Zdrowie psychiczne a zdrowie fizyczne – jak ciało i umysł wpływają na siebie

Zdjęcie: zdrowie-psychiczne-a-zdrowie-fizyczne

Zdrowie psychiczne i fizyczne są ze sobą nierozerwalnie związane. Nasz umysł i ciało oddziałują na siebie nawzajem w sposób złożony, a ich współzależność odgrywa kluczową rolę w naszym ogólnym dobrostanie. Zrozumienie, jak te dwa aspekty wpływają na siebie, może pomóc w lepszym dbaniu o zdrowie oraz w zapobieganiu problemom, które mogą się pojawić, gdy jedno z nich zostanie zaniedbane.

Na szczęście ludzie są coraz bardziej świadomi istoty tego zjawiska i coraz więcej mówi się o tym, jak wspomagać swoje zdrowie mentalne. W mediach społecznościowych możemy znaleźć wiele postów, webinarów, rolek, podcastów z trenerami, dietetykami, którzy dzielą się swoją wiedzą w tych tematach. Dostęp do edukacji związanej ze zdrowiem jest bardzo prosty i szybki, wystarczy jedynie po nią sięgnąć.

Dlaczego trzeba dbać o umysł

W dzisiejszym świecie troska o zdrowie psychiczne jest równie istotna jak dbanie o zdrowie fizyczne. Warto wiedzieć, iż dbanie o umysł przynosi wiele korzyści, które wpływają na każdy aspekt naszego życia. Wszystko jest ze sobą powiązane. Regularne inwestowanie w zdrowie psychiczne poprawia jakość codziennych doświadczeń i relacji, a także wzmacnia naszą zdolność do radzenia sobie z trudnościami.

Zdrowie psychiczne wspiera nie tylko nasze samopoczucie, ale również zdrowie fizyczne, zwiększając naszą odporność na stres i pomagając w profilaktyce różnych problemów zdrowotnych. Pozwala na lepszą koncentrację, efektywność w pracy i wpływa na ogólną satysfakcję z życia. Regularne dbanie o umysł może znacząco poprawić nasze relacje, wspierać osobisty rozwój i pomóc w adaptacji w obliczu życiowych wyzwań. Warto więc poświęcić czas na techniki, które pomogą w budowaniu zdrowia psychicznego i wzmacnianiu naszej odporności na stres.

Stres a ciało – jak emocje odbijają się na fizycznym zdrowiu

Stres to bez wątpienia zmora współczesności, dotykająca coraz więcej osób. Niestety jest on jednym z najczęstszych przykładów wpływu zdrowia psychicznego na ciało. Kiedy doświadczamy stresu, nasze ciało reaguje na to, uruchamiając reakcję „walki lub ucieczki”. Wzrost poziomu kortyzolu i adrenaliny może prowadzić do przyspieszonego tętna, podwyższonego ciśnienia krwi, a także napięcia mięśniowego.

Przewlekły stres może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia fizycznego. Może zwiększać ryzyko chorób serca, osłabiać układ odpornościowy, prowadzić do problemów trawiennych oraz przyczyniać się do przewlekłego bólu. Długotrwały stres jest także powiązany z takimi dolegliwościami jak migreny czy problemy skórne (np. egzema)¹.

Z drugiej strony stan zdrowia fizycznego ma bezpośredni wpływ na nasz umysł. Osoby cierpiące na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, choroby serca czy przewlekły ból, często zmagają się także z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja lub lęk. Ból i dyskomfort fizyczny mogą prowadzić do obniżonego nastroju, frustracji, a choćby poczucia bezradności.

Choroby mogą ograniczać zdolność do codziennych aktywności, co w efekcie prowadzi do poczucia izolacji społecznej i utraty kontroli nad życiem. To wszystko negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne, a to z kolei może pogłębiać objawy fizyczne choroby.

Ruch i aktywność fizyczna jako wsparcie dla zdrowia psychicznego

Wspieranie zdrowia fizycznego może przynieść korzyści także w sferze zdrowia psychicznego, co znajduje potwierdzenie w znanej zasadzie znanej nam wszystkim – „w zdrowym ciele zdrowy duch”. I trudno się z tym nie zgodzić, bo badania wykazują, iż aktywność fizyczna jest skutecznym narzędziem profilaktyki zaburzeń depresyjnych oraz może wspierać leczenie depresji, szczególnie w jej łagodnej i umiarkowanej postaci².

