Metoda Montessori – na czym polega? Jak praktykować ją na co dzień?

Zdjęcie: montessori

Pedagogika Marii Montessori wywodzi się z początku XX wieku i opiera na idei poszanowania naturalnego rytmu oraz indywidualnych potrzeb rozwojowych dziecka. Metoda Montessori cieszy się rosnącą popularnością. Coraz więcej szkół i przedszkoli decyduje się na oparciu swojego modelu edukacji właśnie na tej koncepcji.

Głównym założeniem tego systemu nauczania jest przekonanie, iż każde dziecko posiada wrodzoną ciekawość i zdolność do uczenia się, które mogą być wspierane przez odpowiednie środowisko edukacyjne. Przy nauczaniu tą metodą rola nauczyciela nie polega na narzucaniu wiedzy, ale przede wszystkim na wspieraniu samodzielności dziecka, zachęcaniu go do eksploracji i samoistnego odkrywania siebie.

Metoda Montessori może być korzystna dla wszystkich rodzica i każdego dziecka już od pierwszych chwil i godzin jego życia, a choćby w okresie płodowym. Metoda ta nie ogranicza się do tego, aby stosować ją wyłącznie w szkole. Z tego artykułu dowiesz się, kto jest twórcą metody Montessori, na czym polega metoda Montessori, jak można ją wprowadzić w domowym zaciszu oraz jakie posiada wady i zalety.

Czym jest metoda Montessori?

Metoda Montessori – co to jest?

Metoda Montessori to wyjątkowy model edukacji, który został opracowany na początku XX wieku. Ten model nauczania został opracowany przez włoską lekarkę Marię Montessori (1870-1950).

W 1897 r. zaczęła ona pracę w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu Rzymskiego. W trakcie jej trwania obserwowała swoich podopiecznych. Były to dzieci upośledzone umysłowo, które przebywały w pomieszczeniach zamkniętych, a kiedy próbowały się czymś zająć, to bawiły się resztkami chleba. To zachowanie skłoniło włoską uczoną do refleksji. Wysunęła ona teorię, iż dzieci posiadają wewnętrzny impuls, który pobudza ich do rozwoju. Aby wewnętrzna siła, która stymuluje je do rozwoju, mogła się ujawnić, należy im zapewnić odpowiednie warunki.

Montessori zapoznała się również z pracami naukowymi Marca Gasparda Itarda (1774-1838, francuski psychiatra, który opracował metodę pracy z głuchoniemymi) i Edwarda Sequina (1812-1880, lekarz francuski, który opracował metodę pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo). Wtedy doszła do wniosku, iż problem rozwoju dzieci upośledzonych jest natury pedagogicznej. Maria stwierdziła, iż potrzebują one specjalnego systemu wychowawczego do pracy nad ich rozwojem.

Podczas pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach Montessori doszła do wielu wniosków, które doprowadziły ją do tego, iż stworzyła unikalny model edukacyjny. Swoje badania prowadziła również z dziećmi z tzw. normalnego środowiska. Pedagogika Montessori gwałtownie zyskała popularność na całym świecie.

Przedszkole Montessori wspiera rozwój samodzielności i indywidualne tempo nauki każdego dziecka, co sprzyja budowaniu pewności siebie i zdolności adaptacyjnych. Metoda ta kładzie również nacisk na edukację sensoryczną oraz rozwój umiejętności społecznych poprzez interaktywne zajęcia i szacunek dla unikalności każdego dziecka.

Dzięki metodzie Montessori dzieci stają się bardziej skoncentrowane na swoich zadaniach, a także bardziej samodzielne, kreatywne i zdolne do samodzielnego podejmowania decyzji.

Jakie są główne założenia metody Montessori?

Podstawowe założenia metody Montessori:

1. Szacunek dla indywidualności dziecka – każde dziecko jest traktowane jako indywidualna jednostka z własnym tempem rozwoju, zainteresowaniami i potrzebami.

2. Przygotowane otoczenie – w klasach Montessori przestrzeń jest starannie zaplanowana w ten sposób, aby stymulować samodzielność i kreatywność dziecka. Pomoce edukacyjne są dostępne na wyciągnięcie ręki dziecka, co ma je zachęcać do samodzielnego wyboru zajęć.

Zdj. 1. Metoda Montessori.

3. Wolność w granicach – dzieci mają swobodę wyboru zajęć i tempa pracy, jednak ta wolność jest równoważona przez jasno zdefiniowane zasady oraz odpowiedzialność za własne zadania.

