9 miesięcy temu
Uprawa cebuli nie jest zbyt skomplikowana i jeżeli zapewnić jej przyzwoitą jakość podłoża i optymalne nawadnianie, to plony będą bardzo obfite. Ale czy na pewno? Niestety po drodze przytrafić się mogą jeszcze choroby cebuli albo szkodniki cebuli, a niektóre z nich mogą w zasadzie uśmiercić całe plony. Dlatego warto poznać wroga, zabezpieczyć się przed nim, a w razie atak wiedzieć, jak z nim skutecznie walczyć.
Jak zabezpieczyć cebulę przed chorobami i szkodnikami
Jest kilka groźnych chorób i kilka szkodników, które potrafią wręcz zdziesiątkować plony cebuli, dlatego bardzo ważna jest profilaktyka. Przede wszystkim warzyw cebulowych nie powinno się sadzić w tym samym miejscu przez co najmniej 4 kolejne lata – czyli należy stosować płodozmian. Ważne jest również obok jakich warzyw sadzona jest cebula, gdyż warzywa i inne rośliny wzajemnie na siebie oddziałują, zjawisko to nazywa się allelopatia roślin. Dlatego trzeba zwracać uwagę czy dana roślina to dobre sąsiedztwo dla cebuli czy też złe sąsiedztwo dla cebuli.
Choroby cebuli
Do najgroźniejszych chorób cebuli należą:
Alternarioza cebuli
Alternarioza cebuli i pora (Alternaria porri) wywoływana jest przez patogen grzybowy z rodzaju Alternaria spp, który dokonuje najczęściej wtórnego zakażenia już porażonych wcześniej liści szczypioru np. szarą pleśnią albo mączniakiem rzekomym. Jego pojawieniu się, najczęściej w drugiej połowie lata, sprzyja ciepło i wysoka wilgotność powietrza. W sprzyjających warunkach gwałtownie się rozwija i gwałtownie rozprzestrzenia z wiatrem, z kroplami wody podczas podlewania lub gdy pada deszcz.
Objawami Alternariozy cebuli i pora są początkowo brązowo-fioletowe, podłużno-owalne plamy na brzegach liści, które z czasem zmieniają barwę na brunatno-czarną. Szczypior dość gwałtownie zaczyna się skręcać i obumierać. Gdy patogen dotrze do cebuli, jej łuski zaczynają ciemnieć i pękać.
Choroby cebuli – Alternarioza cebuli, autor: New Zealand Fungal and Plant Disease Collection (PDD) – Landcare Research, CC BY 3.0, commons.wikimedia.org
Choroba jest najczęściej skutkiem przenawożenia, zwłaszcza azotem. Rajem dla niej są miejsca, gdzie jest zbyt duże zagęszczenie upraw i nie ma przewiewu. Uprawa cebuli nie powinna być również nadmiernie zachwaszczona. Ważne jest również by po zbiorach dokładnie oczyszczać teren z resztek pożniwnych, w których patogeny zimują.
By zapobiegać chorobie cebulę można obsypywać mączką bazaltową, stosować profilaktycznie i interwencyjnie (tylko na początku choroby) Biosept Active (preparat na bazie grejpfruta). Gdy porażenie jest znaczne, uprawę uratować może tylko oprysk fungicydami: Amistar 250 SC lub Signum 33 WG.
Mączniak rzekomy
Mączniak rzekomy (Peronospora destructor) należy do chorób, które potrafią wręcz unicestwić uprawę cebuli. Co kilka lat występują wręcz epidemie tej choroby. Zwłaszcza, gdy miesiące letnie są bardzo mokre. Choroba ta jest groźna nie tylko dlatego, iż jest bardzo zjadliwa, ale przede wszystkim dlatego, iż wiosną wnika w głąb liści i długo pozostaje w formie utajonej. Zimuje bowiem w formie plechy w resztkach pożniwnych. Do tego bardzo gwałtownie i z łatwością poraża kolejne rośliny. Do porażeń może dochodzić już w maju, gdyż choroba ta lubi dość niskie temperatury przy jednoczesnej wysokiej wilgotności powietrza, majowe chłody więc jej nie straszne.
Objawami mączniaka rzekomego jest pojawiający się w dolnej części liści biały nalot, a w ich części górnej widoczne są plamy. A plamach z czasem widać czarne punkciki zarodników. Z czasem szczypior zaczyna żółknąć i zasychać.
Choroby cebuli – Mączniak rzekomy cebuli, autor: Howard F. Schwartz, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
By zapobiegać pojawieniu się mączniaka rzekomego należy dokładnie sprzątać resztki pożniwne, kupować nasiona i dymkę tylko u sprawdzonych producentów, zaprawiać je przed sianiem/sadzeniem. Należy wybierać przy tym odmiany odporne na mączniaka. Uprawa nie może być nadmiernie zagęszczona. Trzeba również odchwaszczać ją systematycznie.
