Warzywa rzepowate – uprawa, gatunki, adekwatności

Zdjęcie: Warzywa rzepowate – Rzodkiew japońska – Daikon

Warzywa rzepowate to niewielka grupa roślin jednorocznych, które należą do rodziny warzyw kapustnych. Jadalną częścią rzepowatych jest zgrubienie korzeniowe. Są to warzywa o niewielkich wymaganiach glebowych, łatwe w uprawie. Należą do warzyw, których uprawa zaczyna się najwcześniej. Warzywa te są bogactwem witamin i minerałów, więc uprawiając je w ogrodzie mamy już wczesną wiosną możliwość uzupełnienia ich niedoboru w organizmie.

Do warzyw rzepowatych należą:

• Rzodkiewka
• Brukiew / Karpiel / Kwaki
• Rzodkiew japońska / Daikon
• Rzodkiew świrzepa
• Rzodkiew czarna
• Rzepa

Uprawa warzyw rzepowatych

Warzywa rzepowate, mimo tego, iż są, zwłaszcza wczesną wiosną, niezrównanym dostarczycielem bezcennych składników pokarmowych rzadko goszczą w naszych warzywnikach. Poza rzodkiewką oczywiście, bez której nie może się obyć żadna wiosenna sałatka ani kanapka. Reszta warzyw rzepowatych niestety jest na naszych talerzach rzadkością. A szkoda, bo proste w uprawie, mało wymagające a bardzo zdrowe.

Warzywa rzepowate mają niewielkie wymagania glebowe, a to dlatego, iż ich okres wegetacyjny jest bardzo krótki. Dlatego uprawia się je z powodzeniem na każdej glebie. Warzywa rzepowate wysiewa się w drugim roku po oborniku. Rzodkiewka jest również warzywem doskonałym na przedplon oraz na poplon.

A wszystkiego o warzywach na przedplon i warzywach na poplon, kiedy je siać/sadzić po zastosowaniu obornika i w jakiej kolejności by zdrowe i dorodne rosły dowiecie się z naszego e-booka “Płodozmian warzyw“:

Warzywa rzepowate są to przeważnie warzywa krótkiego dnia (oprócz rzodkwi japońskiej), dlatego sieje się wprost do gruntu albo z początkiem kwietnia, kiełkują bowiem już w temperaturze 2 – 4°C, a gdy wzejdą bez trudu znoszą choćby lekkie przymrozki albo w sierpniu do połowy września. Optymalna temperatura dla tworzenia się dorodnych bulw korzeniowych to 12 – 14°C. Przy okazji bardzo ważne jest też systematyczne nawadnianie uprawy, są to bowiem rośliny o wysokich wymaganiach wodnych. jeżeli temperatura będzie nieodpowiednia i nastąpią niedobory wody, wówczas miąższ warzyw będzie włóknisty i sparciały.

Warzywa rzepowate można również uprawiać pod osłonami. W szklarni można je wysiewać już w marcu, choć dobrze jest je dodatkowo okrywać agrowłókniną.

Stanowisko dla warzyw rzepowatych powinno być dobrze nasłonecznione. Wysiana w cieniu będzie wytwarzać mnóstwo liści a korzeń będzie niewielki.

Właściwości warzyw rzepowatych

Warzywa rzepowate mają wiele adekwatności prozdrowotnych, zawierają też całe mnóstwo składników odżywczych jak witaminy (C oraz z grupy B), minerały (potas, siarka, żelazo, wapń, cynk, fosfor) a także cukry. Zawierają również olej goryczkowy, który to nadaje im tego specyficznego smaku. Proporcje składników odżywczych są w różnych warzywach rzepowatych inne, ot choćby rzepa zawiera choćby 5 razy więcej witaminy C niż rzodkiewka. Całe to bogactwo sprawia, iż warzywa rzepowate wykazują działanie przeciwnowotworowe oraz antybakteryjne. Zarówno rzepa jak i rzodkiew wykorzystywane są do produkcji suplementów diety, gdyż mają zbawienny wpływ np. na włosy, paznokcie czy wzrok, ale również poprawiają pamięć czy redukują zmęczenie.

Warzywa rzepowate – uprawa, pielęgnacja, odmiany, adekwatności

Warzywa rzepowate to niewielka grupa warzyw o ciekawym, ostrym smaku i wielu adekwatnościach. I o ile rzodkiewka jest powszechnie uprawiana w każdym niemal warzywniku, to już inne warzywa z tej grupy to raczej rzadkość, a szkoda. Warto bowiem nie tylko poznać je wszystkie, ale korzystać ich bogactw właśnie wczesną wiosną, gdy organizm jest zawsze po zimie osłabiony.

