Jaka to jest żyzna gleba? Jak poprawić żyzność gleby?

Żyzna gleba to taka, która posiada zdolność do zaspokajania potrzeb żywieniowych roślin. Tymi potrzebami roślin, które żyzna gleba musi zapewnić by posiadać status żyznej są składniki pokarmowe, powietrze, glebowe, woda, ciepło itp.

Na miano żyznej gleby zasługuje ta, która zapewnia roślinom optymalne warunki dla ich wzrostu, czyli posiada odpowiedni zespół adekwatności, a do nich zaliczają się:

• morfologiczne (np. miąższość i wykształcenie poziomów glebowych)
• chemiczne
• fizyczne (np. struktura i uziarnienie)
• biologiczne i biochemiczne (zawartość materii organicznej oraz edafonu-organizmów żywych)
• fizykochemicznych (np. skład kompleksu sorpcyjnego i pH gleby)

Żyzna gleba w pigułce

• Żyzna gleba zapewnia roślinom niezbędne składniki pokarmowe, powietrze, wodę i ciepło
• Do adekwatności żyznej gleby zaliczają się aspekty morfologiczne, chemiczne, fizyczne, biologiczne, biochemiczne i fizykochemiczne
• Żyzność gleby obejmuje zdolność do uprawy wymagających roślin, jakość i ilość plonu
• Gleba może być żyzna naturalnie, sztucznie przez działania człowieka lub przez rekultywację
• Czynniki warunkujące żyzność to m.in. zawartość substancji organicznej, nawożenie, płodozmian
• Regularne stosowanie nawozów organicznych i naturalnych, płodozmian oraz optymalizacja odczynu gleby są najważniejsze dla utrzymania jej żyzności

Jaka to jest żyzna gleba?

Kiedyś uważano, iż żyzność gleby jest tożsama z jej zasobnością. Jednak z czasem ustalono, iż żyzność jest pojęciem o wiele szerszym. Widać to na przykładnie gleb ilastych. Są to gleby bardzo zasobne we wszelkie składniki pokarmowe, ale niestety tak zbite i ciężkie, iż warunki powietrzno-wodne są dla większości roślin nie do przyjęcia. Jednym słowem choćby bardzo dobra zasobność podłoża w składniki pokarmowe nie predestynuje takiego podłoża do nazwania go żyznym.

Żyzność gleby jest w zasadzie niemierzalna, dlatego nie wyraża się jej w liczbach i jednostki miary nie posiada. O żyzności świadczy np. możliwość uprawy na danym areale roślin bardziej wymagających, wielkość i jakość plonu czy ilość wytworzonej biomasy. Możemy porównać czy dana gleba jest bardziej żyzna od innej sprawdzając ilość i jakość plonów na takiej samej powierzchni przy zastosowaniu takiego samego zmianowania, agrotechniki i zasobności.

Nie jest tak, iż żyzność gleby zawdzięczamy li tylko naturze, równie dobrze może to być żyzność, którą zawdzięcza człowiekowi. Generalnie są trzy możliwości, dzięki którym możemy powiedzieć, iż ziemia jest żyzna:

• Gleba żyzna naturalnie – co zawdzięcza procesom glebotwórczym oraz adekwatnościom skały macierzystej z której powstała. Ale to nie wszystko. Takie adekwatności zależą również od zawartości w glebie m.in. koloidów glebowych, próchnicy, mikroorganizmów, które odnawiają żyzność gleby a także związków mineralnych. To gleba, na którą w żaden sposób nie oddziałuje człowiek a związana jest z rodzajem, typem i gatunkiem gleby.
• Gleba żyzna sztucznie (agrotechniczna) – powstaje wówczas, gdy w wyniku najczęściej zabiegów agrotechnicznych użyźni ją człowiek. A staje się to poprzez nawożenie, stosowanie płodozmianu, zastosowanie melioracji, wapnowanie czy uprawę.
• Nabyta żyzność gleby – to przywracanie przez człowieka obszarom zdegradowanym (zresztą najczęściej również w wyniku działalności człowieka) lub naturalnie jałowym i bezglebowym możliwości wydania plonów. Mowa tutaj np. o tworzeniu gleb na terenach górniczych czy rekultywacji hałd oraz tworzeniu gleby na skałach czy zwietrzelinach.

Żyzna gleba

fot. freepik.com

Czynniki warunkujące żyzność gleby

Czynnikami, które mają wpływ na poziom żyzności gleby są: zawartość w niej substancji organicznej, nawożenie, sposób w jaki uprawia się rolę czy też następstwo (płodozmian) roślin.