Dodatkowo dobrze jest obsypywać młode cebule mączką bazaltową albo stosować opryski profilaktyczne gotowymi preparatami z grejpfruta Biosept Active lub Biosept 33 SL lub zrobionymi samodzielnie z wrotyczu. Można również na chorobę zastosować opryski chemiczne preparatami: Amistar 250 SC lub Signum 33 WG.
Zgnilizna szyjki cebuli
Zgnilizna szyjki cebuli (Botrytis aclada, Botrytis allii) patogen ten atakuje wiosną po tym jak przezimuje w resztkach pozostawionych w warzywniku. Jest to choroba o tyle groźna, iż w jednym miejscu może przetrwać kilka lat. Poraża cebulę, a następnie staje się jej pogromcą najczęściej w momencie, gdy ta jest już przechowywana. Pierwsze jej obawy widoczne są wokół szyjki, następnie przenosi się jednocześnie w głąb cebuli oraz na te sąsiadujące powodując masowe gnicie warzyw. Początkowo cebule zaczynają ciemnieć, a następnie pojawia się na nich szary nalot.
Choroby cebuli – Zgnilizna cebuli, autor: Jerzy Opioła, CC BY-SA 4.0, commons.wikimedia.org
Jednak grzyby z tego rodzaju porażają czasem nie cebulę, ale zaczynają od szczypioru powodując, iż zaczyna on zasychać począwszy od końcówek szczypioru. Choroba doprowadza w końcu do zaschnięcia całego szczypioru.
W profilaktyce należy wykorzystać wszystkie metody opisane powyżej, a do zwalczania chemicznego można zastosować Switch 62,5 WG lub Amistar 250 SC.
Fuzaryjna zgnilizna cebuli
Fuzaryjna zgnilizna cebuli (Fusarium spp) to choroba, która pojawia się najczęściej równolegle z Różową zgnilizną korzeni cebuli (Pyrenochaeta terrestris). Przy czym objawami tej pierwszej jest żółknięcie i zamieranie cebuli w początkowym okresie wzrostu (to rzadziej) albo ujawnienie się choroby już w fazie przechowywania objawiając się gniciem od piętki. Natomiast objawami drugiej jest różowienie korzeni w początkowej fazie, a następnie ich zamieranie, co powoduje przedwczesne zasychanie szczypioru.
Profilaktyką jest tutaj stosowanie co najmniej 4 letniego płodozmianu, unikanie sadzenia cebuli w miejscach nadmiernie wilgotnych. Sadzenie cebuli w optymalnych odległościach oraz systematyczne odchwaszczanie uprawy. Ważne jest zaprawianie nasion i cebul. Należy stosować również opryski profilaktyczne opisane powyżej. Do zwalczania chemicznego można zastosować Switch 62,5 WG lub Amistar 250 SC.
Płodozmian warzyw
Szkodniki cebuli
Do najgroźniejszych szkodników cebuli należą:
Nicień: Niszczyk zjadliwy
Nicień: Niszczyk zjadliwy (Ditylenchus dipsaci) to bardzo groźny szkodnik cebuli, który wnika do jej wnętrza już wiosną. Powstałe w wyniku tego uszkodzenia to dodatkowo otwarte drzwi dla chorób bakteryjnych i grzybowych. Nicienie zimują w podłożu, a jeżeli nie mają żywiciela, to w formie utajonej mogą przetrwać choćby 20 lat.
Objawami ich żerowania są zgrubiałe i skarłowaciałe liście, z czasem piętka zaczyna pękać i można zaobserwować objawy gnicia.
Nicienie są tak malutkie, żeby więc mieć pewność, iż nie ma ich w glebie należy przed zasadzeniem cebuli przeprowadzić jej analizę w laboratorium.
Szkodniki cebuli – Niszczyk zjadliwy, autor: Ed Kurtz, Bugwood.org, commons.wikimedia.org
Nie ma w tej chwili dopuszczonego żadnego preparatu chemicznego zdolnego pokonać niszczyka. Dlatego najważniejsze jest stosowanie zasad płodozmianu, a jeżeli szkodnik był obecny, to nie wystarczy przez 4 lata nie sadzić cebuli w tym samym miejscu, okres ten należy wydłużyć do choćby 8 lat. Można również stosować opryski z wrotyczu i koniecznie należy wszędzie wkoło sadzić aksamitki i nagietki, które pozwalają pozbyć się nicieni.
Wciornastek tytoniowiec
Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci) to kolejny groźny szkodnik cebuli, którego trudno dojrzeć ze względu na jego milimetrową długość. Może być biały albo szary, może nie mieć skrzydełek lub je mieć. Dość łatwo jest jednak zobaczyć objawy, jeżeli przyjrzeć się bowiem szczypiorowi, to będą na nim biało-srebrzyste podłużne, drobniutkie plami. Z czasem oczywiście całe liście zaczynają blednąć, a w końcu zamierać. W wyniku ich ataku cebule nie osiągają pożądanych wymiarów.
