Chrzan – uprawa i pielęgnacja w ogrodzie

Chrzan pospolity zalicza się do warzyw kapustowatych lub inaczej warzyw krzyżowych. Roślina ta wykazuje znaczną odporność na mróz, co eliminuje potrzebę specjalnego okrywania na zimę w większości klimatów umiarkowanych, w tym w Polsce. Liście chrzanu mogą osiągnąć dorodny rozmiar już w drugim roku po posadzeniu, co świadczy o jego wigorze i umiejętności szybkiej regeneracji. Chrzan jest ceniony nie tylko za swoje walory kulinarne, stanowiąc ostrą przyprawę do sosów, gulaszów, mięs czy jako dodatek do kiszenia ogórków. Posiada również cenne adekwatności zdrowotne, w tym działanie bakteriobójcze i grzybobójcze. Te naturalne adekwatności mogą być z powodzeniem wykorzystane w ekologicznej ochronie innych roślin w ogrodzie, co zostanie szczegółowo omówione w dalszych sekcjach raportu.

Mimo iż chrzan jest często postrzegany jako roślina niewymagająca, która „i tak wyrośnie”, dla uzyskania optymalnych plonów, charakteryzujących się większymi i lepszej jakości korzeniami, zaleca się stosowanie konkretnych zabiegów pielęgnacyjnych. najważniejsze dla sukcesu uprawy jest odpowiednie przygotowanie gleby, precyzyjna technika sadzenia oraz, co najważniejsze, świadome zarządzanie jego ekspansywnością, aby nie zdominował ogrodu.

Chrzan pospolity, autor: Guy Waterval, Apache License 2.0, commons.wikimedia.org

Optymalne warunki uprawy chrzanu

Wymagania glebowe

Chrzan najlepiej rozwija się w glebach żyznych, głęboko uprawionych, bogatych w próchnicę i umiarkowanie wilgotnych. Optymalny odczyn pH gleby dla tej rośliny mieści się w zakresie od 5.5 do 6.5. Roślina jest szczególnie wrażliwa na silnie kwaśny odczyn gleby, który może prowadzić do niepożądanego czernienia korzeni. Idealna struktura gleby dla chrzanu to gliniasto-piaszczysta lub lekkie, próchnicze podłoża. Gleby ciężkie i gliniaste są zdecydowanie nieodpowiednie, ponieważ ich zbita struktura ogranicza prawidłowy rozwój korzeni, prowadząc do ich niekształtności, łykowatości i zdrewnienia. Ponadto, korzenie uprawiane w takich warunkach mogą charakteryzować się znacznie słabszym, mniej ostrym smakiem. Z kolei gleby lekkie mogą skutkować gorszym smakiem korzeni. Zatem, optymalna gleba powinna być dobrze przepuszczalna, aby zapobiec gniciu korzeni, jednocześnie utrzymując odpowiednią wilgotność.

System korzeniowy chrzanu jest głęboki , co oznacza, iż gleba pod jego uprawę powinna być głęboko spulchniona, choćby do 30-40 cm. Takie przygotowanie podłoża jest niezbędne dla rozwoju długich, prostych i dobrze ukształtowanych korzeni. Przed sadzeniem zaleca się wzbogacenie gleby kompostem lub dobrze rozłożonym obornikiem. Materia organiczna dostarcza niezbędnych składników odżywczych i poprawia strukturę podłoża, zwiększając jego zdolność do zatrzymywania wody i powietrza. W przypadku zbyt kwaśnej gleby, wapnowanie wczesną wiosną przed sadzeniem może pomóc w zwiększeniu poziomu pH, tworząc bardziej sprzyjające warunki dla chrzanu.

Chrzan pospolity, autor: Amanda Slater from Coventry, CC BY-SA 2.0, commons.wikimedia.org

Ekspozycja na światło

Kluczowe jest unikanie bezpośredniego, intensywnego słońca, które może prowadzić do poparzeń liści i żółtych plam na korzeniach. Stanowisko lekko zacienione lub półcieniste wydaje się być bezpieczniejszym i bardziej uniwersalnym wyborem, zapewniającym dobrą jakość korzeni bez ryzyka uszkodzeń.