O tym, iż gleba jest żyzna mówi przede wszystkim ilość zawartej w niej próchnicy glebowej, najcenniejszego składnika podłoża. Najwięcej zawierają jej czarnoziemy, czarne ziemie, mady i rędziny. Najuboższe w próchnicę są gleby bielicowe i brunatne.

Rola próchnicy jest nie do przecenienia. Ma ona wpływ na poziom wilgotności podłoża, zwiększa jego zdolność do zatrzymywania wody, zmniejszając skutki suszy. Znacząco poprawia również zdolność gleby do magazynowania składników odżywczych, zapobiega ich utracie oraz ogranicza szkodliwość metali ciężkich. Nie dopuszcza do tego, by ziemia się zaskorupiała. Zwiększa gruzełkowatość gleby co poprawia jej gospodarkę powietrzną. Do tego pochłania promieniowanie słoneczne, co ma wpływ na poprawę warunków cieplnych podłoża a także poprawia adekwatności biologiczne gleby.

By żyzna gleba nie stała się jałową, należy dostarczać jej więcej substancji organicznych niż uprawiane na niej rośliny zużywają. Dlatego regularnie trzeba stosować nawozy organiczne oraz te pochodzenia naturalnego, stosować prawidłowy płodozmian oraz na bieżąco optymalizować odczyn gleby.

Nawozy organiczne i naturalne

Żyzna gleba tworzy się również dzięki regularnemu stosowaniu nawozów organicznych oraz naturalnych. Dla zobrazowania znaczenia i bogactwa materii organicznej poniższy przykład:

1 tona rozkładającego się w podłożu obornika dostarcza około 5 kg azotu, 6 kg potasu, 3 kg wapnia, 1 kg fosforu oraz 1 kg magnezu.

Do najpopularniejszych nawozów organicznych, oprócz wymienionego wyżej obornika zaliczają się również nawozy zielone oraz kompost. Inne wartościowe nawozy to przekompostowana trawa lub kora a także biohumus, ptasie odchody, popiół drzewny oraz roślinne gnojówki.

Oprócz nawozów organicznych dobrze jest również stosować nawozy mineralne pochodzenia naturalnego. Do nich zaliczają się: mączka kostna, mączka bazaltowa, polepszacze glebowe zawierające mikroorganizmy a także szczepionki mikoryzowe, które w swym składzie mają symbiotyczne grzyby.

Żyzna gleba – płodozmian

fot. freepik.com

Płodozmian

Jest to planowanie na wiele lat do przodu następstwa roślin po sobie na danym obszarze, który jest jednocześnie dostosowany do warunków uprawowo-ekonomicznych gospodarstwa. Ma ono ogromny wpływ na warunkowanie zawartości próchnicy w glebie, co m.in. zapewnia jej żyzność.

Najlepiej jest tak konstruować plany zmienności upraw, by tych gatunków uprawianych po sobie było jak najwięcej. Gdy gleby są lekkie powinny to być co najmniej 3 gatunki, gdy ciężkie, 4-5 gatunków. Nie wszystkie uprawiane rośliny wzbogacają podłoże (wieloletnie rośliny pastewne, a w mniejszym stopniu rośliny strączkowe i międzyplony). Niektóre są dla niego neutralne (rośliny oleiste i zboża) a inne je zubażają (rośliny okopowe, warzywa korzeniowe, kukurydza). Płodozmian warzyw jest jedną z kluczowych praktyk ogrodniczych, która ma duży wpływ na to żyzność gleby.

Międzyplony

Sianie i zaorywanie poplonów (nawozów zielonych) zasadniczo zwiększa zawartość substancji organicznej w podłożu, ma także wpływ na jej aktywność biologiczną oraz poprawia jej stan sanitarny. Zabieg ten można wykonywać zarówno wiosną jak i jesienią. Największą wartość ma nawóz zielony z roślin bobowatych, jednak ich nasiona są dość drogie. Niemniej mając niewielki ogród warzywny warto jest w nie zainwestować.

Optymalizacja odczynu gleb

Bardzo ważnym czynnikiem, który warunkuje żyzność gleby dla poszczególnych roślin jest jej odczyn. Wiedzieć należy, która z uprawianych roślina jakiego odczynu do prawidłowego wzrostu i wielkości plonowania potrzebuje i zastosować takie zabiegi agrotechniczne, by odczyn taki zapewnić. Gdy podłoże jest zbyt kwaśne, należy zastosować wapnowanie gleby, gdy zbyt zasadowe, trzeba je zakwasić np., kwaśnym torfem.

Żyzna gleba – najczęściej zadawane pytanie

fot. główne freepik.com