5 miesięcy temu
Kapusta jest jednym z najpopularniejszych warzyw, stąd często można ją spotkać w przydomowych ogrodach warzywnych. Najczęściej sadzi się kapustę głowiastą (kapustę włoską, kapustę czerwoną i kapustę białą), ale można spotkać także kapustę pekińską, oraz inne warzywa z rodziny kapustnych (brukselkę, brokuł czy kalafior). Chociaż kapusta nie jest zbyt wymagająca względem uprawy, mogą ją dopaść szkodniki kapusty, co często zniechęca początkujących ogrodników do posiadania jej na rabatach warzywnych.
Jakie są najczęstsza szkodniki i jak je zwalczać?
Szkodniki kapusty
Gąsienice
To z pewnością najbardziej znane, a przy tym najbardziej uciążliwe szkodniki kapusty. Potrafią one kompletnie zniszczyć dojrzewające główki. Najczęściej są to gąsienice takich gatunków, jak:
- bielinek kapustnik,
- bielinek rzepnik,
- piętnówka kapustnica,
- błyszczka jarzynówka,
- tantniś krzyżowiaczek,
- rolnica.
Motyle tych gatunków nie żerują na kapustach, jednak składają jaja na jej liściach. Szkody w plonach czynią larwy, które z tych jaj się wylęgną.
Szkodniki kapusty – bielinek kapustnik – gąsienice, źródło: depositphotos.com
Prewencja
Dzięki pewnym zabiegom można skutecznie zniechęcić motyle do na składania jaj na kapuście. Można to uzyskać m.in:
- uprawie współrzędnej kapusty i pomidorów, kopru lub selera,
- sadzeniu w pobliżu rzędów kapusty ziół odstraszających bielinka i inne motyle szkodniki (np. hyzop lekarski, lawenda, szałwia, tymianek, mięta czy majeranek).
Objawy
W zależności od tego, z którym gatunkiem trzeba się zmierzyć oraz fazy rozwojowej, na kapuście można zauważyć różnej wielkości gąsienice od jasnożółtych, przez zielone po brunatne. Wygryzają one w liściach nieregularne dziury, a ubytki mogą objąć całe blaszki liściowe, sprawiając, iż z rośliny pozostaje tylko szkielet w postaci unerwienia.
Jeśli gąsienice zaatakują przed zawiązaniem główek, powodują one uszkodzenia stożków wzrostu, przez co główki w ogóle się nie zawiążą. Zaatakowane główki są dodatkowo zanieczyszczone odchodami gąsienic.
Szkodniki kapusty – tantniś krzyżowiaczek, autor: Alton N. Sparks, CC BY 3.0 us, commons.wikimedia.org
Zwalczanie
Najbardziej naturalnym i ekologicznym sposobem jest manualne zbieranie gąsienic. Można również spróbować niszczyć jaja, ograniczając tym samym liczebność larw, jednak może być to trudne – w zależności od gatunku motyle składają jaja w złożach lub pojedynczo. Liczba złożonych przez jednego osobnika jaj to choćby kilkaset sztuk.
Wśród ekologicznych sposobów zwalczania gąsienic należy wspomnieć o oprysku z bylicy piołunu lub gotowy produkt o nazwie Lepinox Plus. Zawiera on żywe kultury bakterii Bacillus thuringiensis, które infekując gąsienice motyli żerujące na kapuście, powodują natychmiastowe zaprzestanie żerowania i całkowite obumarcie w bardzo krótkim czasie.
Oprysk należy wykonać natychmiast po zauważeniu bytowania szkodników.
W okresie występowania młodych stadiów gąsienic można również użyć środków chemicznej ochrony roślin o krótkim okresie karencji – np. Karate Zeon 050 CS lub NeemAzal T/S.