Wymagania klimatyczne i temperaturowe

Chrzan doskonale rośnie i plonuje w klimacie Polski, co świadczy o jego dobrej adaptacji do umiarkowanych warunków. Roślina charakteryzuje się dużą odpornością na zimno i mróz, co sprawia, iż nie wymaga okrywania na zimę. Część nadziemna rośliny może wytrzymać spadki temperatury choćby do -4°C. Idealny zakres temperatur dla aktywnego wzrostu chrzanu pospolitego waha się od 20 do 35°C. Roślina preferuje stosunkowo ciepły klimat w okresie wegetacji. Zimą, choć chrzan jest odporny na zimno, zaleca się utrzymywanie temperatury powyżej 0°C dla optymalnego zimowania korzeni. Spadek temperatury poniżej -30°C, choć rzadki, może skutkować brakiem lub znacznym spadkiem kiełkowania wiosną.

Poniższa tabela podsumowuje optymalne warunki środowiskowe dla uprawy chrzanu:

Najbardziej odpowiednim terminem na sadzenie chrzanu jest wczesna wiosna, tuż po rozmarznięciu gleby, zwykle w marcu lub kwietniu. Sadzenie wiosenne zapewnia roślinie wystarczająco dużo czasu w rozwój silnego systemu korzeniowego przed nadejściem gorących miesięcy letnich. Alternatywnie, chrzan można sadzić również jesienią, podobnie jak cebulę czy czosnek. Sadzonki pozyskane jesienią powinny być posadzone od razu po ich wykopaniu, aby zapewnić im najlepsze warunki do ukorzenienia się przed zimą. Sadzenie jesienne pozwala roślinom wykorzystać jesienną wilgoć i umiarkowane temperatury do aklimatyzacji przed nadejściem mrozów. Niezależnie od wybranego terminu, najważniejsze jest unikanie sadzenia w okresach ekstremalnych temperatur – zarówno zbyt niskich, jak i zbyt wysokich – gdyż mogą one negatywnie wpłynąć na proces ukorzeniania się roślin i ich początkowy rozwój.

Chrzan pospolity, autor: Agnieszka Kwiecień, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org

Metody rozmnażania chrzanu

Chrzan rozmnaża się przede wszystkim wegetatywnie, poprzez sadzonki korzeniowe. Uprawa z nasion nie jest praktykowana w Polsce, ponieważ roślina w tym klimacie zwykle nie zawiązuje nasion. Sadzonki pozyskuje się poprzez odcięcie bocznych korzeni od korzenia głównego, najlepiej podczas zbiorów jesiennych. Należy wybierać zdrowe korzenie o grubości około 1 cm i długości 15-20 cm , choć niektóre źródła sugerują dłuższe odcinki, choćby 30-40 cm lub 20-30 cm. Długość sadzonek jest istotna, ponieważ po posadzeniu będą one przyrastać głównie na grubość. Wybór dłuższych i grubszych sadzonek może zapewnić więcej początkowych rezerw energetycznych, co pozwala roślinie skoncentrować się na rozwoju solidnego korzenia głównego.

Pozyskane sadzonki można przechowywać w chłodnym pomieszczeniu, takim jak piwnica (w temperaturze 0-3°C), przysypane wilgotnym piaskiem, aż do wiosennego sadzenia (do połowy marca). Ważne jest, aby korzenie były luźno ułożone i całkowicie zasypane piaskiem, aby zapobiec wysychaniu lub gniciu. Chrzan jest niezwykle żywotny – nowa roślina może wyrosnąć choćby z bardzo małej części systemu korzeniowego, a niektórzy ogrodnicy z powodzeniem rozwijali chrzan ze skórek z obranego korzenia.

Kluczowym elementem techniki sadzenia chrzanu jest ukośne ułożenie korzenia. Górna część korzenia powinna znajdować się około 3 cm pod ziemią. Ta metoda sadzenia zapewnia równomierne rozrastanie się korzeni zarówno na boki, jak i w głąb ziemi, co jest najważniejsze dla prawidłowego rozwoju i jakości plonu. Inne źródła podają głębokość 5-10 cm lub poziome ułożenie na głębokości 10-20 cm w przypadku sadzenia w donicy. W przypadku sadzonek korzeniowych, ich górny koniec może wystawać około 2 cm nad ziemię lub być zakopany na głębokość około 15 cm. Przestrzeganie metody sadzenia ukośnego nie jest jedynie sugestią, ale kluczową praktyką dla maksymalizacji jakości i kształtu zbieranych korzeni chrzanu, zapobiegając ich zbytniemu rozgałęzieniu lub nieregularności.