Rzodkiewka

Rzodkiew zwyczajna vel rzodkiewka (Raphanus sativus var. sativus) uprawiana u nas powszechnie gdyż jest niezwykle smaczna. Je się ją najczęściej na surowo dodając do kanapek, surówek, sałatek czy twarożku. Można ją również gotować. Ale nie tylko jej korzenie są jadalne, bardzo zdrowe i wartościowe są również jej liście, które można również dodawać do sałatek. Zawiera sporo witaminy C, witamin z grupy B oraz żelazo, siarkę a także szeroką gamę aminokwasów. 100 g rzodkiewki to tylko 13 kcal.

Korzeń rzodkiewki może być kulisty, walcowaty czy wydłużony koloru białego, żółtego, różowego, czerwonego lub fioletowego. Miąższ warzywa jest soczysty, chrupiący, może być miękki lub twardy. Smak rzodkiewki jest mniej lub bardziej ostry, a zależy to o tego czy jest wczesna (mniej ostre) czy późna (zawiera więcej olejków gorczycznych).

Odmiany rzodkiewki do uprawy w gruncie:

• Rzodkiewka ‘Szkarłatna z Białym Końcem’
• Rzodkiewka ‘Carmen’
• Rzodkiewka ‘Carmesa’
• Rzodkiewka ‘Sopel Lodu’
• Rzodkiewka ‘Caro’
• Rzodkiewka ‘DUO’
• Rzodkiewka ‘Malaga’
• Rzodkiewka ‘Tetra Iłówiecka’

Odmiany rzodkiewki do uprawy pod osłonami (można również w gruncie):

• Rzodkiewka ‘Warta’
• Rzodkiewka ‘Opolanka’
• Rzodkiewka ‘Mila’
• Rzodkiewka ‘Leda’
• Rzodkiewka ‘Krakowianka’
• Rzodkiewka ‘Cherry Belle’
• Rzodkiewka ‘Silesia’

Brukiew

Brukiew vel Karpiel vel Kwaki (Brassica napus L. var. napobrassica) bardzo rzadko uprawiana w przydomowych warzywnikach, a szkoda bo jest bogata w witaminę C, witaminy z grupy B, a także ma sporo żelaza, fosforu, siarki i wapnia. Zawiera jednak również sporo tiocyjanianów, co przy nadmiernym spożyciu może prowadzić do rozwoju niedoczynności tarczycy i wystąpienia tzw. wola. Dlatego karpiel powinien być spożywany z umiarem. Kwaki może być spożywany w postaci surowej jako dodatek do surówek, a można go również poddawać obróbce termicznej i dodawać choćby do zup i sosów.

Brukiew jest rośliną dwuletnią, w pierwszym roku powstaje rozeta liści i tworzy się duży, podłużny, owalny lub spłaszczony korzeń spichrzowy wewnątrz barwy białej lub żółtej i skórce koloru żółtego, purpurowego lub biało-purpurowego. Odmiany brukwi:

• Brukiew ‘Wilhemburska’
• Brukiew ‘Kaszubska’
• Brukiew ‘Nadmorska’
• Brukiew ‘Saba’

Rzodkiew japońska

Rzodkiew japońska vel Daikon (Raphanus sativus var. longipinnatus) jest kultywarem rzodkwi zwyczajnej. W Japonii jest jednym z podstawowych warzyw uprawnych, spożywanych powszechnie. U nas dużo mniej popularna, ale w końcu zaczyna być doceniana. I warto ją mieć w warzywniku, gdyż jej uprawa jest w naszym klimacie bezproblemowa.

Przede wszystkim jest warzywem bardzo smacznym i od naszej rzodkiewki w smaku różni się znacząco, jest bowiem delikatna i słodkawa, a do tego bardzo soczysta. Można ją jeść na surowo jako dodatek do surówek, ale również gotować, kisić, marynować a choćby suszyć. Jest warzywem niskokalorycznym (20 kcal w 100 g) i zawiera sporo witaminy C oraz tych z grupy B. Ma w sobie również sporo minerałów: żelazo, fosfor, wapń, potas i magnez. Zwiększa przyswajalność żelaza niehemowego i zawiera składniki wykazujące działanie moczopędne i przeciwobrzękowe. Jest bogatym źródłem błonnika.

Generalnie rzodkiew japońska jest rośliną dnia długiego, co oznacza, iż najlepiej jest wysiać ją wprost do gruntu z początkiem lipca. Wysiana wiosną wybije w pędy kwiatostanowe zamiast przybierać na masie korzenia. Są jednak odmiany, które można wysiać wcześniej. Zbiory zaczynają się po 50 dniach i realizowane są do 90 dni.

Daikon wytwarza kuliste lub podłużne zgrubienia, które ważą od 50 gr aż do choćby 16 kg. Miąższ i skórka najczęściej są białe, ale są również odmiany barwy zielonej lub czerwonej.