Śmietka kapuściana (Delia radicum)
Śmietka kapuściana to owad z rodziny muchówek. Formy dorosłe są szarej barwy i przypominają nieco muchę domową, od której jednak są mniejsze (osiągają od 5,5 do 7,5 mm). Larwy są białe, obłe i beznogie, o długości od 4 do 6 mm.
To właśnie one doprowadzają do robaczywienia szyjki korzeniowej i głównego korzenia kapusty, zwłaszcza wśród rozsad. Jednak żeruje ona również na starszych okazach, powodując ich robaczywienie. Muchówka ta często wyrządza szkody również w uprawie brokułów, kalafiora, rzodkiewki i rzodkwi.
Objawy
Głównym symptomem obecności śmietki kapuścianej jest znaczne spowolnienie wzrostu oraz więdnięcie i żółknięcie roślin kapustnych. W przypadku starszych roślin liście mogą przybierać początkowo ołowiano szary kolor, a następnie zaczną obumierać
Szkodniki kapusty – śmietka kapuściana, autor: Rasbak, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
Po wyjęciu rośliny z ziemi można zauważyć płytkie, wydrążone w korzeniach tunele. Często widać w ich wnętrzu wspomniane, białe larwy. W jednej roślinie może żerować choćby do 300 sztuk. Zaatakowany korzeń kapusty ciemnieje i pozbawiony jest korzeni bocznych, a jego końcowa część zaczyna gnić.
Prewencja
Aby zadziałać profilaktycznie dobrze jest znać cykl rozwojowy śmietki. Szkodniki te zimują w stadium poczwarki w glebie, następnie dorosłe osobniki wylatują wiosną i składają jaja w pobliżu warzyw kapustnych lub bezpośrednio na szyjkach korzeniowych. Larwy żerują na zewnątrz głównego korzenia, a wylot drugiego pokolenia muchówek przypada na okolice lipca.
W ramach profilaktyki śmietki zaleca się:
- uprawę współrzędną kapustnych wraz z pomidorami lub selerem,
- sadzenie w pobliżu ziół tj. mięta, szałwia, majeranek,
- nakrywanie uprawy siatką o drobnych oczkach (1x1mm), co skutecznie utrudnia muchówkom przedostanie się do kapusty i składanie jaj (siatkę należy dokładnie nałożyć w momencie sadzenia rozsady i zdjąć dopiero na czas zbiorów),
- tekturowe kołnierze na glebę, osłaniające podłoże wokół szyjki.
Powyższe metody zwykle skutecznie ograniczają liczebność larw śmietki, dzięki czemu plony są bezpieczne.
Zwalczanie
Spośród ekologicznych sposobów zwalczania tego szkodnika należy koniecznie zwrócić uwagę na wyciąg z wrotyczu pospolitego. Zawarte w nim olejki eteryczne mają adekwatności odstraszające pasożyty, dzięki czemu świetnie sprawdzają się także w walce ze śmietką, ponieważ zniechęcona zapachem postać dorosła śmietki zrezygnuje ze składania jaj w uprawach.
Do oprysku można wykorzystać zarówno gotowe produkty, zawierające skondensowany wyciąg wrotyczowy (np. Wrotycz Ekstrakt) lub przygotować środek samodzielnie, korzystając ze świeżego lub suszonego ziela
Jeśli jednak naturalny oprysk okaże się niewystarczający, warto sięgnąć po takie środki ochrony roślin, jak Mospilan 20 SP czy Karate Zeon 050 CS.
W celu wykonania oprysku należy zapoznać się z dawkowaniem zalecanym przez producenta.
Mszyca kapuściana (Brevicoryne brassicae)
To bezskrzydłe owady w zielonkawym lub zielonkawożółtym kolorze, żerujące w koloniach na spodzie liści. Takie kolonie mogą liczyć choćby po kilkaset sztuk, a tym bardziej są liczne i bardziej słoneczna i bezdeszczowa aura.
Żerując wypijają sok z liści kapusty oraz pokrywają je lepką spadzią.