Ważne jest zachowanie odpowiednich odstępów między roślinami, aby zapewnić im wystarczającą przestrzeń na rozwój: zalecany rozstaw to 30-60 cm między sadzonkami , a w rzędach 50-60 cm. Taki dystans umożliwia swobodny rozwój korzeni i liści, co jest istotne dla jakości plonu.

Po posadzeniu sadzonki należy obficie podlać, aby gleba osiadła i dobrze otuliła korzenie, co sprzyja szybszemu ukorzenieniu. Gdy pojawią się pierwsze młode listki, warto je lekko pocieniować w słoneczne dni, aby rośliny stopniowo przyzwyczaiły się do nowych warunków.

Chrzan pospolity, autor: Joanna Boisse, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org

Nawadnianie

Chrzan ma bardzo wysokie wymagania wodne, co jest najważniejsze dla jego prawidłowego rozwoju i jakości korzeni. Wymaga regularnego podlewania, szczególnie w okresach suszy, aby zapewnić stałą wilgotność gleby. Gleba powinna być stale wilgotna, ale absolutnie nie przemoczona, ponieważ nadmiar wody może prowadzić do gnicia korzeni. Niedobory wody mają negatywny wpływ na jakość korzeni, skutkując ich cienkością, rozgałęzieniem i zdrewnieniem. To podkreśla delikatną równowagę wodną, jaką należy utrzymać – roślina potrzebuje stałej, równomiernej wilgoci, a nie cykli suszy i nasycenia. Metoda podlewania (np. głębokie, rzadkie vs. płytkie, częste) i drenaż gleby są równie ważne jak ilość wody.

Chrzan ma dość duże wymagania pokarmowe i bardzo dobrze reaguje na nawożenie, co przekłada się na lepszy wzrost i jakość korzeni. Jak zawsze rekomenduję stosowanie nawozów organicznych, takich jak kompost lub obornik, najlepiej jesienią przed sadzeniem. Na glebach naturalnie żyznych można pominąć nawożenie obornikiem, zwiększając dawkę azotu. W okresie aktywnego wzrostu (wiosną) należy zasilić rośliny raz lub dwa. W przypadku uprawy chrzanu w pojemnikach, najbezpieczniejsze są nawozy humusowe, które można stosować co 2-3 tygodnie przy okazji podlewania.

Odchwaszczanie i mulczowanie

Chrzan jest szczególnie wrażliwy na konkurencję ze strony chwastów w początkowym okresie wzrostu. Regularne odchwaszczanie jest zatem niezwykle ważne, zwłaszcza w pierwszych tygodniach po posadzeniu, aby zapewnić młodym roślinom niezakłócony dostęp do składników odżywczych i wody. jeżeli chwasty wyprzedzą młode rośliny chrzanu w walce o zasoby w tej wczesnej fazie, może to trwale zahamować rozwój korzeni i ogólną witalność rośliny, choćby jeżeli chwasty zostaną usunięte później. Odchwaszczanie można przeprowadzać manualnie lub, w większych uprawach, przy użyciu odpowiednich środków ochrony roślin.

Mulczowanie gleby wokół roślin chrzanu może znacząco pomóc w kontrolowaniu wzrostu chwastów, jednocześnie pomagając w utrzymaniu optymalnej wilgotności gleby i stabilizacji temperatury. Ściółkowanie oferuje zrównoważone podejście z podwójną korzyścią, rozwiązując jednocześnie problem chwastów i utrzymania wilgoci. Proaktywna i konsekwentna kontrola chwastów w ciągu pierwszych kilku tygodni/miesięcy po posadzeniu jest najważniejsza dla ustanowienia silnych, zdrowych roślin chrzanu i zapewnienia dobrych zbiorów.

Kontrola rozprzestrzeniania się chrzanu

Zrozumienie inwazyjności rośliny

Chrzan jest rośliną niezwykle ekspansywną i charakteryzuje się bardzo szybkim rozrostem, tworząc silnie rozbudowany system korzeniowy, który może zdominować znaczną część ogrodu. Jego inwazyjność wynika z faktu, iż odrasta choćby z najmniejszych fragmentów korzeni pozostawionych w glebie, co może stać się uciążliwym problemem dla ogrodników. Co więcej, pocięcie korzeni w trakcie prób ich usuwania może paradoksalnie zwiększyć liczbę nowych roślin, ponieważ każdy fragment jest potencjalną sadzonką. Ta zdolność do samorozmnażania jest mieczem obosiecznym, przekształcając wytrzymałość rośliny z zalety w znaczące wyzwanie w zarządzaniu. Zrozumienie tej ekstremalnej zdolności regeneracyjnej jest fundamentalne, ponieważ oznacza, iż tradycyjne metody odchwaszczania mogą być kontrproduktywne, a strategie kontroli muszą być wyjątkowo dokładne lub prewencyjne, a nie reaktywne i częściowe.