Regularna aktywność fizyczna jest jednym z najskuteczniejszych sposobów dbania o zdrowie psychiczne. Ćwiczenia wpływają na produkcję endorfin, czyli „hormonów szczęścia”, które poprawiają nastrój i pomagają w walce z depresją. Aktywność fizyczna obniża również poziom kortyzolu, co pomaga zmniejszyć objawy stresu.

Wpływa to także na poprawę jakości snu, który jest najważniejszy dla regeneracji zarówno umysłu, jak i ciała. Regularny wysiłek pomaga również w poprawie samooceny, co może zmniejszać objawy lęku i poprawiać ogólne samopoczucie psychiczne.

Sen – regeneracja dla ciała i umysłu

Przejdźmy więc do snu. Choć na pierwszy rzut oka nie widać większej zależności (oprócz tego, iż po bezsennej nocy jesteśmy po prostu zmęczeni), to sen i zdrowie psychiczne także są ze sobą powiązane. Niedobór snu może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Niestety wiele osób bagatelizuje znaczenie snu lub niepotrzebnie ogranicza jego ilość, co często skutkuje poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, w tym przedwczesną śmiercią z powodu niezdiagnozowanych zaburzeń snu.

Współczesne społeczeństwo często postrzega nieustanną aktywność jako oznakę sukcesu, podczas gdy sen traktowany jest jako strata czasu. Taka postawa, popularna w uprzemysłowionych kulturach, pomija fundamentalną rolę snu w naszym życiu. Historia pokazuje, iż brak snu był używany jako jedna z najcięższych tortur, co skutkowało szybkim wyniszczeniem psychicznym i śmiercią. Sen stanowi jedną trzecią naszego życia i jest niezbędnym warunkiem przetrwania – ludzie mogą wytrzymać dłużej bez jedzenia niż bez snu.

W odpowiedzi na rosnącą świadomość problemów ze snem w 1975 roku w USA powstało Zrzeszenie Ośrodków Zaburzeń Snu, które w 1979 roku opublikowało klasyfikację zaburzeń snu³, obejmującą:

• zaburzenia zapoczątkowania i utrzymania snu (insomnia),
• nadmierną senność (hipersomnia),
• zaburzenia rytmu snu i czuwania (dyssomnia),
• dysfunkcje towarzyszące snowi i budzeniu się (parasomnie).

Zaburzenia snu wpływają na wiele aspektów życia, w tym na zdolność do pracy i nauki, relacje społeczne oraz czas przeznaczony na odpoczynek i rozrywkę. adekwatne zrozumienie i leczenie zaburzeń snu jest najważniejsze dla zachowania zdrowia fizycznego i psychicznego.

Zdrowa dieta jako fundament dobrego samopoczucia

Nie od dziś wiadomo, iż prawidłowe odżywianie jest najważniejsze dla utrzymania zdrowia i to pod każdym względem. Ważne jest, aby nie tylko ilość spożywanych pokarmów, ale przede wszystkim ich jakość miała wpływ na przyswajanie niezbędnych składników odżywczych. Współczesny styl życia, pęd i nawyki żywieniowe, a także dostępność wysoko przetworzonych produktów, utrudniają utrzymanie zdrowych nawyków żywieniowych.

Zaburzenia odżywiania mogą dotknąć każdego, niezależnie od wieku, płci, pochodzenia czy statusu społecznego. Choć najczęściej dotyczą kobiet, liczba mężczyzn z tymi problemami rośnie. Mogą one poważnie wpłynąć na relacje rodzinne, towarzyskie oraz zawodowe, a w skrajnych przypadkach prowadzić do ich całkowitego zerwania oraz rezygnacji z pracy. To poważny problem współczesnego społeczeństwa, który wymaga dalszych badań, szczególnie w kontekście nowych, jeszcze niezdiagnozowanych form zaburzeń. najważniejsze jest kształtowanie zdrowych nawyków żywieniowych oraz profilaktyka zdrowotna, która ściśle wiąże się z dbaniem o zdrowie psychiczne i umiejętność radzenia sobie z emocjami⁴.

Zdrowa dieta to nie tylko podstawa dobrego zdrowia fizycznego, ale także psychicznego. Istnieją badania, które wskazują, iż to, co jemy, ma bezpośredni wpływ na nasz nastrój i funkcjonowanie mózgu. Niedobory niektórych składników odżywczych, takich jak witaminy z grupy B, witamina D, magnez czy kwasy tłuszczowe omega-3, mogą przyczyniać się do występowania depresji, zmęczenia i problemów z koncentracją.

