Czym jest rodzicielstwo bliskości? Jak budować silne więzi z dziećmi od pierwszych dni życia

Zdjęcie: rodzicielstwo-bliskosci

Narodziny dziecka to wielka radość, jednocześnie jest to moment ważnych rozważań wśród członków rodziny: jak najlepiej je wychować? Jedną z możliwości stanowi rodzicielstwo bliskości, którym – wbrew pozorom – nie jest tzw. bezstresowe wychowanie ani rozpieszczanie dziecka. Warto wiedzieć, iż pod tą nazwą nie kryje się też jednoznacznie określona metoda wychowawcza czy zbiór reguł, którymi należy się sztywno i bezdyskusyjnie kierować. Czym więc jest rodzicielstwo bliskości? Jakie zasady proponuje? Jakie ma zalety, a jakie wady?

Czym jest rodzicielstwo bliskości?

Termin „rodzicielstwo bliskości” (ang. attachment parenting) ukuł amerykański pediatra William Sears, według którego emocjonalna więź dziecka z najbliższymi ma najważniejsze znaczenie dla jego rozwoju. Bliskość, jaką na kolejnych etapach swojego wzrostu odczuwa mały człowiek, wpływa na całe jego późniejsze życie. Dzięki niej rozwija się on prawidłowo w aspekcie psychicznym i społecznym. Jest to sposób na to, by zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa i spokoju, czyli fundamenty jego osobowości.

Rodzicielstwo bliskości opiera się na szacunku dla dziecka. To filozofia, której podstawy stanowią intuicja oraz zdrowy rozsądek. Z drugiej strony neguje ona sztywne zasady behawioralne propagowane przez liczne dostępne na rynku książki. To, co poleca się rodzicom, to baczne wsłuchiwanie się i reagowanie na potrzeby ich pociechy, przy jednoczesnym zadbanie również o swoje własne. Rodzicielstwo bliskości nie stanowi zbioru bezwzględnych zasad – są to natomiast narzędzia, których możemy użyć, zachowując pełną dowolność. jeżeli któreś nam nie odpowiadają, możemy je pominąć.

Jakie są główne zasady rodzicielstwa bliskości?

Jeśli chodzi o zasady rodzicielstwa bliskości, można wyróżnić następujące:

Bliskość nawiązywana od chwili narodzin dziecka. Z uwagi na duże znaczenie kontaktu fizycznego dla noworodka powinno do niego dojść zaraz po porodzie. Bliskość, kontakt skóra do skóry umożliwiają zarówno dziecku, jak i jego mamie nawiązanie emocjonalnej więzi. Pamiętajmy jednak, iż dla jej utrzymania, a dodatkowo umocnienia ważne jest, by również w późniejszym okresie często przytulać i głaskać noworodka.

Naturalne karmienie piersią jest w rodzicielstwie bliskości mocno proklamowaną zasadą. Po pierwsze mleko matki stanowi dla niemowlęcia najwartościowszy pokarm. Po drugie to właśnie poprzez naturalne karmienie piersią mama zaspokaja potrzebę bliskości swojego dziecka.

Noszenie niemowlęcia to zasada rodzicielstwa bliskości, która również wzmacnia jego emocjonalną więź z obojgiem rodziców. Trzymając maluszka w ramionach, warto delikatnie go przy tym kołysać. Przywykł on do tego w sposób naturalny ze względu na bujanie odczuwane w brzuchu mamy. Jest to powód, dla którego ruch ten uspokaja noworodka, daje mu poczucie bezpieczeństwa, a także ma inne cenne prozdrowotne korzyści. Jako iż w pierwszym okresie życia dziecka jego potrzeba bliskości jest wyjątkowo intensywna, nosząc je, rodzice intuicyjnie na nią odpowiadają.

