Dzięcioł duży

Dzięcioł duży, dzięcioł pstry większy (Dendrocopos major) to gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzięciołowatych (Picidae). Zamieszkuje lasy całej Europy, Azji oraz północnej Afryki. Jest to gatunek pospolity – nie jest zagrożony. Zasadniczo osiadły, choć część populacji wędruje jesienią, wykazując inwazyjność. Ma to miejsce w latach niedoboru nasion.

W Polsce jest rozpowszechnionym ptakiem lęgowym. Najliczniejszy i najpowszechniejszy z polskich dzięciołów, występuje we wszystkich drzewostanach w całym kraju i przez cały rok. Ptak ten nie jest płochliwy, choć zachowuje ostrożność.

Dzięcioł duży jest ptakiem o wielkości zbliżonej do wymiarów drozda, długość jego ciała to około 23 cm, a rozpiętość skrzydeł sięga 48 cm. Ptak wyróżnia się ciekawym kontrastowym upierzeniem. Kuper, ogon, skrzydła i część głowy ma koloru czarnego, natomiast dół ciała jest biały. U samca na tylnej części głowy (potylicy) występuje jaskrawoczerwona, poprzeczna pręga, której brak u samicy. Tęczówki oczu są czerwone. Czarny pas ciągnie się od dzioba w kierunku piersi. Dolna część brzucha i podogonie są w kolorze jaskrawoczerwonym, przez co oddzielają się wyraźnie od białego spodu – jest to charakterystyczna dla tego gatunku cecha ubarwienia. Ptak ma mocny, dłutowaty, ciemnoszary dziób i szare nogi. Czepne nogi dostosowane są do siadania na pionowych pniach, dwa palce są skierowane ku przodowi, a dwa ku tyłowi. Młode dzięcioły mają natomiast całe ciemię i tył głowy czerwonopomarańczowe.

Podstawę diety dzięcioła stanowią larwy. Zimą, gdy ich brakuje, ptak żywi się głównie nasionami sosny. By się do nich dostać, rozkuwa szyszki uprzednio wetknięte w szczeliny kory. Takie miejsca nazywa się kuźniami dzięciołów. Łatwo je namierzyć po kupce łusek szyszek leżących u podstawy pnia.

W powietrzu dzięcioła można łatwo rozpoznać po charakterystycznym falistym locie.

Samiec oraz samica dzięcioła pracują nad wykuwaniem dziupli w pniu. W okresie lęgowym samica składa 5-7 jaj, które następnie wysiadywane są w dziupli przez oboje rodziców. Jaja są białe, z twardą połyskliwą skorupką. Wielkość jednego to około 26 milimetrów wysokości i 19 milimetrów szerokości. Po około dwóch tygodniach wykluwają się pisklęta, które są typowymi gniazdownikami. Nie opuszczają dziupli przez okres do 25 dni. Młode łatwo jest zlokalizować, ponieważ po wykluciu są bardzo hałaśliwe, a jedno z nich zwykle wygląda z dziupli, oczekując powrotu rodziców. Dokarmianiem, również po opuszczeniu przez pisklęta dziupli, zajmują się zarówno samiec, jak i samica.

Dzięcioł duży, jak i pozostałe dzięcioły, nazywany jest leśnym doktorem i lekarzem drzew. Spowodowane jest to zachowaniem podczas żerowania na ich pniach. Dzięcioł często nasłuchuje, czy pod korą słychać charakterystyczne chrobotanie. Następnie szybkimi, mocnymi uderzeniami wydziobuje otwór, aby swoim długim językiem wydobyć szkodniki niszczące drzewa. Dla dzięcioła jest to smaczny i kaloryczny posiłek, a dla drzewa ratunek przed szkodnikami. Owo nasłuchiwanie budzi proste skojarzenia do widoku lekarza osłuchującego pacjenta przez stetoskop.

Pozostaje pytanie: w jaki sposób dzięcioły chronią mózg przed urazami podczas wbijania się dziobem w korę drzewa? Rolę ochronną spełnia język, który jest trzykrotnie dłuższy od dzioba. W stanie spoczynku język cofa się do specjalnej chrzęstnej struktury, która oplata mózgoczaszkę i sięga aż do jamy nosowej, zapobiegając w ten sposób uszkodzeniom mózgu podczas energicznych uderzeń dziobem w pnie drzew.

© Źródło: Wikimedia Commons. Autor: Yerpo. Licencja: CC BY-SA 4.0.

Źródła

1. https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Dzi%C4%99cio%C5%82_du%C5%BCy
2. https://www.lasy.gov.pl/pl/edukacja/lesnoteka-1/ptaki/dzieciol-duzy
3. https://www.ekologia.pl/srodowisko/przyroda/dzieciol-duzy-opis-wystepowanie-i-zdjecia-ptak-dzieciol-duzy-ciekawostki,27030.html
4. https://przygodyprzyrody-pl.cdn.ampproject.org/v/s/przygodyprzyrody.pl/dzieciol-duzy-opis-wystepowanie-tryb-zycia/amp/?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM%3D#amp_tf=Od%3A%20%251%24s&aoh=16829352948125&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&ampshare=https%3A%2F%2Fprzygodyprzyrody.pl%2Fdzieciol-duzy-opis-wystepowanie-tryb-zycia%2F
5. https://nauka.tvp.pl/61370800/czy-dziecioly-narazone-sa-na-wstrzasy-mozgu
6. https://misiura.eu/opis-jezyka-dzieciola/

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Gerry Zambonini. Licencja: CC BY-SA 2.0.