Ze względu na parcenie korzeni i wybijanie w pędy kwiatostanowe trzeba dobrze dobrać odmianę do momentu siania nasion. Większość dostępnych odmian to są już odmiany mieszańcowe, więc z doborem nie ma problemu. I tak:

na wysiew z początkiem kwietnia i później najlepiej sprawdzą się:

• Rzodkiew japońska ‘Shigatsu-Wase’
• Rzodkiew japońska ‘Hayabutori-Tokinashi’
• Rzodkiew japońska ‘April Cross’
• Rzodkiew japońska ‘Tenpo’
• Rzodkiew japońska ‘Tokinashi’
• Rzodkiew japońska ‘Silver Star’

na wysiew w II połowie czerwca najlepiej sprawdzą się:

• Rzodkiew japońska ‘Hi-Light’
• Rzodkiew japońska ‘Haruao daikon’
• Rzodkiew japońska ‘Wakamiya’
• Rzodkiew japońska ‘Shin-Hasshu’
• Rzodkiew japońska ‘Natsu-Minowase-3-Go’
• Rzodkiew japońska ‘Minowase Summer Cross’

na wysiew od połowy lipca najlepiej sprawdzą się:

• Rzodkiew japońska ‘Florian’
• Rzodkiew japońska ‘Aokubi Miyashige Nagafuto’
• Rzodkiew japońska ‘Tama Winter’
• Rzodkiew japońska ‘Okura’

Rzodkiew świrzepa

Rzodkiew świrzepa vel łopucha (Raphanus raphanistrum) to roślina traktowana u nas jako chwast poważnie zagrażający uprawom, gdyż silnie się rozrasta. Jest podobna do gorczycy białej i gorczycy żółtej i często z nimi mylona. Nasiona zawierają toksyny szkodliwe dla zwierząt, a zjedzone w dużej ilości są wręcz trujące. Z młodych liści, łodyg, kwiatostanów i niedojrzałych nasion można przyrządzić smaczną i zdrową sałatkę.

Rzodkiew czarna

Rzodkiew czarna (Raphanus sativus L. var niger) to bardzo cenny rodzaj rzodkwi, bogaty w związki z grupy glukozynolanów. Do tego zawiera sporo witaminy C, PP, witamin z grupy B oraz magnez, potas, żelazo i fosfor. Związki zawarte w czarnej rzodkwi mają działanie przeciwnowotworowe oraz przeciwutleniające. Wyciąg z czarnej rzodkwi ma działanie moczopędne, żółciotwórcze i żółciopędne a także odtruwające, rozkurczowe, przeciwzapalne, przeciwreumatyczne i wiatropędne. Rzodkiew czarna ma zastosowanie w kosmetologii. Ekstrakt z jej korzeni to częsty składnik szamponów, wcierek i odżywek do włosów. Stosowanie produktów z dodatkiem czarnej rzepy ogranicza przetłuszczanie się włosów, pobudza ich cebulki dodatkowo przeciwdziałając i hamując wypadanie włosów. Można ją oczywiście spożywać na surowo robiąc z niej pyszne surówki a także dodawać do kanapek.

Czarna rzodkiew to roślina jednoroczna , której korzeń ma biały miąższ otoczony czarną lub matowobrązową skórką. Sieje się ją wprost do gruntu w kwietniu (odmiany wczesne) oraz w lipcu na na początku sierpnia (odmiany późne).

Rzepa

Rzepa (Brassica rapa subsp. rapa)- tak nazywana jest w skrócie, ale jej pełna nazwa to Kapusta adekwatna typowa vel Rzepa adekwatna typowa. Jest to warzywo o jadalnych zarówno bulwach jak i liściach (zawierają więcej białka niż korzenie). Można z nich robić surówki, gotować, robić soki. Liście można przyrządzać dokładnie tak samo jak szpinak czy jarmuż. Odmiany o małych bulwach są delikatne w smaku i mniej pikantne niż te duże. Bulwy świetnie się przechowują, w optymalnych warunkach choćby kilaka miesięcy od zebrania.

Jest to również roślina wykorzystywana w kosmetologii. W domowych warunkach można robić wywar z liści rzepy i stosować w formie odżywki do włosów przetłuszczających się i skłonnych do łupieżu, przy okazji je wzmacnia i zapobiega wypadaniu, natomiast ugotowany i rozdrobniony korzeń to super maseczka na trądzik i różnego rodzaju wypryski.

Rzepa to bogactwo aminokwasów, minerałów (magnez fosfor, potas) oraz witaminy C i beta-karotenu.

Fot. główna: Rzodkiew japońska – Daikon, źródło: depositphotos.com