7 miesięcy temu
Cebula siedmiolatka (Allium fistulosum) jest warzywem cebulowym, może występować również pod potocznymi nazwami, takimi jak czosnek dęty, cebula piaskowa, cebula wiosenna lub tatarka. Jej dokładne pochodzenie nie jest znane, jednak przypuszcza się, iż została ona wyselekcjonowana z cebuli ałtajskiej (Allium altaicum) i sprowadzona z Chin, gdzie uprawiana była już ponad dwa tysiące lat temu.
W przeciwieństwie do innych odmian cebuli, siedmiolatka może na jednym miejscu rosnąć od 7 do choćby 10 lat.
Jak wygląda siedmiolatka
W obrębie jednego gatunku cebuli siedmiolatki można wyróżnić 3 podgatunki – rosyjski, chiński i japoński. Cebule uprawiane w Polsce pochodzą z podgatunku rosyjskiego, który w odróżnieniu od cebuli z podgatunku japońskiego nie wytwarza zgrubiałych cebul.
W zależności od odmiany osiąga 50 do 70 cm wysokości, z czego zdecydowana większość to dęte, grube liście szczypioru w soczystym, zielonym kolorze. Pozostawiona w jednym miejscu tworzy wiele odrostów zebranych w kępy, wyglądem bardziej przypomina pora niż standardową cebulę.
Kwitnie od czerwca do lipca, tworząc pędy kwiatostanowe, na szczycie których wyrastają kuliste kwiatostany. Uzyskane nasiona są odrobinę mniejsze niż u cebuli zwyczajnej.
Cebula siedmiolatka, autor: Kurt Stüber, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
Uprawa siedmiolatki w gruncie
W Polsce siedmiolatkę uprawia się głównie na szczypior, jednak wydłużone białe łodygi i niewielkie cebule również są jadalne.
Stanowisko dla siedmiolatki
To bardzo odporna roślina. Dobrze czuje się zarówno na słonecznych, jak i zacienionych stanowiskach. Nie straszne jej też temperatury. Jest wysoce mrozoodporna (bez problemu znosi mrozy choćby poniżej -40°C a zielone liście wytrzymują temperatury do 6o poniżej zera) i nie przeszkadzają jej upały – może być uprawiana choćby w tropikalnym klimacie. Szczypior zachowuje swój wygląd i adekwatności choćby jeżeli zostanie pozostawiony na zimę w polu i przysypany śniegiem.
Wymagania glebowe siedmiolatki
Wymagania glebowe siedmiolatki są podobne do potrzeb pora czy cebuli zwyczajnej. Najlepiej rośnie na glebach żyznych i przepuszczalnych, dobrze wilgotnych. Największy przyrost osiąga na glebach o kwasowości od 6,5 do 7,5 pH, ale wyrośnie także na ziemi o niższym odczynie (od 4,9 pH).
Siedmiolatkę można uprawiać z siewu bądź z rozsady.
Uprawa siedmiolatki z siewu
Nasiona wysiewa się w kwietniu wprost do gruntu, na głębokość 1 do 2 cm, w rzędach co 30 cm. Nasiona kiełkują po około dwóch tygodniach, a siewki dobrze znoszą przymrozki. W następnym roku po siewie należy przerwać rośliny, pozostawiając 15 do 20 cm odległości pomiędzy nimi.
Aby uzyskać szybsze zbiory, można wysiać również na przełomie września i października. Wtedy pierwszy zbiór można przeprowadzić w następnym roku.
Cebula siedmiolatka, autor: Rasbak at Dutch Wikipedia, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
Siedmiolatka łatwo rozsiewa się sama. Tworzy dużo nasion, które kiełkują w promieniu 1 do 2 m od rośliny macierzystej, a zdolność kiełkowania utrzymują choćby do 4 lat.
Uprawa siedmiolatki z rozsady
Przygotowując rozsadę czosnku dętego należy w kwietniu wysiać nasiona wprost do gruntu w zalecanej ilości 2 do 4 g/m2. W czerwcu wysadza się rośliny na stałe miejsce, utrzymując rozstaw 30×20 cm, po 3-4 rośliny w jednym miejscu.
Zamiast do gruntu można siedmiolatkę na rozsady wysiać do skrzynek wypełnionych piaskiem wymieszanym z torfem.
Uprawiając siedmiolatkę w gruncie warto zwrócić uwagę na dobre sąsiedztwo warzyw. Najlepszymi sąsiadami dla czosnku dętego są pomidory, marchew, koper i buraki. Może rosnąć obok róż i rumianku.
Negatywny wpływ na wzrost i plonowanie siedmiolatki (złe sąsiedztwo warzyw) mają kalafior, groch i fasola. Nie może także rosnąć obok lucerny.
Dobrze też pamiętać o tym, iż stanowisko tatarki powinno być stale odchwaszczane, ponieważ roślina ta źle znosi konkurencję o zasoby.
Z racji tego, iż cebula siedmiolatka pozostaje na jednym stanowisku przez kilka lat, nie dotyczą jej zasady płodozmianu. Trzeba jednak pamiętać, iż po 4 latach uprawy w tym samym miejscu plony są zauważalnie mniejsze. W momencie spadku plonowania warto przesadzić cebule na nowe stanowisko.
Płodozmian warzyw
Uprawa siedmiolatki w doniczce
Uprawa tatarki w doniczce jest dziecinnie prosta. Wystarczy wysiać ją do przygotowanego wcześniej podłoża (najlepiej zmieszanego z piasku i torfu), a następnie poczekać aż będzie gotowa do zbioru.