4. Nauka przez działanie – Montessori uważała, iż dzieci przyswoją sobie wiedzę najlepiej przez bezpośrednie doświadczenia. Materiały edukacyjne są interaktywne, co umożliwia dzieciom aktywne badanie i manipulowanie nimi. To z kolei rozwija ich pięć zmysłów oraz umiejętności praktyczne.

5. Nauczyciel jako przewodnik – rola nauczyciela w tym systemie nauczania jest odmienna od tradycyjnego modelu. Nauczyciel w klasie Montessori jest przewodnikiem i obserwatorem. Nauczyciel powinien dostrzegać potrzeby i zainteresowania dziecka, a przy tym kierować jego uwagę na różne aspekty nauki.

Najważniejsze według metody Montessori jest, aby dziecko miało swobodę wyboru i mogło zarządzać własnym procesem nauczania. Bardzo ważna rolę w tym systemie edukacyjnym pełnią specjalnie opracowane materiały dydaktyczne, które rozwijają u dzieci zdolności językowe, matematyczne, poznawcze, pobudzają zmysły i koordynację ruchową.

Program nauczania rozwija u dzieci zdolności komunikacji, współpracy, empatii i szacunku do rówieśników. Dziecko w tym systemie edukacyjnym nabiera umiejętności pracy indywidualnej oraz w grupie.

Metoda Montessori kładzie nacisk na rozwijanie wewnętrznej motywacji do nauki oraz wszechstronne rozwijanie umiejętności dziecka.

Metoda Montessori – zalety i wady

Metoda Montessori – zalety

Główną zaletą tej metody nauczania jest to, iż nauka dostosowana jest do indywidualnych potrzeb dziecka i postępuje według jego własnego tempa rozwoju. Uczeń może wielokrotnie powtarzać daną czynność, aż uzna, iż wykonał je prawidłowo. W tradycyjnym modelu nauczania dziecko musi pracować w tempie, które jest mu narzucone przez rówieśników.

Nauczyciel w klasie, gdzie jest wprowadzony model nauczania Montessori, najpierw przeprowadza lekcję. Następnie jego uczniowie mają czas na pracę samodzielną. Pedagog nie pomaga im w pracy, ani ich nie ocenia. Do jego zadań należy przede wszystkim utrzymanie porządku w klasie oraz kontrolowanie tego, czy dzieci sobie nie przeszkadzają w nauce. Dzięki takiemu podejściu dzieci gwałtownie stają się bardziej samodzielne oraz są bardziej świadome swoich mocnych i słabych stron.

Placówki, które wdrożyły model Montessori do swojego systemu nauczania są wyposażone w odpowiednie materiały dydaktyczne. Dziecko rozwija się poprzez aktywność i interakcję z tymi materiałami, co sprzyja jego samodzielności i kreatywności.

W klasie montessoriańskiej mogą uczyć się starsze i młodsze dzieci jednocześnie. W trakcie trwania zajęć mogą się wspierać w nauce, rozmawiać ze sobą, a choćby spacerować. Każda pomoc dydaktyczna dostępna jest wyłącznie w jednej kopii, co sprawia, iż dzieci muszą nauczyć się poszanowania oraz przestrzegania granic rówieśników.

Uczniowie przyzwyczajeni do większej swobody podczas lekcji szybciej przyswajają wiedzę. jeżeli napotykają trudności, stosują metodę prób i błędów tak długo, aż osiągną satysfakcjonujący efekt. Uczniowie podczas procesu nauczania nie oczekują żadnych nagród, ani nie spodziewają się kar. Zapoznawanie się z nowymi tematami, czy umiejętnościami jest dla nich wystarczająco motywujące. Dzięki temu, iż lekcje są dostosowane indywidualnie do każdego dziecka, unika ono frustracji i nie zniechęca się do nauki.

Wiele osób może twierdzić, iż w klasach, gdzie wprowadzony został system nauczania Montessori, musi panować wielki chaos, ale to nie jest prawda. Dzieci muszą odłożyć każdy przedmiot na swoje miejsce. Uczone są, aby dbać o ład i porządek w miejscu, w którym się uczą.

Zdj. 2. Metoda Montessori.

Metoda Montessori – wady

Szkoła, gdzie dziecko ma bardzo dużo swobody może wzbudzać wiele wątpliwości. W szkołach, które opierają się na metodzie Marii Montessori brak jest ocen, sprawdzianów czy kar. Pedagog nie narzuca żadnych wymagań wobec swoich podopiecznych. Krytycy tego modelu nauczania sądzą, iż takie dziecko może nie poradzić sobie w innej szkole oraz może mieć w przyszłości problemy w pracy.

