Dynia olbrzymia – uprawa i pielęgnacja

Zdjęcie: Dynia olbrzymia

Dynia olbrzymia (Cucurbita maxima)
Wysokość	do 10 m długości
Kwitnienie	VI, VII, VIII, IX
Stanowisko	słoneczne
Wilgotność gleby	stale wilgotna
Ozdobność	kwiaty, owoce
Pokrój	płożący, pokładający się, rozłożysty

Dynia olbrzymia (Cucurbita maxima) należy do rodziny dyniowatych. Jest rośliną jednoroczną. Pochodzi z Ameryki Południowej i Środkowej. Uprawiana już 3000 lat p.n.e., a niektóre źródła mówią choćby o 5-7 tysiącach lat p.n.e. Do Europy przywieźli je hiszpańscy żeglarze. Dynia jest warzywem jadalnym, można jeść zarówno jej kwiaty jak i owoce oraz pestki.

Jak wygląda dynia olbrzymia

Dynia olbrzymia charakteryzuje się długimi, sięgającymi bowiem choćby 10 metrów płożącymi pędami. Jej liście są klapowate i osiągają imponujące rozmiary. Kwiaty dyni są rozdzielnopłciowe. Męskie są malutkie i niepozorne, pojawiają się w kącikach liści pęczkami, natomiast kwiaty żeńskie są duże, intensywnie żółte i przypominają dzwonki, do tego ładnie i delikatnie pachną. To z nich powstają owoce. Korzenie dyni to bardzo mocno rozbudowana sieć, w skład której wchodzi korzeń główny dorastający do 2 m długości oraz korzenie boczne, które sytuują się blisko powierzchni ziemi.

Owocem rośliny jest jagoda fałszywa, która przez wszystkich nazywana jest po prostu dynią. Jest ich mnóstwo odmian, największe podnosi się dzięki dźwigu. Te przeciętne natomiast osiągają około 40-60 kg wagi. Owoc ma twardniejącą w trakcie dojrzewania owocu skórkę barwy najczęściej pomarańczowej, ale również zieloną lub żółtą – to w zależności od odmiany. Każda roślina po zawiązaniu odpowiedniej liczmy zawiązków owoców, reszty się pozbywa. W środku dyni znajduje się od 100 do 400 nasion, a każde jest okryte łupiną.

Uprawa dyni olbrzymiej

Dynia olbrzymia jest rośliną wymagającą. Powinno się jej zapewnić miejsce mocno nasłonecznione przez cały okres wegetacyjny, jest to bowiem roślina ciepłolubna i w cieniu i chłodzie bardzo słabo kwitnie i owocuje. Nasiona zaczynają kiełkować w temperaturze 12°C, ale ta optymalna jest o wiele wyższa (25–27°C). Dlatego więc wysiew nasion do gruntu należy przeprowadzić pod koniec maja. Nasiona umieszcza się w podłożu na głębokości 7-10 cm. Można jednak uprawiać dynię olbrzymią z rozsady, wówczas nasiona wysiewa się co najmniej miesiąc przed sadzeniem w gruncie. Przed zasadzeniem sadzonki powinny zostać intensywnie nawodnione. Wiedzieć należy, iż dynia olbrzymia zamiera, gdy temperatura jest bliska zeru.

Podłoże powinno być żyzne, próchnicze, bogate w składniki odżywcze oraz przepuszczalne, a do tego wszystkiego jeszcze wciąż wilgotne, o odczynie zbliżonym do obojętnego (pH 6,0-7,0).

Owoce dyni olbrzymiej zbiera się wówczas, gdy są już w pełni dojrzałe a skórka na nich twarda. Trzeba to zrobić przed nadejściem przymrozków. Do przechowywania nadaje się tylko dynia o twardej, zdrewniałej skórce bez uszkodzeń czy oznak choroby. Ważne jest by dynia olbrzymia do przechowywania miała zachowany kawałek ogonka, dłużej wówczas wytrzyma w piwnicy.