Skuteczne metody ograniczania rozrostu

Aby skutecznie ograniczyć nadmierny rozrost chrzanu, najczęściej zaleca się uprawę w pojemnikach lub bardzo dużych donicach, takich jak kastra, o średnicy około 60 cm i pojemności 60 litrów, wkopanych bezpośrednio w ziemię. Pojemnik powinien być umieszczony w gruncie, a do niego nasypana żyzna gleba, pozostawiając około 15-20 cm wolnej przestrzeni do krawędzi pojemnika. Ten sposób pozwala całkowicie zapobiec niekontrolowanemu rozrostowi korzeni.

Inną efektywną metodą jest stosowanie fizycznych barier korzeniowych, takich jak specjalne folie, które fizycznie blokują rozprzestrzenianie się systemu korzeniowego chrzanu.

W przypadku, gdy chrzan już się rozrósł i stał się problemem, jego usunięcie wymaga niezwykłej dokładności. Należy bardzo precyzyjnie wydobyć z ziemi wszystkie części korzeni, co często wiąże się z koniecznością przekopania całej rabaty, aby upewnić się, iż żaden fragment nie pozostał w glebie. Biorąc pod uwagę ekstremalną trudność w wyeliminowaniu chrzanu po jego zadomowieniu się, nacisk przesuwa się z reaktywnego usuwania na proaktywne ograniczanie.

Choroby i Szkodniki Chrzanu

Chrzan, choć ogólnie odporny, może być podatny na szereg chorób i ataków szkodników, które mogą wpływać na jego wzrost i plonowanie.

Choroby chrzanu

Choroby chrzanu mogą być wywoływane przez grzyby, bakterie lub wirusy, a także mieć charakter nieinfekcyjny.

Choroby grzybowe chrzanu:

• Bielik krzyżowych (biała rdza): Objawia się guzowatymi wyroślami lub wzdęciami tkanek na górnej stronie liści, oliwkowożółtymi plamami, które z czasem nekrotyzują. Na spodniej stronie liści tworzą się wypukłe pęcherzyki, które pękają, uwalniając białawy, mączysty pył (zarodniki). Liście ulegają deformacji, a pędy i kwiaty skręcają się, przypominając miotłę. Patogen wymaga kropli wody i temperatury powyżej 10°C do infekcji.
• Mączniak prawdziwy: Charakteryzuje się białym, mączystym nalotem na liściach, które następnie żółkną.
• Mączniak rzekomy: Powoduje nieregularne, duże plamy na dolnej stronie liści, pokryte białoszarym nalotem grzyba.
• Biała plamistość chrzanu: Objawia się zasychającymi liśćmi, jasnobrązowymi plamami i poskręcanymi pędami kwiatowymi.
• Alternarioza chrzanu: Powoduje małe, ciemno zabarwione, okrągłe plamy oraz nalot na najstarszych liściach.
• Septorioza chrzanu: Na liściach pojawiają się nieregularne, ciemne plamy.
• Biała zgnilizna: Korzenie pokrywają się białym nalotem grzyba, a tkanka mięknie.
• Werticilioza chrzanu: Charakteryzuje się czernieniem wiązek przewodzących i więdnięciem roślin.

Chrzan pospolity – larwy bielinka kapustnika, autor: Schlaghecken Josef, CC BY 4.0, commons.wikimedia.org

Choroby bakteryjne chrzanu:

• Guzowatość: Na głównych lub bocznych korzeniach występują guzy (narośla).
• Bakteryjna zgnilizna chrzanu: Miąższ korzenia mięknie i rozpada się.

Choroby wirusowe chrzanu:

• Mozaika: Na liściach pojawiają się chlorotyczne plamy i następuje zahamowanie wzrostu. Wirus przenoszony jest przez mszycę kapuścianą, która powoduje silne zniekształcenia liści i białawe do różowofioletowych przebarwienia w miejscach żerowania. Zapobieganie polega na zwalczaniu mszyc.

