Japońscy badacze wykazali, iż mała rybka – wargatek sanitarnik – wykorzystuje swoje odbicie w lustrze, aby zbudować mentalny obraz swojego ciała. Następnie używa go do porównania swoich rozmiarów z wielkością rywala i na tej podstawie podejmuje decyzję o ataku.
Wargatek sanitarnik był pierwszą rybą, która przeszła test lustra. Test ten sprawdza, czy zwierzę rozpoznaje, iż odbicie w lustrze jest jego własnym ciałem, a nie innym zwierzęciem. Naukowcy odkryli teraz, iż wargatki wykorzystują odbicie w lustrze, aby zbudować mentalny obraz wielkości swojego ciała, co pomaga im porównać się z innymi osobnikami.
Opis oraz wyniki badań ukazały się na łamach pisma „Scientific Reports” (DOI: 10.1038/s41598-024-70138-7).
Wargatek sanitarnik
Wargatek sanitarnik (Labroides dimidiatus) nazywany również wargatkiem czyścicielem to mała ryba osiągająca maksymalnie kilkanaście centymetrów długości. Ma dość charakterystyczne ubarwienie – przez całą długość jej jasnoniebieskiego ciała biegnie ciemny pas. Nazwa tej ryby odnosi się do jej nawyków żywieniowych. Wargatki zjadają pasożyty ze skóry innych ryb, pełniąc funkcje sanitarne. Z ich usług korzystają większe ryby – rekiny czy mureny. Nie atakują wargatków, ale pozwalają im się oczyścić z pasożytów. Kilka dorosłych osobników i grupa młodych usuwa ze skóry, płetw, skrzeli większych ryb pasożyty i resztki obumarłej skóry. Wargatki zajmują się też pielęgnacją jamy gębowej swoich „klientów”, zjadając resztki pokarmu tkwiącego między zębami.
Starsze wargatki mogą wybrać życie w samotności. Wykazują wtedy zachowania terytorialne, co objawia się wzmożoną agresją wobec intruzów. Nowe badania sugerują, iż wargatki posiadają mentalny obraz swojego ciała. W eksperymentach prowadzonych z tym gatunkiem naukowcy dostrzegli, jak żyjący samotnie dorosły osobnik sprawdzał rozmiar swojego ciała w lustrze przed podjęciem decyzji, czy zaatakować nieco większego intruza.
Wargatek sanitarnik to niepozorna, mała rybka, która dużo potrafi. Wcześniejsze badania wykazały, iż wargatki mogą zapamiętać dziesiątki swoich „klientów”. W 2018 roku pojawiły się badania sugerujące, iż ta niewielka rybka przeszła test lustra, określający istnienie samoświadomości. Naukowcy wykazali, iż ryba była w stanie rozpoznać w lustrze własne odbicie (więcej na ten temat w tekście: Mała rybka przeszła test lustra określający samoświadomość).
Test lustra
Test lustra polega na nanoszeniu znaków na tułowiu – w miejscach, których zwierzęta zwykle nie widzą, np. na klatce piersiowej czy pysku – dzięki farby lub naklejek, a następnie umieszczaniu zwierząt przed lustrem w celu sprawdzenia, czy badają te ślady.
Test jest metodą badania samoświadomości. Po raz pierwszy został przeprowadzony na szympansach w latach 70. Grupa szympansów, która nigdy wcześniej nie widziała lustra, początkowo swoje odbicie brała jako zagrożenie. Po pewnym czasie szympansy zrozumiały, iż w lustrze widzą odbicia nich samych. Pozytywny wyniki testu daje rozpoznanie przez określone zwierzę swojego odbicia w lustrze, a nie traktowanie go, jako innego stworzenia.
Do tej pory jedynymi zwierzętami, które przeszły test, uznawany przez behawiorystów za punkt odniesienia dla zdolności kognitywnych na wyższym poziomie, są ssaki – kilka gatunków małp, słonie, świnie, delfiny, orki oraz ptaki z rodziny krukowatych, ale też gołębie. No i wargatek sanitarnik.
Lustereczko, powiedz przecie…
W nowych pracach naukowcy z Osaka Metropolitan University udokumentowali, jak wargatek sanitarnik sprawdza w lustrze rozmiar swojego ciała przed walką, by ustalić, czy jest w stanie pokonać przeciwnika.
Najpierw naukowcy pokazywali wargatkom przez szklane ściany akwarium zdjęcia dwóch innych wargatków, które były o 10 proc. większe i 10 proc. mniejsze niż ich rozmiary ciała. Niezależnie od rozmiarów ciała ryby ze zdjęcia, osobniki w akwarium zaczęły wykazywać wobec nich agresywne zachowania.
Następnie badacze zainstalowali przy akwarium wargatków małe lustro i powtórzyli test ze zdjęciami. Co ciekawe, po oglądnięciu się w lustrze dorosłe wargatki zachowywały się agresywnie w stosunku do zdjęć mniejszych ryb, ale powstrzymywały się od ataków na większe osobniki. – To było nieoczekiwane, ponieważ uważaliśmy, iż ta ryba jest agresywna wobec rywali, niezależnie od ich rozmiaru — mówi Taigi Kobayashi z Osaka Metropolitan University.
Odkrycia te sugerują, iż wargatki znają rozmiar swojego ciała na podstawie mentalnych obrazów ciał utworzonych poprzez odbicie w lustrze. Co więcej, ryby oglądające się w lustrze często ponownie odwiedzały lustro, gdy pokazano im zdjęcie większego osobnika, co sugeruje potencjalne wykorzystanie lustra do oceny wielkości ciała. Według badaczy ryba używała lustra do porównywania wielkości swojego ciała z rozmiarem innych ryb, co mogło dać jej jakiś pogląd na temat wyniku ewentualnej walki.
Eksperymenty były prowadzone tak, by osobniki z akwarium nie widziały jednocześnie zdjęcia rywala i swojego odbicia w lustrze. Naukowcy uważają, iż ryba musi porównywać widok przeciwnika do mentalnego obrazu swojego ciała.
– Nasze badania wskazujące na to, iż ryby potrafią używać lustra jako narzędzia, mogą pomóc wyjaśnić podobieństwa między samoświadomością człowieka i zwierząt oraz dostarczyć ważnych wskazówek, które mogą pomóc wyjaśnić, w jaki sposób ewoluowała samoświadomość – mówi Taigi Kobayashi z Osaka Metropolitan University.
Źródło: Osaka Metropolitan University, New Scientist, fot. Osaka Metropolitan University