Objawy
Liście zaatakowane przez mszyce są zdeformowane, karłowaciejące i przebarwione – mogą się na nich tworzyć zielonkawo białe plamy o nieregularnym kształcie. Wskutek inwazji kapusta nie zawiązuje główek lub są one słabo wykształcone, nierozwinięte. Dodatkowo mszyce przenoszą szereg chorób wirusowych, a na obszarach pokrytych spadzią rozwijają się czarne grzyby sadzakowe, ograniczające fotosyntezę zaatakowanej rośliny.
Szkodniki kapusty – mszyca kapuściana, autor: James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
Prewencja
Mszyce kapuściane zimują pod postacią czarnych jaj na nieuprzątniętych resztkach kapusty lub na rosnących dziko lub hodowlanych roślinach z rodziny krzyżowych. Dlatego w przypadku wystąpienia szkodnika należy dokładnie oczyścić grządkę, co zmniejszy ilość zimujących jaj. Warto również sadzić kapustę współrzędnie z fasolą karłową, której obecność skutecznie zniechęca mszyce.
Zwalczanie
Przydatnym narzędziem, które jednocześnie zwalcza i monitoruje liczebność populacji mszyc są żółte tablice lepowe. Umieszczone pomiędzy główkami kapusty pozwolą zauważyć początek ewentualnej inwazji, dzięki czemu będzie można podjąć szybkie działanie, co znacząco wpłynie na skuteczność zabiegów ochronnych.
Wśród naturalnych preparatów bardzo dobrze sprawdzają się gnojówki lub wyciągi ze skrzypu polnego, czosnku lub cebuli. Można przygotować je samodzielnie lub kupić gotowy produkt (np. Czosnek & Chilli Pro Bio Ogród lub Skrzypal Spray – oprysk ze skrzypu polnego).
Ekologicznym środkiem zwalczającym m.in. mszyce kapuściane jest Emulpar 940 EC lub Agrocover Spray, oparte na oleju rydzowym, który jest bezlitosny dla szkodników, będąc przy tym całkowicie bezpiecznym dla owadów pożytecznych.
Jeśli naturalne metody nie odniosą skutku, można wykonać oprysk chemicznym preparatem Karate Zeon 050 CS.
Chrząszcze chowacze
Chowacze są szkodnikami żerującymi na nadziemnych częściach rośliny. Mogą występować we wszystkich stadiach rozwojowych, ponieważ w każdym z nich kapusta jest ich głównym pożywieniem. Najczęściej można zaobserwować:
- chowacz brukwiaczek (Ceutorhynchus napi) – chrząszcz w kolorze popielatym, do 4 mm długości. Larwy białawo żółte z brunatną główką. Dorosłe owady wygryzają liście, podczas gdy larwy żerują głównie na stożkach wzrostu, ogonkach liściowych i młodych pędach. Zaczynają atakować już w temperaturze 5 do 7oC,
- chowacz czterozębny (Ceutorhynchus quadridens) – forma dorosła jest ciemnoszara lub szaro-zielona, do 3 mm długości. Larwy białe, z brudno-żółtą główką. Dorosłe osobniki dziurawią blaszki i ogonki liściowe, a larwy wyjadają rdzeń łodygi, rzadziej żerują w korzeniach. Masowe naloty zauważalne są na przełomie marca i kwietnia,
- chowacz galasówek (Ceutorhynchus pleurostigma) – ciemno brunatne lub ciemnoszare chrząszcze o długości od 2 do 3,5 mm. Larwy początkowo kremowe, następnie brązowieją. Samice składają jaja w ogonkach liściowych, pędach i szyjkach korzeniowych.
Objawy
Żerowanie chrząszczy zauważalne jest przez coraz większe dziury wygryzione w liściach. Zniszczone przez larwy stożki wzrostu i młode pędy sprawiają, iż kapusty nie zawiązują główek, a liście są zdeformowane. W miejscu złożenia jaj powstaje żółć, która może pojawić się w wielu miejscach na roślinie, w postaci charakterystycznych, żółtych narośli.