Wciornastki można zwalczać stosując preparaty na bazie oleju rydzowego jak choćby Emulpar, które odcinają im dopływ tlenu, środek naturalny Naturalis lub preparaty chemiczne Mospilan 20 SP i Karate Zeon 050 CS.
Chowacz szczypiorak
Chowacz szczypiorak (Oprohinus suturalis) jest niewielkich rozmiarów chrząszczem barwy szaro-czarnej i zarówno jego larwy jak i osobniki dojrzałe są amatorami cebuli. Największym zagrożeniem dla uprawy cebuli są w maju i czerwcu.
Objawy żerowania chowacza szczypiorka są dość charakterystyczne, wygryza on bowiem w szczypiorze malutkie dziureczki usytuowane w rządkach. W tych otworkach składają jaja, z których wylęgają się żółte larwy, które żywią się wewnętrzną tkanką liści. Na zewnątrz w miejscach żerowania powstają podłużne szare przebarwienia, jak niteczki, podczas, gdy sama skórka uszkodzona nie jest. Tak porażone liście do jedzenia się nie nadają i z czasem całkowicie więdną.
Szkodniki zwalcza się preparatem naturalnym NeemAzal T/S lub stosując opryski chemiczne Mospilan 20 SP.
Śmietka cebulanka
Śmietka cebulanka (Delia antiqua) to niewielka muszka, której żółte larwy (ok. 7 mm długości) żerują na cebuli i są dla niej poważnym zagrożeniem. Larwy żerują wewnątrz cebuli uszkadzając jej wnętrze.
Szkodniki cebuli – Śmietka cebulanka, autor: Rasbak, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
Gdy zaatakuje młode siewki, te po prostu więdną i zamierają. jeżeli cebule, to one zaczynają gnić. Gdy atak zaczynają od szczypioru, to dostają się do wewnątrz i długo niezauważone wygryzają wnętrze. Następnie szczypior żółknie i zamiera. Każde takie uszkodzenie to również droga wolna na wszelkich patogenów chorobotwórczych.
By unikać ataku śmietki cebulanki, warto sadzić cebulę na przemian z marchwią i stosować płodozmian. Do jej zwalczania stosuje się opryski z wrotyczu albo opryski chemiczne preparatami Mospilan 20 SP lub Karate Zeon 05 CS.
Wgryzka szczypiorka
Wgryzka szczypiorka (Acrolepiopsis assectella) jest motylem o niewielkich rozmiarach i on sam nie stanowi dla cebuli zagrożenia. Co innego jego gąsienica, mająca ok. 1 cm długości, a ciało barwy kremowej, z zielonym odcieniem. To, jak bowiem sama nazwa wskazuje, właśnie gąsienice wgryzają się w szczypior, niszcząc go całkowicie, jeżeli tylko populacja motyla jest liczna.
Gąsienice wgryzki wygryzają miąższ wewnątrz młodego szczypioru, co na zewnątrz objawia się początkowo szarymi smugami. Miejsca te z czasem zasychają a skórka pęka. Gdy taki szczypior rozerwiemy, to wewnątrz znajdziemy czarne grudki odchodów gąsienic.
I również w tym miejscu, jak zdartą płytę powtarzać będziemy o płodozmianie. Warzywa cebulowe nie mogą bowiem rosnąć w tym samym miejscu przez co najmniej 4 lata. Wgryzkę szczypiorkę można zwalczyć preparatem naturalnym NeemAzal T/S lub chemicznym Mospilan 20 SP.
Robaki w cebuli
Szkodniki, które żerują wewnątrz szczypioru, wewnątrz cebuli lub jednocześnie w obydwu tych miejscach to:
- Śmietka cebulanka (Delia antiqua)
- Wgryzka szczypiorka (Acrolepiopsis assectella)
- Chowacz szczypiorak (Oprohinus suturalis)
- Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci)
Czym pryskać na choroby i szkodniki cebuli
Przede wszystkim cebulę można, a choćby trzeba opryskiwać preparatami naturalnymi profilaktycznie. Wówczas uda się ochronić uprawę, choć oczywiście nie zawsze. Zależy to bowiem od stopnia nasilenia patogenów chorobotwórczych czy szkodników. Takie opryski można robić preparatami gotowymi albo naturalnymi gotowymi, których jest teraz dostępnych naprawdę sporo.
O wszelkich wywarach na choroby roślin i jak je przygotować przeczytacie tutaj:
A o preparatach skutecznych w walce ze szkodnikami roślin, które można przygotować w domu przeczytacie tutaj:
Jest również dostępna cała armia chemicznych środków ochrony roślin, jednak te należy stosować w absolutnej ostateczności, dawkować zgodnie z wytycznymi na ulotce i pamiętając o okresach karencji. Trzeba jednak mieć świadomość, iż tylko o w pełni ekologicznej uprawie warzyw i owoców można powiedzieć, iż to samo zdrowie.
Fot. główna: Szkodniki cebuli – Niszczyk zjadliwy, autor: Howard F. Schwartz, commons.wikimedia.org
