby trawienie tłuszczów, a to dzięki zawartości w nim cynaryny, która pobudza wydzielanie żółci. Włączenie go do diety pomoże również w obniżenie tzw. złego cholesterolu. Jest również kard wsparciem dla wątroby, działając na nią ochronnie i pomagając komórkom w regeneracji. Karczochy mają również adekwatności antyoksydacyjne, gdyż zawarte w nich polifenole neutralizują wolne rodniki, opóźniając procesy starzenia.

Jak smakuje karczoch?

Smak karczocha to harmonijne połączenie subtelności i wyrafinowania, które trudno porównać z innymi warzywami. Wyróżnia go delikatny, lekko orzechowy posmak, wzbogacony nutami słodyczy i goryczki. Dla wielu osób jest to smak wykwintny, wręcz luksusowy, dlatego karczoch tak często pojawia się w menu najlepszych restauracji świata.

Najcenniejszą częścią karczocha jest jego „serce” – miękka, mięsista podstawa pąka kwiatowego. To właśnie ono ma najbardziej intensywny i skoncentrowany smak. Serce karczocha jest kremowe, z wyczuwalnym maślanym akcentem i lekką goryczką, która dodaje mu charakteru. Łuski zewnętrzne, choć twardsze, również mają swój urok – odgryza się z nich mięsistą część, która jest delikatniejsza niż serce, ale zachowuje tę specyficzną słodkawo-goryczkową nutę.

Zastosowanie karczochów w kuchni

Najpopularniejsze dania z karczochów:

Karczochy gotowane na parze – podawane z sosem vinaigrette lub masłem czosnkowym.
Pizza z karczochami – klasyczne danie kuchni włoskiej.
Karczochy faszerowane – z nadzieniem z bułki tartej, czosnku i parmezanu.
Sałatki z surowymi karczochami – doskonale komponują się z rukolą i serem feta.

Ciekawostka kulinarna:

We Włoszech popularne są karczochy marynowane w oliwie z oliwek z dodatkiem ziół – to doskonała przekąska lub dodatek do dań.

Ciekawostki z życia karczochów

Karczochy w historii: Znane były już w starożytności – ceniono je zarówno w Egipcie, jak i w Grecji.
Symbol luksusu: W średniowiecznej Europie karczochy uważano za rarytas, dostępny jedynie dla arystokracji.
Rekord świata: Największe uprawy karczochów znajdują się w Kalifornii, gdzie rocznie odbywa się „Festiwal Karczocha”.
Legenda: Według mitologii greckiej karczoch powstał z nimfy Cynary, którą Zeus zamienił w roślinę za nieposłuszeństwo.

Bibliografia:

A. Grabowska, Hasło Ogrodnicze, Karczoch – warzywo godne uwagi, 2021 r., nr 4, s.142-144
A Sałata, Owoce, Warzywa, Kwiaty. Karczoch – nie tylko warzywo, 2006 r., nr 15, s. 15-16
C. M. Ukłąńska-Pusz, Mój Piękny Ogród, Karczoch nie tylko dla ozdoby, 2014 r., nr 09, s. 38
J. Lisiecka, Warzywa, Egzotyczny karczoch, 2005 r., nr 07, s. 34-35

Fot. główna: Forest & Kim Starr, CC BY 3.0 us, commons.wikimedia.org

Idź do oryginalnego materiału