Szkodniki kapusty – chowacz – larwa chowacza, autor: Gilles San Martin, CC BY-SA 2.0, commons.wikimedia.org
Prewencja
Aby zapobiec składaniu jaj przez samice chowaczka w niższych partiach kapusty, zaleca się stosowanie kartonowych kołnierzy – podobnie, jak w przypadku śmietki kapuścianej.
W uprawach polowych najważniejsze jest zmianowanie, z zastosowaniem 5-6 letniego płodozmianu, a także zaniechanie stosowania roślin kapustnych jako przedplonu lub poplonu.
Płodozmian warzyw
Zalecana jest izolacja przestrzenna od takich upraw, jak rzepak, który często pada ofiarą chowacza, a także dokładne zwalczanie chwastów w ogrodzie (zwłaszcza z rodziny krzyżowych), które mogą być żywicielami chowaczy.
Miejscem zimowania chrząszczy jest gleba, dlatego porządna uprawa (przekopanie podłoża lub, w przypadku większych obszarów – orka) znacząco ograniczają liczebność szkodników.
Szkodniki kapusty – chowacz, autor: Kaldari – Own work, CC0, commons.wikimedia.org
Zwalczanie
Podstawą skutecznego zwalczania chowaczy jest usuwanie zainfekowanych roślin. W przypadku niewielkiego porażenia wystarczające może się okazać zdrapywanie żółtych narośli. W zwalczaniu chowaczy stosuje się chemiczne środki ochrony roślin, tj. Karate Zeon 050 CS lub Mospilan 20 SP.
Pchełki
Pchełki ziemne to niewielkie chrząszcze, dorastające do 2,5 mm, poruszające się w charakterystyczny sposób – przy pomocy podskoków. W kapuście pojawia się najczęściej:
- pchełka czarna (Phyllotreta atra),
- pchełka smużkowata (Phyllotreta nemorum),
- pchełka czarnonoga (Phyllotreta nigripes).
Insekty zimują w wierzchniej warstwie gleby, by wiosną opuścić schronienie i rozpocząć żerowanie na młodych roślinach.
Objawy
Pchełki szczególnie często atakują rośliny siane wprost do gruntu. Na liściach pojawiają się nieregularne lub okrągłe otwory. Przy dużych uszkodzeniach dochodzi do zahamowania wzrostu i zamierania całej rośliny.
Szkodniki kapusty – pchełki na kapuście, autor: Whitney Cranshaw, CC BY 3.0 us, commons.wikimedia.org
Prewencja
Aby zapobiec wiosennej inwazji pchełek zaleca się:
- okrywanie podłoża agrowłókniną. Okrycie musi być szczelne i jak najlepiej przylegać do sadzonek kapusty. Włóknina nie pozwoli pchełkom wydostać się z podłoża,
- uprawa współrzędna z sałatą i szpinakiem,
- opylanie młodych roślin mączką bazaltową.
Zwalczanie
Jeśli profilaktyka zawiedzie, można użyć domowego lub sklepowego wywaru z wrotyczu. To zioło jest bardzo wszechstronne w zwalczaniu szkodników upraw, dlatego warto mieć zawczasu przygotowany, domowy wywar lub sklepowy koncentrat.
W chemicznym zwalczaniu inwazji pchełek przydatny będzie Karate Zeon 050 CS lub Deltam. Opryski najlepiej zacząć po zaobserwowaniu pierwszych objawów żerowania szkodników, sporządzając roztwór według zaleceń producenta.
