Dzika róża – uprawa i zastosowanie

Zdjęcie: Dzika róża

Róża dzika vel Dzika róża (Rosa canina) nowi u nas nazwy ludowe: Psia róża a także Szypszyna. Jest to krzew należący do rodziny różowatych. Dziko rosnącą można ją spotkać na terenie całej niemal Europy, również w Afryce Północnej oraz w Azji. Ale zawleczona do Australii i Nowej Zelandii również tam porasta spore obszary. U nas pospolicie porasta brzegi lasów, łąki, wzgórza i nieużytki.

Róża dzika jest również powszechnie uprawiana nie tylko w ogrodach, ale również na skalę przemysłową, a to ze względu na swoje adekwatności. Największym producentem owoców dzikiej róży jest Chile, następnie Kanada. W Europie przodują Szwecja i Dania. Również w Polsce znajdują się plantacje dzikiej róży. Największe w północno-wschodnich (róża dzika) regionach kraju oraz w południowo-zachodnich (róża pomarszczona). Najczęściej uprawianą w Polsce jest odmiana dzika róża ‘Karpatia’, rzadziej dzika róża ‘Konstancin’.

Jak wygląda dzika róża

Róża dzika jest mocno rozgałęziającym się krzewem, który dorasta do 3 m wysokości. Natomiast jego rozpiętość jest o wiele większa, ponieważ pędy potrafią osiągnąć długość choćby 12 metrów. Na silnych gałęziach łukowato wygiętych ku ziemi gęsto wyrastają twarde, hakowate kolce.

Listki są zielone o brzegach ostro piłkowanych pojedynczo lub podwójnie. Mają jajowato-eliptyczny kształt. Bywają nagie, ale i owłosione. Róża dzika kwitnie od maja do lipca nienachalnie różowymi, pojedynczymi, przyjemnie pachnącymi kwiatuszkami. Po przekwitnięciu miejsce kwiatów zajmują walne, mniej lub bardziej wydłużone, intensywnie czerwone owoce.

Dzika róża – uprawa

Róża dzika kwitnie mało spektakularnie i mocno się rozrasta, więc rzadko uprawiana jest w przydomowych ogrodach, zwłaszcza gdy nie są zbyt duże. Miłośnicy róż wybierają zwykle odmiany bardziej szlachetne. jeżeli jednak ogród jest duży, do tego ma charakter naturalistyczny czy wiejski albo jest to ogród angielski czy ogród romantyczny, to w takim ogrodzie dzikiej róży nie może zabraknąć. Zwłaszcza, iż jej kwiaty oraz owoce można przetwarzać. A mają całe mnóstwo prozdrowotnych i leczniczych adekwatności.

Uprawa dzikiej róży jest dziecinnie prosta. A to dlatego, iż roślina ma niewielkie wymagania zarówno w stosunku do gleby jak i aury. Można powiedzieć, iż będzie rosnąć w każdej glebie, ale jeżeli ta będzie lekka, próchnicza, dobrze uprawiona i o stałej, umiarkowanej wilgotności, to wówczas róża będzie kwitnąć najbardziej intensywnie i obrodzi dorodnymi owocami.

Miejsce dla róży dzikiej powinno być leciutko ocienione, choćby koroną wysokiego drzewa. Rosnąc w cieniu będzie miała mało kwiatów, a w pełnym słońcu kwiaty dużo szybciej przekwitają.

Pielęgnacja dzikiej róży

Róża dzika nie wymaga w zasadzie żadnych zabiegów pielęgnacyjnych. Może poza trzymaniem jej w ryzach, czyli przycinaniem wówczas, gdy zbyt mocno się rozkrzewia i zaczyna być zaborcza w kwestii terenu. Ale przycinanie dzikiej róży nie może być normą, jeżeli ma pięknie kwitnąć i dawać owoce, gdyż róża dzika kwitnie na pędach zeszłorocznych i starszych, więc mocne, wiosenne cięcia pozbawiają jej możliwości bujnego kwitnienia. Natomiast wiosną usunąć należy pędy chore, przemarznięte czy też uszkodzone, albo te, które nadmiernie zagęszczają krzew.

Dzikiej róży nie trzeba podlewać, bo radzi sobie z nie nazbyt długimi okresami bez deszczu. Nie trzeba jej również nawozić, choć ściółkowanie korą, kompostem czy też ściółkowanie trawą zrobi jej na pewno dobrze zarówno w kwestii dłuższego utrzymanie wilgoci w podłożu, jak i jego zasilenie w składniki pokarmowe.

Róża dzika jest odporna zarówno na choroby jak i ataki szkodników, dlatego nie trzeba jej niczym pryskać. Jest również rośliną w pełni mrozoodporną i nie ma konieczności okrywania jej na zimę.

Róża dzika a róża pomarszczona

Róża dzika (Rosa canina) często mylona jest z Różą pomarszczoną (Rosa rugosa). Obydwa krzewy jednak znacząco się od siebie różnią. Róża pomarszczona dorasta bowiem do 1,5 m wysokości, czyli jest połowę niższa niż róża dzika. Krzew róży pomarszczonej jest bardzo gęsty, natomiast tej dzikiej bardzo rozłożysty. Kwiaty róży pomarszczonej są duże i ciemnoróżowe, dzikiej drobne i jasnoróżowe lub białe. Owoce tej pierwszej są większe, wręcz purpurowe i pękate, tej drugiej mniejsze, jaśniejsze, często pomarańczowe lub pomarańczowo-czerwone i podłużne.