Dynia olbrzymia – pielęgnacja

Kluczowym zabiegiem pielęgnacyjnym dyni olbrzymiej jest jej podlewanie, bowiem zapotrzebowanie dyni na wodę jest bardzo wysokie. jeżeli wody zaczyna brakować, dochodzi do zasychania najmłodszych owoców a także pojawia się nadmierna ilość kwiatów męskich. Dynie podlewa się na poziomie gruntu, nigdy nie polewa się kwiatów i liści. jeżeli nie pada a lato jest upalne, rośliny podlewać należy codziennie, czasem choćby dwa razy dziennie.

Dynie najlepiej udają się zasilane nawozami organicznymi. Można ją ściółkować skoszoną trawą, zrębkami albo kompostem. Ściółkowanie podłoża nie tylko będzie je zasilać w materię organiczną, ale również chronić przed nadmiernym odparowywaniem wody z gleby. Dobrze sprawdza się również podlewanie gnojówką z pokrzywy albo biohumusem.

O tym jak zrobić gnojówkę z pokrzywy przeczytacie tutaj:

Właściwości dyni olbrzymiej

Dynia niestety nie jest wśród nas zbyt popularnym warzywem, choć ta popularność na szczęście wzrasta. I dobrze, bo dynia jest niezwykle wartościowym warzywem. Miąższ dyni to niezwykłą mieszanka składników, co przekłada się na jej wysoką wartość odżywczą. Najpierw to, czego posiada niewiele, a więc: białka, tłuszczu i węglowodanów. Za to dużo witamin i soli mineralnych: A, B1, B2, B6, E, K, ryboflawiny, tiaminy, niacyny, żelazo, potas, magnez, wapń, fosfor.

Poza tym dynia ma adekwatności lecznicze, a do tego jest warzywem niskokalorycznym (ok. 30 kcal/100g) i lekkostrawnym, więc jest doskonałym produktem dietetycznym. Zwłaszcza, iż dodatkowo reguluje przemianę materii i działa odtruwająco. Przeciery i soki z dyni mają adekwatności moczopędne, więc powinno się ich dużo spożywać cierpiąc na schorzenia nerek i układu krążenia. Regularne spożywanie dyni wpływa na spadek cholesterolu i glukozy we krwi, stymuluje wydzielanie żółci. Zarówno ugotowana jak i surowa dynia pomaga pozbyć się zaparć i reguluje przemianę materii, co jest bardzo istotne dla osób się odchudzających.

Zastosowanie dyni olbrzymiej

Dynia olbrzymia ma wiele zastosowań:

• jest to przede wszystkim uprawiane powszechnie warzywo, z jadalnymi owocami, które spożywa się przede wszystkim po obróbce cieplnej jak choćby zupa z dyni, marmolada, dżem, można z niej robić czy marynaty lub mrożonki;
• produkuje się z niej soki owocowo-warzywne, a to ze względu na dużą zawartość beta-karotenu (prowitamina A) oraz fakt, iż posiada niską zdolność do wiązania azotanów z gleby;
• z powyższych powodów wykorzystuje się ją również do produkcji odżywek dla niemowląt;
• pestki dyni również są jadalne i można spożywać je bezpośrednio, ale tłoczy się z nich również olej;
• wykorzystywana jest również w gorzelnictwie;
• dynia wykorzystywana jest w piekarnictwie;
• stanowi wartościową paszę dla zwierząt;
• jest atrybutem Halloween;
• uprawia się ją również w celu bicia rekordów jej ciężaru, a wysiewa się ją wówczas z nasion odmiany ‘Atlantic Giant’.