Pędraki
Pędraki to wspólna nazwa dla larw chrabąszczy, wśród których na zagonach kapusty najczęściej można spotkać gatunki takie, jak:
- chrabąszcz majowy (Melolontha melolontha),
- chrabąszcz kasztanowiec (Melolontha hippocastani),
- guniak czerwczyk (Amphimallon solstitiale),
- ogrodnica niszczylistka (Phyllopertha horticola).
Bez względu na gatunek, pędraki zwykle są białe, mają od 1 do 5 cm długości i 3 pary odnóży. Żerują na korzeniach.
Objawy
Pomimo prawidłowego podlewania dochodzi do więdnięcia młodych roślin. Po wyjęciu z ziemi zauważalny jest brak korzenia (u młodych roślin) lub wygryzione w korzeniu dziury (u roślin starszych). Po rozgarnięciu podłoża, w którym znajdowała się roślina, z dużym prawdopodobieństwem można znaleźć sprawcę.
Pędraki potrafią doprowadzić do całkowitego uwiędnięcia młodych sadzonek, a w przypadku starszych egzemplarzy, do spowolnienia lub zahamowania wzrostu. Rośliny zaatakowane przez pędraki są mniej odporne na choroby.
Szkodniki kapusty – pędraki, źródło: depositphotos.com
Prewencja
Pędraki niszczą nie tylko kapustę, ale mogą znacznie obniżyć plonowanie również innych warzyw. Warto zatem wysiać rośliny, które zniechęcają larwy chrząszczy do bytowania w okolicy, takie jak gorczyca czy cebula.
Aby ograniczyć ryzyko pojawienia się pędraków dobrze jest stosować płodozmian na rabatach warzywnych oraz posypywać glebę węglem drzewnym lub wapnem – substancje te skutecznie odstraszają wspomniane szkodniki.
Przed sadzeniem rozsady należy przekopać podłoże i manualnie powybierać ewentualnie znajdujące się w nim pędraki.
Zwalczanie
Wśród domowych i ekologicznych sposobów zwalczania pędraków trzeba koniecznie wspomnieć o regularnym przekopywaniu podłoża na głębokość około 20 cm. Pozwala to nie tylko skontrolować ewentualną obecność pędraków, ale, w razie ich wystąpienia, przeniesie je na wierzch, gdzie pożywią się nimi ptaki, jeże czy żaby.
Dodatkowo warto zadbać o dogodne warunki sprzyjające bytowaniu naturalnych wrogów pędraków – np. stawiając budki lęgowe dla ptaków i jeży.
Ręczne usuwanie chrząszczy może w pewnym stopniu ograniczyć ilość składanych jaj, a przez to zmniejszyć liczebność pędraków, jednak jest to żmudne i czasochłonne.
Do ekologicznych preparatów należy np. mikrobiologiczny środek Larva Stoper, zawierający pożyteczne nicienie, które są pasożytami pędraków i powodują ich obumieranie w glebie. Podobne adekwatności ma P-Drakol, w którego składzie znajdują się bakterie, niszczące wiele szkodników glebowych – w tym także pędraki.
Przydatny będzie także ekstrakt lub gnojówka z wrotyczu, które dzięki swoim adekwatnościom i olejkom eterycznym sprawiają, iż podłoże staje się nieprzyjazne dla larw chrząszczy.
Jeśli jednak metody naturalne nie przyniosą efektu, można sięgnąć po preparaty takie, jak Karate Zeon lub Polysect, stosując je zgodnie z zaleceniami producenta.
Chociaż mogłoby się zdawać, iż na kapustę czyhają wszystkie szkodniki kapusty świata i przydomowa uprawa jest z góry skazana na niepowodzenie, przy odrobinie uwagi i przemyślanym ogrodnictwie nie będzie ona nastręczała większego problemu.
Warto jednak w domowej apteczce mieć dobry, wszechstronny środek na szkodniki kapusty, który pozwoli ochronić uprawę przed nieproszonymi gośćmi.
Fot. główna: Szkodniki kapusty – gąsienice motyli, źródło: depositphotos.com