Wspólne spanie z dzieckiem zwane jest co-sleepingiem i stanowi gwarancję jego spokojnego snu, którego nic nie zakłóca. Ta zasada rodzicielstwa bliskości jest też pomocna w zwalczaniu lęków nocnych. Co ważne, powinniśmy przy tym zachować daleko idące względy bezpieczeństwa. Miejmy na uwadze, iż nie musi to oznaczać spania z niemowlęciem w jednym łóżku. Rozwiązaniem może być specjalna dostawka lub po prostu ustawienie w sypialni dziecięcego łóżeczka. Jest to zarazem bardziej bezpieczne dla dziecka i w większym stopniu wygodne dla rodziców (rodzicielstwo bliskości również ich potrzeby bierze pod uwagę).

Zdj. 1. Rodzicielstwo bliskości.

Bezzwłoczne odpowiadanie na płacz dziecka, ponieważ jest on jego jedynym sposobem komunikacji ze światem – tylko tak może ono dać znać o swoich potrzebach. Warto podkreślić, iż płacz ten nie ma nic wspólnego z manipulacją czy próbą wymuszenia czegokolwiek. Realizowanie tej zasady rodzicielstwa bliskości wytwarza wzajemne zaufanie, buduje też w dziecku poczucie, iż może zawsze liczyć na pomoc rodziców.

Wyznaczanie granic i zachowanie równowagi to kolejna zasada rodzicielstwa bliskości. Pamiętajmy, by te pierwsze były zrównoważone i zdroworozsądkowe, tj. dostosowane do możliwości dziecka na aktualnym etapie rozwoju oraz do jego wieku. Nie powinniśmy mieć wobec niego niemożliwych do spełnienia oczekiwań.

Rodzice nie mogą też zapominać o sobie i o czasie dla siebie. Zachowanie równowagi ma nieocenione znaczenie dla naszego zdrowia psychicznego. Pamiętajmy więc o zaspokojeniu swoich potrzeb.

Jakie są zalety rodzicielstwa bliskości?

Stosowanie powyższych zasad niesie ze sobą wiele pozytywów. Jakie więc są zalety rodzicielstwa bliskości? Należą do nich między innymi:

• mały człowiek, bez względu na jakim jest etapie rozwoju, pozostaje stabilny emocjonalnie;
• nie mają miejsca główne deficyty emocjonalne o negatywnym oddziaływaniu na tożsamość i osobowość dziecka (takie jak np. brak miłości czy poczucie zagrożenia);
• zasady rodzicielstwa bliskości budują i umacniają w nim pozytywne cechy osobowości, do których należy empatia, ufność, ciekawość świata czy np. samodzielność;
• mały człowiek dorasta w rodzinie kierującej się partnerskimi i nowoczesnymi zasadami, co może mieć adekwatny wpływ na jego przyszłe relacje zarówno interpersonalne, jak i uczuciowe;
• bliska relacja i kontakt między dzieckiem a rodzicami.

Czy rodzicielstwo bliskości posiada wady?

Jak chyba każdy model wychowania, również rodzicielstwo bliskości ma swoich przeciwników. Wskazują oni na pewne jego słabości czy kwestie sporne. Jednak wady rodzicielstwa bliskości wynikają w dużej mierze z niezrozumienia jego zasad lub błędów w ich realizacji. Przykładowo stosowanie ich sztywno i dosłownie może przynieść negatywne efekty. Np. jeżeli niemowlę nie jest karmione piersią, nie oznacza to, iż jego mama nie jest z nim blisko. Zasady rodzicielstwa bliskości są wyłącznie wskazówkami, a ostateczne decyzje w kwestii, jak wychowywać dziecko, podejmują rodzice.

Mimo to rodzicielstwo bliskości nie jest wolne od pewnego rodzaju wad (pułapek), do których należą:

• zaniedbywanie lub całkowita rezygnacja ze swoich potrzeb w imię zaspokojenia tych, które sygnalizuje dziecko;
• utrata kontroli nad zachowaniem małego człowieka, przede wszystkim w sytuacjach, gdy uzewnętrznia on trudne emocje (brak interwencji, gdy kogoś kopie lub bije czy np. urządza tzw. sceny w miejscach publicznych);
• rezygnacja z rodzicielskiego przywództwa, innymi słowy: zrównanie praw dziecka ze swoimi; nieustanowienie żadnych granic lub niewyciąganie konsekwencji, kiedy dziecko je łamie (co w efekcie przyczynia się do jego poczucia zagubienia i utraty poczucia bezpieczeństwa);
• utrata relacji małżeńskiej z uwagi na całkowitą koncentrację na budowaniu bliskości z dzieckiem.

