Zmysł dotyku: kluczowa rola skóry w codziennym doświadczaniu świata

Poznaj sekrety zmysłu dotyku! Odkryj, jak skóra – największy narząd ludzkiego ciała – pozwala nam doświadczać świata, budować relacje oraz jak wpływa na nasz rozwój. Zanurz się w fascynującym świecie dotyku i poznaj jego znaczenie dla naszego codziennego życia!

Dotyk – zmysł często niedoceniany, a przecież tak najważniejszy dla naszego codziennego funkcjonowania. To właśnie dzięki niemu poznajemy otaczający nas świat, odbieramy informacje o kształtach, fakturach, temperaturze i konsystencji przedmiotów. Dotyk odgrywa również znaczącą rolę w budowaniu relacji z innymi ludźmi, zapewniając nam poczucie bliskości i bezpieczeństwa.

Skóra

Skóra jest największym organem ludzkiego organizmu i jest sercem zmysłu dotyku. Składa się z dwóch warstw – naskórka i skóry adekwatnej. Naskórek – warstwa zewnętrzna – stanowi barierę ochronną przed czynnikami zewnętrznymi. Na granicy skóry adekwatnej i naskórka oraz w głębszych warstwach skóry adekwatnej znajdują się receptory odpowiedzialne za odbieranie bodźców czuciowych – dotyku, nacisku, bólu i temperatury. Receptory przekazują te informacje dzięki neuronów do mózgu, gdzie są one interpretowane i przetwarzane.

Co ciekawe, linie papilarne zwiększają powierzchnię odbioru bodźców zewnętrznych¹.

Rodzaje receptorów

W skórze znajdują się wyspecjalizowane do odbioru bodźców receptory. Można wyróżnić:

• eksteroreceptory: znajdują się głównie w obrębie skóry; ich zadaniem jest odbieranie bodźców dotykowych, termicznych i bólowych oraz smakowych (w przypadku języka);
• interoreceptory: umiejscowione są w narządach wewnętrznych, odpowiadają za odbiór bodźców bólowych;
• proprioceptory: zlokalizowane są w mięśniach, stawach, więzadłach; dzięki nim jesteśmy w stanie określić położenie części ciała względem siebie, odczuwać wibracje, rozpoznawać kształty przedmiotów bez udziału zmysłu wzroku;
• telereceptory: umożliwiają odbiór bodźców z odległości, znajdują się w oku, narządzie powonienia i narządzie słuchu².

Istnieje kilka rodzajów dotyku, z których każdy odgrywa inną rolę w naszym życiu:

• dotyk lekki: pozwala odczuwać delikatne zmiany w fakturze i temperaturze przedmiotów;
• dotyk głęboki: informuje o nacisku i sile nacisku wywieranego na nasze ciało;
• dotyk bolesny: ostrzega o niebezpieczeństwie i potencjalnych uszkodzeniach;
• dotyk termiczny: pozwala odczuwać temperaturę przedmiotów i otoczenia;
• dotyk wibracyjny: informuje o wibracjach i drganiach.

Zdj. 1. Dotyk.

Każdy z tych rodzajów dotyku ma znaczenie dla naszego codziennego funkcjonowania. Dotyk lekki pozwala nam na precyzyjne wykonywanie czynności manualnych, takich jak pisanie, rysowanie czy szycie. Z kolei dotyk głęboki jest istotny dla propriocepcji, czyli świadomości położenia naszego ciała w przestrzeni. Dotyk bolesny chroni nas przed urazami, a dotyk termiczny pozwala nam na regulację temperatury ciała. Wreszcie dotyk wibracyjny odgrywa rolę w komunikacji, ostrzegając nas o potencjalnych zagrożeniach.

Rola dotyku w rozwoju i relacjach międzyludzkich

Dotyk jest niezwykle istotny dla rozwoju dziecka. Już w łonie matki płód odbiera bodźce dotykowe, a po narodzinach kontakt „skóra do skóry” z matką jest najważniejszy dla prawidłowego rozwoju fizycznego i emocjonalnego dziecka. Dotyk odgrywa również istotną rolę w budowaniu relacji z innymi ludźmi. Bliski kontakt fizyczny, taki jak przytulanie, głaskanie czy trzymanie za rękę, wzmacnia więzi emocjonalne, buduje zaufanie i poczucie bezpieczeństwa³.

Zaburzenia czucia dotykowego

Zaburzenia czucia dotykowego mogą mieć różne przyczyny – m.in. urazy nerwów, choroby neurologiczne czy niedobory witamin. Osoby z zaburzeniami czucia dotykowego mogą mieć problemy z odbieraniem bodźców dotykowych, co może utrudniać im codzienne funkcjonowanie. Mogą również odczuwać nadwrażliwość na dotyk lub ból.

Zaburzenia czucia mogą występować na drodze uszkodzenia pojedynczego włókna nerwowego (mononeuropatie) lub wielu nerwów (polineuropatie). Do mononeuropatii może dojść wskutek uwięźnięcia pojedynczego włókna nerwowego lub jego uszkodzenia w związku z urazem. Z kolei polineuropatia zwykle rozwija się w przebiegu chorób ogólnoustrojowych, takich jak np. stwardnienie rozsiane, cukrzyca, celiakia, sarkoidoza, amyloidoza, niedobór witaminy B12⁴.

Zakończenie

Zmysł dotyku jest niezwykle ważnym narzędziem, za pomocą którego poznajemy otaczający nas świat i budujemy relacje z innymi ludźmi. Skóra, nasz największy narząd, odgrywa kluczową rolę w odbieraniu bodźców dotykowych i przekazywaniu ich do mózgu. Dotyk jest niezbędny dla naszego prawidłowego rozwoju fizycznego i emocjonalnego, a zaburzenia działania tego zmysłu mogą mieć poważne konsekwencje dla naszego życia.

Przypisy

1. M. Zaleska-Szczygieł, Receptory skóry człowieka, Zintegrowana Platforma Edukacyjna Ministerstwa Edukacji Narodowej, https://zpe.gov.pl/b/receptory-skory-czlowieka/PePSUUmxF [dostęp: 21.04.2024].
2. T. Nęcki, Zaburzenia czucia – przyczyny, objawy, leczenie, PoradnikZdrowie.pl, 01.12.2021, https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/neurologia/zaburzenia-czucia-przyczyny-objawy-leczenie-aa-g9Sq-cnRq-CLV4.html [dostęp: 21.04.2024].
3. Rola dotyku w rozwoju dziecka, Eloderm, https://www.eloderm.pl/porady-i-wskazowki/pielegnacja-niemowlat/rola-dotyku-w-rozwoju-dziecka [dostęp: 3.05.2024].
4. T. Nęcki, Zaburzenia czucia…, op. cit.