W szkole Montessori dzieci mają do dyspozycji oprócz tradycyjnych zabawek również sprzęty typowego wyposażenia domowego w tym np. narzędzia, sztućce, sprzęt AGD oraz wiele innych przyrządów. Rodzice dzieci mogą obawiać się o ich bezpieczeństwo w trakcie nauki, ponieważ wiele z tych sprzętów może wyrządzić im krzywdę.

Przeciwnicy szkoły Montessori podkreślają, iż dzieci mają do dyspozycji tylko jeden egzemplarz każdej pomocy dydaktycznej i mogą go używać tylko w sposób określony przez nauczyciela. Według nich w tych szkołach panuje zbyt duży rygor i dyscyplina, a dzieciom zabrania się dotykania prac swoich kolegów z klasy. Krytycy argumentują, iż takie podejście może znacząco ograniczać kreatywność dziecka.

Edukacja Montessori jest przede wszystkim krytykowana za wysokie koszty nauki. Szkoły, które opierają się na metodzie Montessori, to placówki prywatne.

Metoda Marii Montessori ma wiele zalet, w tym rozwijanie niezależności, samodyscypliny, a także umiejętności społecznych i emocjonalnych dziecka poprzez indywidualne podejście do nauki i szacunek do jego naturalnego tempa rozwoju.

Podstawy pedagogiki Marii Montessori opierają się na założeniu, iż edukacja powinna wspierać naturalny rozwój dziecka we wszystkich jego aspektach: fizycznym, społecznym, emocjonalnym i intelektualnym, poprzez stworzenie środowiska, które zachęca do samodzielnej eksploracji i uczenia się.

Mimo krytyki, przedszkola Montessori cieszą się dużą popularnością, co kontrastuje z niektórymi opiniami o tradycyjnej szkole.

Jak praktykować metodę Montessori w domu?

Pedagogika Marii Montessori może zostać wprowadzona w domu. Nie wymaga to wielkich nakładów finansowych. Warto w mieszkaniu po prostu urządzić specjalną przestrzeń dla naszego dziecka. W najbliższym otoczeniu dziecka powinniśmy umieścić przedmioty, które będą je pobudzać do aktywności. Przyrządy te powinny być odpowiednio dostosowane do wieku dziecka.

Możemy na przykład w łazience postawić miskę z wodą, a obok umieścić ręcznik w taki sposób, aby dziecko miało do nich łatwy dostęp. W ten sposób nasza pociecha będzie uczona samodzielności i dbałości o higienę osobistą od najmłodszych lat.

Dzieci lubią w domu obserwować swoich rodziców oraz ich naśladować. Możemy starszemu dziecku zakupić plastikowe przybory kuchenne po to, aby mógł on wspierać rodziców podczas przygotowywania posiłku. Maluch może samodzielnie myć owoce i warzywa, czy mieszać składniki na ciasto.

Pomoce dydaktyczne dla maluchów, które będą pobudzać je do aktywności, możemy wykonać z materiałów przeznaczonych do recyklingu. Na przykład z butelek po wodzie możemy zrobić grzechotki. Wystarczy napełnić je kaszą, fasolą lub innym produktem, który będzie wydawał dźwięki.

Do zabawy dziecku możemy dać również kolorowy makaron, który będzie on musiał ułożyć według kolorów.

Zachęcam do kreatywnego podejścia i zaangażowania w przygotowanie domowego środowiska w duchu metody Montessori. Stosując tę metodę, nie tylko wspierasz rozwój swojego dziecka, ale także budujesz jego poczucie niezależności i odpowiedzialności za własne działania.

Zachęcam również do przeczytania artykułów o podobnej tematyce:

• https://ewolucjamyslenia.pl/ty-zdecyduj-czyli-o-dawaniu-dziecku-wyboru/
• https://ewolucjamyslenia.pl/karac-czy-nie-karac/
• https://ewolucjamyslenia.pl/ksztaltowanie-charakteru-dziecka/

Źródła

1. D. Simone, U. Junnifa, Montessori od narodzin, Wydawnictwo Bukowy Las, 2023.
2. W. Bohm, Maria Montessori, Wydawnictwo Schoeningh Ferdinand Gmbh.
3. https://montessorispace.com/it/cosa-e-montessori/
4. https://www.wadyzalety.pl/artykul/wady-i-zalety-szkoly-montessori
5. https://www.bobowozki.com.pl/blog/porady/czym-jest-metoda-montessori-zasady-i-zalozenia
6. https://wsip.pl/blog/czym-jest-metoda-montessori-co-ja-charakteryzuje/
7. https://www.malecharaktery.pl/article/na-czym-polega-metoda-montessori-i-jakie-korzysci-daje-dzieciom