Spożywanie pokarmów bogatych w antyoksydanty, witaminy i minerały wspiera funkcjonowanie mózgu, a także pomaga chronić przed zaburzeniami psychicznymi. Zrównoważona dieta może również wpływać na nasz poziom energii i zdolność radzenia sobie ze stresem.

Mindfulness – jak umysł wspiera zdrowie ciała

Techniki mindfulness to skuteczne narzędzia w zarządzaniu zdrowiem psychicznym, które mają także pozytywny wpływ na ciało. Regularna praktyka pomaga w obniżeniu poziomu stresu, redukcji lęku i poprawie samopoczucia. Świadomość swoich emocji, myśli i reakcji pozwala lepiej radzić sobie z wyzwaniami życiowymi, a to bezpośrednio przekłada się na zdrowie fizyczne.

Mindfulness można opisać jako szczególny rodzaj uwagi, która jest świadoma, nieosądzająca i skierowana na bieżącą chwilę.

W zachodniej cywilizacji, gdzie pęd i nieustanna gonitwa myśli często oddalają nas od bycia „tu i teraz”, zatrzymanie się i skupienie na własnej obecności wymaga nauki. Treningi mindfulness pomagają w poznawaniu i akceptowaniu siebie, a także w odzyskiwaniu równowagi. Poprzez pracę z ciałem, emocjami i myślami, uczymy się pozbywać bolesnych nawyków umysłowych i zastępować je zdrowymi sposobami radzenia sobie.

Praktyka uważności pomaga akceptować wszelkie doświadczenia, również te nieprzyjemne i bolesne. Badania naukowe i praktyka kliniczna wykazują, iż mindfulness jest skuteczna w leczeniu problemów psychicznych, w tym stresu związanego z pracą. Pomaga zachować spokój i opanowanie, umożliwia spojrzenie na problemy z innej perspektywy, a także zwiększa wydajność, skuteczność i satysfakcję z pracy⁵.

Holistyczne podejście do zdrowia

Zarówno zdrowie fizyczne, jak i psychiczne powinny być traktowane holistycznie. Zaniedbanie jednego z tych obszarów prędzej czy później odbije się na drugim. Dbałość o zdrowie psychiczne nie ogranicza się jedynie do unikania chorób psychicznych, ale obejmuje także dbanie o równowagę emocjonalną, rozwijanie odporności na stres oraz zdrowy styl życia.

Warto pamiętać, iż każde działanie, które podejmujemy w celu poprawy zdrowia fizycznego – czy to zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna czy dbanie o odpowiednią ilość snu – wpływa również na nasze zdrowie psychiczne. I odwrotnie, dbanie o nasze emocje, redukcję stresu i rozwój osobisty wspiera nasze ciało, pozwalając funkcjonować w pełni sprawnie i zdrowo.

Aby cieszyć się pełnym zdrowiem, warto podejmować działania, które wspierają zarówno ciało, jak i umysł. Holistyczne podejście do zdrowia to klucz do długotrwałego dobrostanu i harmonii w życiu, o którą warto dbać każdego dnia!

Natalia Tatarczuch
Socjolog&Coach

Przypisy

1. H. Wrona-Polańska, Style radzenia sobie ze stresem a zdrowie, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny Akademii Pedagogicznej w Krakowie, Prace Psychologiczne VII, 1999, s. 86.
2. K. Puchalski, E. Korzeniowska, Promocja zdrowia w zakładzie pracy: wsparcie dla zdrowego odżywiania się i aktywności fizycznej pracowników, Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra Jerzego Nofera, Łódź, 2017, s. 138.
3. C. M. Shapiro, W. C. Dement, Znaczenie i epidemiologia zaburzeń snu. w: C. M. Shapiro (red.), „ABC… zaburzeń snu”, Wrocław: Wydawnictwo ASTRUM, 1998, s. 9–18.
4. M. Poltacha, B. Wanot, A. Biskupek-Wanot, Charakterystyka zaburzeń odżywiania oraz zasady zdrowego żywienia, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa 2020, s. 9.
5. J. Kabat-Zinn, Życie – piękna katastrofa. Mądrością ciała i umysłu możesz pokonać stres, choroby i ból, Wydawnictwo: Czarna Owca: Instytut Psychoimmunologii, Warszawa, 2009, s. 509–510.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.