Choroby nieinfekcyjne chrzanu:

• Chimery: Zmiany kształtu i wybarwienia liści.
• Czernienie korzeni: Na korzeniach tworzą się ciemnobrązowe smugi, które zlewają się w linie.

Szkodniki chrzanu

Chrzan może być atakowany przez różne szkodniki, które osłabiają roślinę i obniżają jakość plonu.

• Mszyce: Żerują w koloniach, wysysając soki z rośliny, co prowadzi do odbarwienia, deformacji i zahamowania wzrostu liści. Są również wektorami chorób wirusowych.
• Gąsienice motyli: Duże szkody mogą wyrządzać gąsienice bielinka kapustnika, bielinka rzepnika, błyszczki jarzynówki, tantnisia krzyżowiaczka i piętnówki kapustnicy. Powodują one wygryzanie dziur w liściach, a przy masowym wystąpieniu mogą doprowadzić do gołożerów.
• Chowacze: Larwy chowaczy drążą korytarze w górnych częściach korzenia i grubszych ogonkach liściowych. Dorosłe osobniki wygryzają nieregularne dziury w liściach.
• Żaczka warzuchówka: Chrząszcze i larwy wygryzają otwory w liściach, szkieletując je przy liczniejszym wystąpieniu.
• Drutowce: Larwy chrząszczy sprężykowatych, które żerują w glebie, powodując duże straty i obniżając jakość plonu. Występują szczególnie na terenach zachwaszczonych perzem.
• Rolnice: Gąsienice rolnic uszkadzają podziemne i nadziemne części roślin, zwijając się w kłębuszek po zaniepokojeniu.

Chrzan tarty, autor: Aw58, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org

Ochrona i zwalczanie

Regularne kontrolowanie roślin jest najważniejsze dla wczesnego wykrywania problemów. W przypadku mszyc i przędziorków zaleca się stosowanie naturalnych metod ochrony, takich jak mydło potasowe lub olejek neem. Naturalne opryski z chrzanu: Chrzan sam w sobie posiada adekwatności bakteriobójcze i grzybobójcze, które można wykorzystać do ochrony innych roślin w ogrodzie. Opryski z chrzanu działają zapobiegawczo i są skuteczne przeciwko:

• Chorobom grzybowym: Mączniak prawdziwy, szara pleśń, parchy i rdze. Mogą również chronić czereśnie, wiśnie i śliwy przed brunatną zgnilizną drzew pestkowych.
• Szkodnikom: Mszyce, przędziorki, gąsienice , a także owocówka jabłkóweczka, która powoduje robaczywienie jabłek.

Przygotowanie oprysków z chrzanu:

1. Wyciąg z chrzanu: 300g świeżych lub suszonych liści chrzanu zalać 10 litrami wody i odstawić na 12 godzin. Stosować bez rozcieńczenia w okresie rozwijania się pąków drzew pestkowych (marzec-kwiecień).
2. Wywar z chrzanu: 300g liści i korzeni chrzanu (można użyć też pokrojonych pędów kwiatowych) zalać 10 litrami wody i gotować przez 30 minut. Stosować bez rozcieńczenia w okresie kwitnienia drzew owocowych.
3. Napar z chrzanu: 300g świeżych liści i korzeni chrzanu zalać 10 litrami wrzątku i pozostawić do ostygnięcia. Stosować bez rozcieńczenia w okresie kwitnienia drzew owocowych lub przed masowym lotem motyli owocówki jabłkóweczki (przełom maja i czerwca).

Opryski należy wykonywać wczesnym rankiem lub późnym popołudniem, w bezdeszczową pogodę, co 7-10 dni, a w okresach zwiększonego ryzyka infekcji choćby dwa razy w tygodniu. Opryskiwać należy nie tylko liście, ale także pędy i owoce.

W przypadku silnych inwazji szkodników lub chorób, można rozważyć zastosowanie chemicznych środków ochrony roślin, zawsze zgodnie z zaleceniami producenta i przepisami prawnymi. Ważne jest, aby środki chemiczne stosować tylko wtedy, gdy szkodniki występują tak licznie, iż poważnie zagrażają zmniejszeniem plonów, co można stwierdzić tylko wykonując regularne lustracje plantacji.

