Pająk bananowy: zabójca czy pomoc w rozwoju medycyny?

Zdjęcie: Pająk bananowy: zabójca czy pomoc w rozwoju medycyny?

Wałęsak brazylijski, znany również jako pająk bananowy, jest uznawany za jednego z najbardziej jadowitych pająków świata. Nic dziwnego, bo jego jad może być zabójczy dla człowieka. Ale, co ciekawe, może także być pomocny…w rozwoju medycyny.

Czym jest wałęsak brazylijski?

Nazwa “wałęsak brazylijski” odnosi się do rodzaju, w obrębie którego rozpoznano osiem gatunków. Łącza je cechy morfologiczne i usposobienie. Osobniki z tego rodzaju należą do najbardziej agresywnych pająków świata.

Wałęsaki osiągają od 17 do 50 mm długości ciała, przy czym rozpiętość ich odnóży sięga 150 mm. Samice są większe od samców. U przedstawicieli obojga płci występują charakterystyczne kępki włosów na przednio-bocznej powierzchni goleni i stóp nogogłaszczków. Ubarwienie odwłoka w części wierzchniej jest jasnobrązowe, z odznaczającymi się jasnymi kropkami, tworzącymi dwa podłużne rzędy. w zależności od gatunku, w części spodniej pająk jest czarny, ciemnobrązowy lub żółtawy. Mogą tutaj odznaczać się białe kropki, białe lub czarno-żółte pasy. Odnóża są brązowe.

Wałęsak występuje na terenie, który ciągnie się od Kostaryki przez Kolumbię, Wenezuelę, Ekwador, Gujanę, Boliwię, Peru, Brazylię i Paragwaj aż po północną część Argentyny. Są gatunkami zawleczonymi w Urugwaju i Chile.

Zdarza się, iż poprzez transport bananów trafiają do Ameryki Północnej i Europy – stąd nazwa “pająk bananowy”. Takie sytuacje nie są jednak częste – większość doniesień nie dotyczy choćby wałęsaków, a nieszkodliwych przedstawicieli gatunku Cupiennius, zwanych pająkami bromeliad.

Jak żyją wałęsaki?

Te pająki nie przędą nici, tylko wędrują po drzewach i krzewach. Są aktywne nocą, a za dnia chowają się w skalnych szczelinach, zagłębieniach kory, pod kamieniami lub kłodami albo w gniazdach termitów.

Wałęsaki są bardzo sprawnymi myśliwymi. Mogą aktywnie polować na swoją ofiarę, ale mogą równie dobrze dorwać ją z zaskoczenia, jeżeli nieostrożnie znajdzie się w ich pobliżu. Żywią się głównie bezkręgowcami, ale nie pogardzą także niewielkimi kręgowcami. Ich ofiarami padają głównie owady z rodziny szarańczowatych, na przykład koniki polne i świerszcze. Wałęsaki jedzą także chrząszcze, ćmy, motyle i muchy. Potrafią zabić i pożywić się niewielką jaszczurką lub wężem, a choćby myszą.

Jadowita morderczyni

Swoją naukową nazwę – Phoneutria, czyli „morderczyni” – wałęsaki zawdzięczają silnemu jadowi. Co ważne, nie każdy przedstawiciel tego rodzaju stanowi śmiertelne zagrożenie dla człowieka. Wśród najniebezpieczniejszych gatunków wymieniana jest „morderczyni o czarnym brzuchu”, której oficjalna nazwa to Phoneutria nigriventer.

Jakie objawy daje ukąszenie wałęsaka? Może wystąpić:

• ból i zaczerwienienie w miejscu ukąszenia;
• obrzęk;
• arytmia;
• ślinotok;
• potliwość;
• pieczenie, kłucie lub drętwienie;
• wysokie ciśnienie krwi;
• porażenie nerwowe;
• szybkie bicie serca;
• utrata kontroli nad mięśniami;
• sinica spowodowana brakiem tlenu;
• biegunka;
• priapizm, czyli bolesna erekcja, która nie ustępuje,
• w rzadkich przypadkach wstrząs anafilaktyczny i płyn w płucach.

Co ważne, sinica może powodować, iż blada skóra będzie niebieskawa. Na ciemniejszej skórze może być widoczny niebieski odcień na ustach, dziąsłach, języku i skórze pod paznokciami.

Ukąszenie pająka, nie tylko wałęsaka, może wywołać reakcję alergiczną, która objawia się poprzez obrzęk, pokrzywkę i problemy z oddychaniem.

Wystąpienie wyżej wymienionych objawów wymaga wizyty u lekarza. W przypadku braku pomocy osoba ukąszona może umrzeć. Nie jest to jednak częste – zwykle bowiem wałęsaki nie aplikują jadu w zabójczej ilości.

Czytaj też: Patrz pod nogi, czyli o jadowitych żmijach w Tatrach. Co zrobić, gdy ukąsi?

Wałęsaki dla medycyny

Jad pająka bananowego jest mieszaniną wolnych aminokwasów, serotoniny, histaminy i peptydów. Substancje te, poza potencjałem śmiercionośnym, mogą przyczynić się do rozwoju medycyny. Od pewnego czasu realizowane są badania nad możliwością produkcji leków nowej generacji, które bazowałyby na substancjach zawartych w tej mieszaninie. Testy na zwierzętach laboratoryjnych wykazały, iż jedna z toksyn, obecna w jadzie wałęsaka, może w przyszłości pomóc w leczeniu zaburzeń wzwodu.

Inne badania dotyczą możliwości wykorzystania jadu pająka w leczeniu bólu.

Przeczytaj też: Jadowite węże migrują przez zmiany klimatu

Źródło: national-geographic.pl, medonet.plFot.: Canva (Bernard DUPONT, CC BY-SA 2.0)