Odmiany dyni olbrzymiej

Można u nas kupić nasiona dyni olbrzymiej w kilku różniących się od siebie odmianach:

• ‘Karowita Bis’ – bardzo plenna odmiana należąca do średnio wczesnych. Jej owoce są duże, koloru jasnoczerwonego, osiągają wagę od 3 do 6 kg. Ich miąższ ma pyszny, intensywny smak a skórka jest cienka i jadalna. Nie rozrasta się zbyt mocno, dlatego można ją uprawiać choćby w niewielkich warzywnikach.
• ‘Melonowa żółta’ – odmiana średnio plenna i średnio wczesna, o długich (10 m) pędach i owocach osiągających wagę choćby 25-30 kg, są lekko spłaszczone o różowo-pomarańczowej skórce pokrytej siateczką. Miąższ tej odmiany jest jasny i soczysty.
• ‘Ambar’ – to odmiana bardzo plenna, średnio wczesna, zawierająca średnio 3 razy więcej suchej masy i białka, 6 razy więcej beta-karotenu niż inne odmiany uprawiane u nas. Zawiera również 2 razy więcej suchej masy niż marchew. Ma kilka nasion, dzięki czemu dużo lepiej się przechowuje, a wytrzymuje w optymalnych warunkach aż do marca, nie tracąc przy tym wiele ze swoich adekwatności. Odmiana ta ma charakterystyczną, ciemnozieloną skórkę z szarymi cętkami, miąższ jest pomarańczowy albo intensywnie żółty i twardy. Jeden pędy wydaje 2, maksymalnie 3 kuliste, lekko spłaszczone owoce ważące od 2 do 4 kilogramów.
• ‘Bambino’ – jest to odmiana bardzo plenna i średnio wczesna. gwałtownie się rozrasta, a jej pędy osiągają choćby 10 m długości. Owoców na pędzie może być kilka, mają kulisty kształt i są lekko spłaszczone, mają cienką, delikatną, pomarańczową skórkę pokryta delikatną, szarą siateczką. Dynia ta osiąga 15 do choćby 50 kg wagi. Jest to odmiana bardzo smaczna, z dużą zawartością witaminy C. Idealna do bezpośredniego spożycia, ale i na przetwory oraz do mrożenia. Można ją przechowywać choćby kilka miesięcy po zbiorach.
• ‘Justynka’ – jest to odmiana mieszańcowa, bardzo plenna. Zawiera najwięcej masy suchej wśród dostępnych u nas odmian dyni i najwięcej beta-karotenu. Idealna na przetwory, ale również na soki czy mrożonki. Owoce osiągają wagę 3-3,5 kg, mają eliptyczny kształt i niewielkie bruzdy na ciemnopomarańczowej skórce, która pokryta jest dodatkowo różowymi smugami i delikatnym marmurkiem. Miąższ ma barwę ciemnopomarańczową i jest bardzo smaczny.
• ‘Amazonka’ – odmiana półkrzaczasta, która nie rozrasta się zbyt mocno, dzięki czemu można ją uprawiać w niewielkich choćby ogrodach. Jedna roślina wytwarza od 3 do 6 owoców, których waga oscyluje w granicach 1,5 kg. Dynie mają regularny, owalny kształt z tzw. ożebrowaniem, czyli regularnymi rowkami. Mają pomarańczową, twardą skórkę i pomarańczowy miąższ o dużej ilości beta-karotenu i innych substancji odżywczych.
• ‘Otylia’ – to taka dynia jak z obrazka, idealny, owalny kształt i różowo-pomarańczowa skórka. Nie kumuluje metali ciężkich, a miąższ jest gruby (ok. 7 cm), w kolorze żółtym i wyjątkowo smaczny. Owoce są duże, mogą osiągać bowiem od 5 do 10 kg wagi.
• Wśród odmian dyni olbrzymiej są również te całkiem malutkie, tzw. dynia ozdobna, która zachwyca kształtami i kolorami owoców. Zalicza się do nich np. Cucurbita maxima var. turbaniformis. Jej owoce są dwukolorowe i mają kształt turbanu.

• ‘Atlantic Giant’ – to z kolei odmiana o wyjątkowo wielkich owocach, którą uprawia się w celu bicia rekordów wielkości dyni olbrzymiej.

Fot. główna: Zenon Sych, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org