Termin zbioru

Chrzan jest gotowy do zbioru zwykle jesienią, od września do listopada, kiedy to jego korzenie są najpełniejsze i najsmaczniejsze. Najlepszy chrzan to ten, który rośnie w glebie co najmniej dwa lata, gdyż wtedy jego korzeń osiąga pełnię swoich walorów smakowych i zdrowotnych. Sygnałem, iż korzeń jest gotowy do zbioru, jest żółknięcie i więdnięcie liści.

Wykopując chrzan, należy to robić ostrożnie, aby nie uszkodzić korzenia. Najlepiej użyć do tego celu wideł ogrodowych lub łopaty, które pozwalają na delikatne podniesienie korzeni z gleby. najważniejsze jest, aby podczas zbioru wykopać dokładnie wszystkie korzenie. Chrzan odrasta choćby z najmniejszych fragmentów korzeni pozostawionych w ziemi, co może stać się uciążliwym utrapieniem na zagonie w kolejnych latach. Dokładne oczyszczenie plantacji po zbiorach jest zatem niezbędne, aby zapobiec niekontrolowanemu wzrostowi rośliny.

Przechowywanie korzeni chrzanu

Istnieje kilka skutecznych metod przechowywania korzeni chrzanu, które pozwalają zachować jego świeżość i adekwatności na dłużej:

• W lodówce: całe, umyte i osuszone korzenie chrzanu można zawinąć w folię spożywczą i przechowywać na półce przeznaczonej do warzyw w lodówce. W takiej formie mogą być przechowywane do 2 dni po zakupie lub do tygodnia, jeżeli są starte.
• W piwnicy: Większe ilości chrzanu można przechowywać w chłodnej i wilgotnej piwnicy, w temperaturze 0-3°C. Korzenie należy luźno ułożyć w drewnianych skrzyniach, nie dopuszczając do ich stykania się, i całkowicie zasypać czystym piaskiem.
• Mrożenie: Jest to bardzo efektywna metoda, pozwalająca na przechowywanie chrzanu przez wiele miesięcy, choćby do pół roku. Mrozić można zarówno całe, umyte i osuszone korzenie (pokrojone na mniejsze kawałki, słupki lub paski), jak i starty chrzan (bez dodatków lub doprawiony). Przed zamrożeniem kawałki można rozłożyć na tacce, aby się nie posklejały, a po zamrożeniu przesypać do zbiorczego opakowania. Mrożenie nie wpływa negatywnie na walory smakowe chrzanu, a dodatkowo ułatwia późniejsze tarcie, redukując efekt szczypania w oczy. Blanszowanie przed mrożeniem nie jest konieczne, ale jest zalecane.
• Suszenie: Oczyszczone korzenie chrzanu można pokroić w plastry i suszyć podobnie jak grzyby – na sznurku, kratce lub w suszarce elektrycznej. Suszony chrzan wystarczy zalać niewielką ilością wody, aby odzyskał swój charakterystyczny smak, lub zmielić na suchą przyprawę.
• Pasteryzacja: Starty chrzan można pasteryzować w słoikach z dodatkiem zalewy (woda, ocet, sól, cukier), co pozwala na długotrwałe przechowywanie i stanowi bazę do sosów i dipów.

Przechowywanie tartego chrzanu (gotowego produktu)

Gotowy, tarty chrzan kupowany w słoiczkach należy przechowywać w lodówce po otwarciu. Mimo iż zawiera naturalne konserwanty, takie jak kwasek cytrynowy, jego smak i charakterystyczny aromat zaczynają zanikać już po kilku tygodniach od otwarcia. Zaleca się spożycie go w ciągu miesiąca, choć producenci często podają termin przydatności do trzech miesięcy. Chrzan własnej produkcji, świeżo starty, najlepiej spożyć w ciągu dwóch tygodni. jeżeli chrzan stanie się ciemny lub straci swój oryginalny aromat, oznacza to, iż nie nadaje się już do spożycia i należy go wyrzucić.

Starty chrzan gwałtownie ciemnieje, dlatego warto na dno naczynia, do którego będzie ucierany, wlać kilka łyżek octu jabłkowego lub soku z cytryny i od razu wymieszać z chrzanem. Smak i zapach tartego na drobnych oczkach chrzanu, który wydziela więcej aromatu, można złagodzić, przelewając go wrzątkiem. Po starciu, wiórki można doprawić sokiem z cytryny, cukrem i solą, a następnie dodać wrzącą wodę. Pod wpływem wrzątku starty chrzan napęcznieje i stanie się puszysty.

Fot. główna: anncapictures, pixabay.com