Podwyższone stężenie kortyzolu – objawy i leczenie

Ciągły stres, nadmierne pobudzenie, częsta ochota na coś słodkiego to jedne z charakterystycznych cech podwyższonego poziomu kortyzolu we krwi. Brzmi znajomo? Jak w takim razie sobie z tym radzić?

Kortyzol – co robi i dlaczego jest taki istotny?

Produkowany głównie przed korę nadnerczy kortyzol zarządza kontrolą apetytu, ciśnieniem krwi, schematem snu i czuwania, aktywnością fizyczną oraz zdolnością radzenia sobie ze stresem. W prawidłowych warunkach poziom tego hormonu zmienia się wraz z cyklem dobowym. Rano, między szóstą a ósmą, jest go najwięcej¹ i pomaga nam wstać. W nocy, około godziny dwunastej, jego poziom powinien być najniższy. W tym czasie, gdy fala kortyzolu odpływa, w komórkach naszego organizmu zachodzą największe procesy regeneracyjne.

Większość osób zmagających się z przytłaczającym stresem ma niski poziom kortyzolu rano (przez co trudniej im wstać) i wysoki poziom wieczorem (utrudniający zasypianie). Dodatkowo, jeżeli poziom tego hormonu utrzymuje się w wysokich wartościach także w nocy, w organizmie nie zachodzą w należytym stopniu niezbędne procesy regeneracyjne. A gdy budzimy się rano, choćby po przespaniu 8-9 godzin, ciągle jesteśmy zmęczeni.

Objawy podwyższonego poziomu kortyzolu²

Do najczęstszych objawów podwyższonego poziomu kortyzolu we krwi należą:

• problemy z zasypianiem, pogorszenie jakości snu,
• wysokie ciśnienie krwi,
• problemy z koncentracją,
• zmęczenie,
• drażliwość i wybuchy złości,
• przyrost tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha.

Przed podjęciem leczenia zalecane jest wykonanie badania określającego poziom kortyzolu. Można go sprawdzić przez badanie krwi, moczu lub śliny. Istotne jest, by kobiety miesiączkujące wykonały badanie w dwudziestym drugim lub dwudziestym trzecim dniu cyklu.

Zdj. 1. Lekarz piszący „kortyzol”. © Źródło: Adobe Stock. Autor: MP Studio.

Ograniczenie używek

Mechanizm ucieczki od problemów i odczuwanych emocji jest często spotykany. Jednym z bardzo niebezpiecznych sposobów takiej ucieczki jest lampka wina czy puszka piwa wieczorem. A przynajmniej od takich ilości zwykle się zaczyna. Dlaczego warto zrezygnować z alkoholu przy przewlekłym narażeniu na stres? Ponieważ picie produktów alkoholowych podnosi stężenie kortyzolu we krwi.

Kofeina jest kolejną używką, której lepiej jest unikać w przypadku podwyższonego stężenia kortyzolu. Pobudza ona komórki nadnerczy do produkcji kortyzolu, jeszcze bardziej zaburzając prawidłowy rytm dobowy tego hormonu.

Leczenie ziołami

Wśród ziołowych kuracji zalecanych przy podwyższonym stężeniu kortyzolu największą popularnością i skutecznością cieszą się rośliny, takie jak żeń-szeń azjatycki, żeń-szeń syberyjski, korzeń lukrecji i różeniec górski. Zioła te mają wspólną cechę: działają uspokajająco, zmniejszają uczucie zmęczenia oraz poprawiają koncentrację i zmniejszają problemy ze snem³.

Trzeba mieć jednak na uwadze, iż ze względu na choroby towarzyszące oraz indywidualne różnice osobnicze nie są to kuracje dla wszystkich. W niektórych przypadkach zaobserwowano działanie pobudzające zamiast wyciszającego. W każdym przypadku dawkę oraz rodzaj terapii powinno się skonsultować ze specjalistą.

Codzienne intonowanie melodii i wybaczanie

Intonowanie melodii, czyli nucenie podczas codziennych czynności, to prosty sposób na obniżenie poziomu stresu. Jak najbardziej można je stosować zamiennie ze śpiewaniem. Badania dowodzą, iż taka intonacja powoduje aktywność w obszarze mózgowym zwanym hipokampem, który jest odpowiedzialny za pamięć. Dzięki temu ośrodki czujności zostają dezaktywowane, a organizm ma możliwość wejść w stan zrelaksowania.

Wybaczanie innym, choć nie jest prostym procesem (szczególnie jeżeli uraza trwa od wielu lat), znacząco obniża poziom stresu i złości. Udowodniono, iż jest to poważny czynnik poprawiający długość życia⁴. Także u osób z wysokim ciśnieniem trening wybaczania powodował obniżenie ciśnienia krwi. Często chowaniu urazy i złości towarzyszy silna chęć odwetu i zemsty. Ostatecznie jednak odwraca się to przeciwko nam samym, a świadoma decyzja, by odpuścić, przywraca nam prawdziwą wolność, a naszemu ciału odpoczynek.

Przypisy

1. S. Gottfried, Sposób na hormony. Jak naturalnie pozbyć się zaburzeń hormonalnych i odzyskać równowagę?, Kraków 2020, s. 104.
2. M. Trzeciak, 7 oznak, iż poziom kortyzolu jest za wysoki i jak sobie z tym poradzić, PsychiatraPlus, 25.09.2022, https://psychiatraplus.pl/7-oznak-ze-poziom-kortyzolu-jest-za-wysoki-i-jak-sobie-z-tym-poradzic/
3. S. Gottfried, Sposób na hormony…, op. cit., s. 135-139.
4. L. Toussaint, Psychological correlates of forgiveness: findings from a radically and socio-economically diverse sample of community residents, Scientific Findings of Forgiveness Conference, 2003.