Zmysł wzroku: jak działa nasze oko i dlaczego widzimy kolory?

Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, jak działa ten niezwykły narząd, za pomocą którego dostrzegamy otaczający nas świat w pełnej palecie barw? Oko to nie tylko narząd zmysłu, ale prawdziwe dzieło Bożej sztuki, skrywające w sobie wiele tajemnic.

Wzrok to jeden z najważniejszych zmysłów człowieka. Dzięki niemu możemy postrzegać otaczający nas świat, dostrzegać piękno natury, poznawać nowe osoby i doświadczać wielu różnych rzeczy. Jak działa nasze oko i dlaczego widzimy kolory?

Narząd wzroku

Narząd wzroku człowieka składa się z: gałki ocznej, aparatu ochronnego oka (na który składają się: powieki, narząd łzowy, oczodół oraz powięzi oczodołowe) oraz aparatu ruchowego, który składa się z mięśni gałkoruchowych.

Budowa gałki ocznej

Gałka oczna waży około 7 gramów, a kształtem przypomina kulę. Kulka oczna ma dwa bieguny, są one umiejscowione z przodu i tyłu gałki. Ściana gałki ocznej składa się z trzech błon:

• wewnętrznej,
• środkowej,
• zewnętrznej.

Oko jest zbudowane z wielu skomplikowanych elementów, które współdziałając, umożliwiają nam widzenie. Do jego najważniejszych części należą:

• rogówka: przezroczysta część oka, która skupia światło i kieruje je do wnętrza gałki ocznej;
• tęczówka: kolorowa część oka, która reguluje ilość światła wpadającego do oka poprzez zwężanie lub rozszerzanie się źrenicy;
• soczewka: elastyczna część oka, która dodatkowo skupia światło na siatkówce;
• siatkówka: błona znajdująca się z tyłu oka, pokryta fotoreceptorami, czyli komórkami czuciowymi, które przekształcają światło w sygnały elektryczne;
• ciało szkliste: żelowa substancja wypełniająca wnętrze gałki ocznej, która pomaga utrzymać jej kształt i skupia światło;
• nerw wzrokowy: pęczek włókien nerwowych, który przenosi sygnały elektryczne z siatkówki do mózgu;
• mózg: odpowiedzialny za przetwarzanie informacji wzrokowych i tworzenie obrazu, który widzimy¹.

Jak widzimy kolory?

Kolory widzimy dzięki fotoreceptorom w siatkówce, które dzielą się na dwa rodzaje: czopki i pręciki. Czopki odpowiadają za widzenie barwne i są skoncentrowane w centralnej części siatkówki, zwanej plamką żółtą. Pręciki natomiast odpowiadają za widzenie w warunkach słabego oświetlenia i są rozmieszczone równomiernie na całej siatkówce.

Zdj. 1. Krajobraz, który jest ucztą dla wzroku.

Kiedy światło trafia na siatkówkę, pobudza fotoreceptory. Czopki są wrażliwe na trzy rodzaje światła: czerwone, zielone i niebieskie. Połączenie tych trzech kolorów w różnych proporcjach pozwala nam widzieć wszystkie inne kolory. Pręciki natomiast nie rozróżniają kolorów, ale są wrażliwe tylko na intensywność światła².

Najczęstsze schorzenia wzroku

Do najczęściej występujących schorzeń wzroku zaliczamy: zaćmę, jaskrę oraz choroby siatkówki.

Zaćma (katarakta) charakteryzuje się postępującym zmętnieniem soczewki. Najczęściej występuje pod postacią zaćmy starczej, która jest fizjologicznym procesem starzenia się soczewki. Zaćma może również powstać wskutek urazu, stanów zapalnych oczu oraz chorób ogólnoustrojowych, np. cukrzycy³.

Jaskra to choroba nerwu wzrokowego, w jej przebiegu dochodzi do postępującego zaniku tego nerwu. Zmiany są nieodwracalne, a brak leczenia pogłębia utratę wzroku. Wszystkie rodzaje jaskry rozpoczynają się ubytkami w polu widzenia i kończą się ślepotą wskutek całkowitego zaniku nerwu wzrokowego⁴.

Retinopatia cukrzycowa, nazywana również chorobą cukrzycową oczu, jest uszkodzeniem siatkówki spowodowanym przez długotrwałą cukrzycę. Pierwsze zaburzenia u pacjentów cukrzycowych zwykle są zauważalne po pięciu latach od zdiagnozowania hiperglikemii. Do retinopatii dochodzi w wyniku niedokrwienia i zaburzenia krążenia w siatkówce. Prowadzi to do uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych, wylewu i w konsekwencji do tworzenia się błon nasiatkówkowych. Retinopatia cukrzycowa objawia się pogorszeniem widzenia, zaburzeniem ostrości lub mroczkami przed oczami⁵.

Zakończenie

Wzrok to niezwykły dar, który pozwala nam doświadczać świata w całym jego bogactwie kolorów i kształtów. Dbajmy o nasze oczy, aby móc cieszyć się nimi jak najdłużej. Regularne badania wzroku są najważniejsze dla wczesnego wykrywania i leczenia schorzeń wzroku, co może zapobiec utracie widzenia.

Przypisy

1. A. Pogrzebielski, Budowa narządu wzroku, MedycynaPraktyczna.pl, 08.04.2016, https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/zdroweoczy/68655,budowa-narzadu-wzroku [dostęp: 21.04.2024].
2. Jak człowiek widzi kolory?, Optomed, 15.09.2022, https://okulista.pl/artykuly/jak-czlowiek-widzi-kolory/ [dostęp: 21.04.2024].
3. Objawy zaćmy, Instytut Oka, https://instytutoka.pl/zacma-objawy/ [dostęp: 21.04.2024].
4. Jaskra – leczenie jaskry, przyczyny i objawy, Instytut Oka, https://instytutoka.pl/jaskra/ [dostęp: 21.04.2024].
5. Retinopatia cukrzycowa, Instytut Oka, https://instytutoka.pl/zakres-uslug/schorzenia-i-leczenie/cukrzyca/retinopatia-cukrzycowa/ [dostęp: 21.04.2024].