Jelita jako drugi mózg: ukryte łącze między przewodem pokarmowym a układem nerwowym

Apostoł Paweł w I Liście do Tesaloniczan zachęca nas do radości, pisząc: „Zawsze się radujcie”¹. Badania wykazują, iż zdrowe jelita są najlepszą ścieżką do szczęśliwego mózgu.

Jelita stanowią największy magazyn serotoniny w organizmie. Przechowują 95% tej substancji. Serotonina jest nazywana hormonem szczęścia. Jest kluczową cząsteczką w prawidłowym funkcjonowaniu osi mózg-jelita. Odpowiada za ruchy perystaltyczne jelit przepychające miazgę pokarmową przez przewód pokarmowy. Odgrywa istotną rolę w podstawowych funkcjach życiowych, jak apetyt, sen, nastrój, wrażliwość bólowa.

Jeśli rolą jelit jest tylko trawienie, czemu jest w nich tak duże nagromadzenie tych wyspecjalizowanych komórek i substancji?

Płasko rozciągnięte jelita mają powierzchnię boiska do koszykówki. Są przepełnione tysiącami sensorów, które przetwarzają informacje zawarte w cząsteczkach pożywienia.

Naukowcy od lat interesują się mikrobiotą. Mikrobiota to mikroorganizmy zamieszkujące nasze ciało. Szczególną uwagę naukowcy kierują na środowisko w jelitach. Zasiedlają je bakterie, grzyby, archeony, pierwotniaki i wirusy.

Mikrobiota jelitowa ma zasadnicze znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu: bierze udział w tworzeniu odporności i procesach trawiennych. W wyniku tych procesów powstają m.in. witaminy, hormony i neuroprzekaźniki, jak serotonina. Badania wykazały, iż mikrobiota ma możliwość komunikowania się i wpływania na ośrodkowy układ nerwowy, a co za tym idzie na zachowanie i procesy psychiczne.

Mikrobiota może mieć pośredni lub bezpośredni wpływ na rozwój zaburzeń depresyjnych, lękowych oraz ze spektrum autyzmu. Odgrywa też istotną rolę w neurodegeneracyjnych chorobach, jak choroba Alzheimera i choroba Parkinsona².

Jelita swoimi zdolnościami przyćmiewają większość organów. Posiadają własny układ nerwowo-trzewny, który potocznie nazywany jest „drugim mózgiem”. Zawiera on ok. 50-100 milionów komórek nerwowych, czyli tyle, ile znajduje się w rdzeniu kręgowym.

W śluzówce jelit znajduje się 75% komórek odpornościowych zdrowego organizmu³. Wynika z tego, iż w samych jelitach żyje więcej komórek odpornościowych, niż krąży we krwi i szpiku kostnym. System ten jest w stanie rozpoznać szkodliwe bakterie, nie niszcząc tych, które są pożyteczne i są składową mikrobiomu. Dzięki temu możemy żyć w harmonii ze swoją mikrobiotą.

W błonie jelitowej znajduje się potężna liczba komórek wydzielniczych. Odpowiadają one za wydzielanie hormonów do krwioobiegu. W jelitach komórki wydzielnicze zawierają do 20 hormonów. Liczba komórek pozostałych gruczołów wydzielniczych (tarczyca, nadnercza, przysadka mózgowa, gonady) nie jest tak duża jak liczba komórek wydzielniczych zawartych w jelitach.

Na podstawie badań naukowych powstała nowa teoria o odczuwaniu emocji. Jako ludzie w niewielkim stopniu różnimy się od siebie na poziomie genetycznym. Natomiast zestawy mikrobiomów u dwóch dowolnych osób pokrywają się ze sobą w 5%. Mikrobiom jelitowy dodaje więc całkowicie nowy wymiar do potencjału i złożoności naszego układu mózgowo-jelitowego, który generuje emocje. Przyjmuje się, iż mikrobiota jelitowa w dużym stopniu kształtuje odczuwanie przez nas emocji⁴.

Podsumowując, analiza relacji między jelitami a układem nerwowym rzuca nowe światło na złożoność naszego organizmu. Zdrowe jelita okazują się być kluczowym czynnikiem wpływającym nie tylko na nasze trawienie, ale także na nasze zdrowie psychiczne. Odkrycia dotyczące mikrobioty jelitowej sugerują, iż ta niepozorna populacja mikroorganizmów może mieć znaczący wpływ na nasze emocje i zdolność radzenia sobie ze stresem. W miarę rozwoju tej dziedziny nauki coraz wyraźniej okazuje się, iż dbanie o zdrowie jelit może stanowić klucz do równowagi między ciałem a umysłem.

Przypisy

1. 1 Tes 5,16 UBG
2. Żakowicz J., Bramorska A., Zarzycka W., Kovbasiuk A., Kuć K., Brzezicka A., Wpływ mikrobioty jelitowej na mózg, funkcje poznawcze i emocje, Kosmos – Problemy Nauk Biologicznych, Warszawa 2020, Tom 69, str. 45-58
3. Liem T., Dobler T. K., Puylaert M., Przewodnik po osteopatii wisceralnej, tom 1, Medpharm, Wrocław 2019, str. 226
4. Mayer E., Twój drugi mózg. Komunikacja umysł-jelita, Wydawnictwo Feeria, Łódź 2017, str. 196-197

Grafika na górze dla ilustracji. © Źródło: Adobe Stock. Autor: SciePro.