Właściwości dzikiej róży

Ze względu na swoje adekwatności wykorzystywane są płatki dzikiej róży oraz owoce dzikiej róży.

Właściwości płatków dzikiej róży

Płatki dzikiej róży zawierają wiele substancji prozdrowotnych a choćby leczniczych. To bogactwo flawonoidów oraz antocyjanów, czyli roślinnych substancji antyoksydacyjne. To sprawia, iż płatki mają działanie przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Specjalnie robiona konfitura z płatków róży dzikiej może skutecznie wspierać leczenie zwyrodnienia stawów. A do tego płatki zawierają witaminę C, która wzmacnia odporność organizmu.

Z płatków róż pozyskuje się olejek różany, który działa kojąco na wrażliwą skórę, zmiękczając ją i niwelując zaczerwienienia. Olejki różane, ze względu ja swój przyjemny, kojący zapach stosowane są również w aromaterapii, a użyte do masażu łagodzą napięcia mięśniowe.

Zastosowanie płatków dzikiej róży

Zbierając płatki dzikiej róży trzeba mieć na uwadze, żeby miejsca, w których rosną krzewy były oddalone od szlaków komunikacyjnych i by nie były traktowane chemią. Płatki dzikiej róży można wykorzystać na wiele sposobów:

• konfitura z płatków dzikiej róży – niesamowicie pachnie i smakuje, jest częstym nadzieniem doskonałych pączków
• dodatek do potraw – można nimi dekorować potrawy, można je dodawać do owocowych i warzywnych sałatek
• kandyzowane płatki dzikiej róży – ozdabia się nimi torty i ciasta
• herbata z płatków dzikiej róży – łagodzi objawy biegunki oraz bóle menstruacyjne, jest po prostu smaczna, lekko kwaskowa i zdrowa ze względu na witaminę C
• napar z płatków dzikiej róży – działa antyseptycznie i łagodząco wewnętrznie łagodząc np. ból gardła, ale również zewnętrznie jako okład na skórę przebarwioną, trądzikową, podrażnioną
• woda różana – również łagodzi zmiany skórne
• olejek różany – doskonały w aromaterapii, składnik mydła, perfum i innych kosmetyków, stosowany w trakcie masażów
• woreczki zapachowe – wypełnia szafy i szuflady z ubraniami delikatnym, przyjemnym aromatem
• element dekoracyjno – zapachowy – wrzucone do szklanej miseczki nie tylko zdobią, ale wypełniają pomieszczenie przyjemnym, różanym aromatem pełniąc funkcję odświeżacza powietrza.

Właściwości owoców dzikiej róży

Jak widać płatki dzikiej róży to skarbnica dobroczynnych substancji, ale owoce dzikiej róży to już ich prawdziwe El Dorado. W owocach dzikiej róży jest choćby ok. 30 razy więcej witaminy C niż w cytrynie i 10 razy więcej niż w czarnej porzeczce, do tego są tam witaminy B1 i B2, ale również A, E oraz K. Owoce to również bogactwo kwasu foliowego i kwasów organicznych, flawonoidów, karotenoidów, garbników oraz pektyny, cukrów i olejków eterycznych.

To bogactwo składników sprawia, iż owoce dzikiej róży mają działanie żółciopędne, łagodnie moczopędne i rozkurczająco. Jako dodatek do herbat, napary czy wywary owoce doskonale wzmacniają organizm, działają również pomocniczo przy leczeniu chorób nerek, wątroby i układu pokarmowego.

Zastosowanie owoców dzikiej róży

Owoce dzikiej róży zbiera się wówczas, gdy są już mocno dojrzałe, ale wciąż twarde. Suszenie owoców dzikiej róży tak, by nie straciły cennych adekwatności jest specyficzne. A mianowicie zaraz po zebraniu owoców, usunięciu pestek i ich rozdrobnieniu należy je umieścić na 10 minut w temperaturze ok. 100°C. Robi się tak po to by zniszczyć enzymy, które rozkładają witaminę C. Następnie można już je umieścić w suszarce do warzyw i owoców i suszyć w temperaturze 50-60°C.

Owoce dzikiej róży mają wszechstronne zastosowanie:

• robi się z nich dżemy, konfitury, koncentraty witaminowe, kompoty i soki
• używa się ich do aromatyzowania napojów, ciast i słodyczy
• z owoców dzikiej róży robi się nalewki i wino
• z suszonych owoców i płatków robi się lecznicze napary oraz herbatki
• mielone i uduszone owoce z cukrem służą do smarowania naleśników, do tart i wypełniania babeczek
• w Szwecji z owoców dzikiej róży robi się zupę różaną
• suszone owoce na gałązkach są elementem dekoracyjnym suchych bukietów i wianków

Fot główna: Michel POURCHET, CC BY-SA 2.0 fr, commons.wikimedia.org