Zdj. 2. Rodzicielstwo bliskości.

Mity na temat rodzicielstwa bliskości

Mit: rodzicielstwo bliskości to brak czasu dla siebie – tak jak każdy styl wychowania, także rodzicielstwo bliskości wiąże się z wieloma wyrzeczeniami. Być może będzie nam dany sen trwający zaledwie kilka godzin, a o regularnych posiłkach przyjdzie nam na jakiś czas zapomnieć. Będąc rodzicem, odpowiadamy za dziecko, a ono sygnalizuje swoje potrzeby płaczem. Kiedy na kolejnych etapach rozwoju dziecka stanie się ono bardziej samodzielne, zyskamy pewną przestrzeń osobistą – pod warunkiem, iż wyznaczymy odpowiednie granice. Pamiętajmy więc, iż twierdzenie jakoby bliskość oznaczała niewolnictwo, stanowi mit na temat rodzicielstwa bliskości. Rodzicielstwo bliskości nie wymaga ze strony rodziców poświęcenia siebie.

Mit: dziecko będzie w dorosłym życiu niezaradne i niesamodzielne – jak udowodniły liczne badania naukowe, dzieci wychowane w duchu rodzicielstwa bliskości cechuje lepsze przystosowanie do życia społecznego:

• wykazują chęć do usamodzielnienia się, dając wyraz swojej niezależności;
• mają umiejętność uważnej obserwacji dorosłych i wyciągania wniosków z ich zachowania;
• poszukują praktycznych rad.

Mamy tu więc do czynienia z kolejnym mitem na temat rodzicielstwa bliskości. Może on wynikać z faktu mylenia rodzicielstwa bliskości z nadopiekuńczością. Ta ostatnia rzeczywiście może doprowadzić do niechęci i lęku dziecka przed samodzielnością.

Mit: dziecko przyjmie postawę roszczeniową i będzie miało kaprysy – przestrzegając zasady wyznaczania rozsądnych granic, unikniemy takiej sytuacji. Pamiętajmy, iż ustalenie reguł nie oznacza braku naszej miłości. Nie ograniczamy też nimi wolności dziecka. Zdroworozsądkowe zasady i nasza konsekwencja sprawią, iż wyrośnie ono na człowieka odpowiedzialnego, wartościowego i będzie przygotowane do dorosłości.

Podsumowanie

W kwestii tego jak wychowywać dziecko, największe znaczenie ma to, co sami czujemy, słuchanie własnej intuicji. Musimy ponadto wierzyć w to, iż postępujemy adekwatnie. Jesteśmy rodzicami, dlatego to po naszej stronie jest wybór tego, co dla naszych pociech najlepsze.

Rodzicielstwo bliskości nie jest zbiorem sztywnych zasad, jak postępować wobec własnego dziecka. To filozofia dająca wskazówki mogące wesprzeć budowanie przez nas zażyłej relacji z naszym dzieckiem. Dzięki niej będzie się ono harmonijnie i prawidłowo rozwijać.

Źródła

1. https://zabawkaiwyprawka.pl/blog/post/rodzicielstwo-bliskosci [dostęp: 21.06.2024].
2. https://www.malecharaktery.pl/artykul/czym-jest-rodzicielstwo-bliskosci [dostęp: 21.06.2024].
3. https://dziecisawazne.pl/rodzicielstwo-bliskosci-na-czym-polega/ [dostęp: 21.06.2024].
4. https://www.smyk.com/porady/czym-jest-rodzicielstwo-bliskosci-na-czym-polega-rodzicielstwo-bliskosci,219.html [dostęp: 21.06.2024].
5. https://www.medme.pl/artykuly/rodzicielstwo-bliskosci-zasady-wychowania-jakie,98138.html [dostęp: 21.06.2024].