Śladem zakonu jezuitów w Opolu (Historia)

Pierwsi Ojcowie Jezuici przybyli z Nysy do Opola 24 lutego 1668 roku, jako znani i cenieni w ówczesnej Europie krzewiciele nowoczesnych metod szkolnictwa. Wedle różnych przekazów pierwotnie ojcowie głosili swe kazania w kaplicy pw. Św. Aleksego przy ulicy Szpitalnej. w tej chwili sprawują nabożeństwa w kościele pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa przy ulicy o. Józefa Czaplaka. W październiku 2025 roku kościół ten obchodzi jubileusz 95-lecia swojego poświęcenia.
Kościół przy Bramie GosławickiejPierwszy, wzniesiony siłami zakonników Towarzystwa Jezusowego drewniany kościół otrzymał wezwanie Trójcy Świętej. Wiadomo, iż w 1670 r. świątynia została usytuowana w bezpośrednim sąsiedztwie nieistniejącej dziś Bramy Gosławickiej (u wylotu dzisiejszej ul. E. Osmańczyka). Ponadto Jezuici nabyli kamienicę przy Małym Rynku i połączywszy ją z przyległą kamienicą, sąsiadująca od zachodu (tzw. „zachodnią”), którą wcześniej (w 1667 r.) otrzymali w darze od Jana Krzysztofa Prószkowskiego, przystąpili do prac mających na celu połączenie obu obiektów w jeden duży budynek przyszłego kolegium. w tej chwili znajduje się tam siedziba Muzeum Śląska Opolskiego. Czasy zarazy i pożarówNiestety euforia z prężnie rozwijającej się parafii trwała krótko. Czas spokoju zaburzył m. in. wybuch śmiertelnej zarazy, która pochłonęła prawie połowę ludności ówczesnego, niemal dwutysięcznego miasta. W tym beznadziejnym czasie mieszkańcy Opola ślubowali pielgrzymkę do Piekar Śląskich, gdyż tamtejszy obraz znany był jako skutecznie ratujący od zarazy i klęsk żywiołowych. Kilka lat później, gdy wybuchła wojna polsko-szwedzka, Ojcowie Jezuici przewieźli cudowny wizerunek Matki Boskiej z Piekar do bezpieczniejszego Opola. Obraz umieszczono w głównym ołtarzu kościoła jezuickiego w uroczystość Wniebowzięcia NMP, 15 sierpnia 1702 roku. W wyniku zawirowań historii oraz dzięki staraniom Ojców Jezuitów, obraz Matki Bożej, nazwanej z czasem „Opolską”, na stałe pozostał w Opolu. w tej chwili można go podziwiać w Katedrze Opolskiej, a na czas remontu został tymczasowo przeniesiony do Muzeum Diecezji Opolskiej.

Widok perspektywiczny od zachodu zabudowy Konwentu Jezuitów w miejscu Zamku Górnego z około 1764 roku według F.B. Wernera
Kościół OO. Jezuitów p.w. Trójcy ŚwiętejW kolejnych dekadach założenie klasztorne położone przy Bramie Gosławickiej rozbudowano. Wschodnia linia powstała w wyniku pozyskania budulca ze starych murów obronnych Górnego Zamku Książęcego, do których przylegała wysunięta nieco wieża zamkowa. W zachodniej części założenia, oddzielonej murem, znajdowały się ogrody klasztorne z centralnym pawilonem ogrodowym w pobliżu muru zachodniego. Pawilon połączony był budowlą łącznikową z budynkiem kolegium usytuowanym w południowo – zachodnim narożu. W 1773 roku w wyniku rozgrywek politycznych dynastii Burbonów na arenie europejskiej nastąpiła kasata Zakonu Jezuitów, podpisana przez papieża Klemensa XIV. W owym trudnym dla Towarzystwa Jezusowego czasie opolski kościół p.w. Trójcy Świętej, pozbawiony prawowitych gospodarzy, zaczął ulegać postępującemu niszczeniu.

Dawne kolegium Jezuickie. Dziś siedziba Muzeum Śląska Opolskiego. fot: Anna Parkitna
Szkoła i muzeumObecnie w miejscu pierwszego w Opolu kościoła OO. Jezuitów, znajduje się klasycystyczny w swej architektonicznej formie budynek pierwotnej szkoły miejskiej (współcześnie budynek użytkowany przez Zespół Szkół Mechanicznych w Opolu – ul. E. Osmańczyka nr 22), połączony nowym łącznikiem z dawnym Gimnazjum Miejskim, wzniesionym w latach 1858-1859 (przebudowanym w 1910 r.). Z dawnego zespołu jezuickiego kolegium klasztornego zachował się do naszych czasów jedynie budynek dawnego kolegium, w którym w tej chwili znajduje się Muzeum Śląska Opolskiego (Mały Rynek nr 7).


Kościół NSPJ w Opolu przy ulicy o. Józefa Czaplaka. Fotografia archiwalna z lat 30. XX w.
Kościół Ojców Jezuitów przy ulicy o. Józefa Czaplaka12 lipca 1924 roku dokonano poświęcenia miejsca, na którym w tej chwili stoi kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa. Kościół został konsekrowany w dniu 19 października 1930 roku. Jeszcze przed II wojną światową świątynia została rozbudowana. Powiększono wtedy jej korpus o trzy przęsła. Kolejna rozbudowa, już po zakończeniu II wojny światowej, rozszerzyła budowlę o kruchtę. W roku 1979 w kościele zamontowano trzy nowe dzwony. Czwarty z dzwonów (jedyny zachowany z 1930 roku), waży 290 kilogramów i nosi napis: Solo et in choro Ignatium inaploro [Sam i wespół (z wiernymi wstawiennictwa)Ignacego przyzywam!] nawiązujący do świętego Ignacego Loyoli, hiszpańskiego duchownego i teologa, który założył Zakon Jezuitów w XVI wieku.
Opracował: Łukasz Śmierciak Na podstawie materiałów zgromadzonych na stronie Parafii NSPJ w Opolu: www.jezuici.opole.pl opracowanych przez Mirosława Leśniewskiego.