Pojemnik z nasionami dobrze jest ustawić na słonecznym parapecie i pamiętać o jego regularnym podlewaniu. Podlewanie nie może jednak być zbyt obfite – dla bezpieczeństwa i zmniejszenia ryzyka przelania, warto w dolnej części doniczki lub pojemnika wysypać warstwę perlitu dla odpowiedniego drenażu.
Roślinę można z powodzeniem uprawiać także na balkonie. Bez najmniejszego problemu przetrwa zimę, choćby przysypana śniegiem. jeżeli jednak zależy nam na świeżym szczypiorze przez okrągły rok, lepszym rozwiązaniem będzie przenieść doniczkę na parapet przed pierwszym przymrozkiem.
Rozmnażanie siedmiolatki
Czosnek dęty może być rozmnażany z nasion, jak i przez podział kęp. Jeśli pęd kwiatostanowy nie zostanie obcięty przed dojrzeniem nasion, roślina rozsieje się sama, w promieniu do dwóch metrów od cebuli macierzystej.
W przypadku rozmnażania przez podział kęp, należy uczynić to wczesną wiosną lub jesienią, odrywając część cebul od kępy macierzystej. Pozyskane w ten sposób mniejsze kępy lub pojedyncze cebule należy od razu przesadzić na miejsce docelowe.
Cebula siedmiolatka, autor: Rasbak at Dutch Wikipedia, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
Pielęgnacja siedmiolatki
Najważniejszym zabiegiem w przypadku siedmiolatki sadzonej lub sianej w gruncie jest regularne odchwaszczanie rabaty i spulchnianie ziemi. Roślina ta ma bardzo mocny system korzeniowy i u dojrzałych okazów uprawianych w naszych warunkach klimatycznych nawadnianie nie jest potrzebne. Trzeba jednak podlewać młode siewki, a także wszystkie egzemplarze w okresach długiej suszy.
Dla zwiększenia plonów podłoże jeszcze przed siewem lub nasadzeniami warto wzbogacić obornikiem lub innym nawozem organicznym, choćby kompostem. W tym wypadku tatarkę siejemy rok po oborniku. W przypadku nawożenia mineralnego, należy koniecznie stosować preparaty ze zwiększoną zawartością mikroelementów – szczególnie miedzi.
Jeśli nie zależy nam na samoistnym rozsiewaniu czosnku dętego, nie należy dopuszczać do kwitnienia, co zintensyfikuje wzrost szczypioru.
Ten gatunek jest odporny na choroby i szkodniki. Jedynym wyjątkiem są ślimaki, zwłaszcza ślimaki nagie (pomrowiki).
W uprawie amatorskiej siedmiolatka bardzo rzadko wymaga zastosowania środków ochrony roślin. W przypadku zdecydowanej większości problemów wystarczające będą naturalne preparaty, takie jak gnojówka z pokrzywy lub skrzypu polnego.
Właściwości siedmiolatki
Cebula siedmiolatka to warzywo uprawiane głównie na szczypior. Jednak biała część również jest jadalne i ma podobne walory zdrowotne i smakowe.
Cała roślina jest bogatym źródłem witaminy C (zawiera jej ponad 2x więcej niż cebula zwyczajna), witaminy B i prowitaminy A. To także skarbnica siarczanów (z grupy fitoncydów), działających silnie bakteriobójczo i flawonoidów (kwercetyna i kemferol), zwanych ze swoich adekwatności przeciwutleniających i przeciwnowotworowych.
Cebula siedmiolatka, autor: Rafael Ortega Diaz, Public Domain, commons.wikimedia.org
Zastosowanie siedmiolatki
Cebula siedmiolatka główne zastosowanie znajduje w kuchni. Jest cenionym warzywem, wykorzystywanym jako dodatek do zup, mięs i sałatek. Chętnie dodawana również do kanapek. Świetnie się przechowuje i jest idealna do mrożenia.
W medycynie ludowej syrop z czosnku dętego stosowany jest w infekcjach górnych dróg oddechowych. Może być również używany zewnętrznie – antybakteryjne adekwatności tatarki działają leczniczo na infekcje skóry, w tym również na stany wywołane gronkowcem złocistym.
Jest również stosowana do leczenia ran, wyciągania czyraków i ropni, łagodzenia stanów zapalnych skóry, oparzeń i trądziku.
Odmiany siedmiolatki
Odmiany siedmiolatki różnią się od siebie wielkością, nasyceniem i smakiem szczypioru. Do najczęściej uprawianych w Polsce można zaliczyć:
- Siedmiolatka 'Bajkal’ – delikatne zgrubienia przechodzą w soczysto zielony szczypior o łagodnym smaku. Odmiana polecana na zbiór pęczkowy,
- Siedmiolatka 'Wita’ – jedna z najbardziej zasobnych w witaminy i minerały odmian. Znakomita do sałatek i na kanapki,
- Siedmiolatka 'Red Toga’ – zgrubienia są barwy czerwono-fioletowej. Wychodzą z nich rurkowate, zielone liście szczypioru. Silnie rozrasta się tworząc kępy. Bardzo dekoracyjna,
- Siedmiolatka 'Gerda’ – odmiana bardzo wczesna, a jej okres wegetacji to tylko 70 dni od siewu. Idealna do uprawy całorocznej.
Cebula siedmiolatka to bardzo popularne warzywo w przydomowych ogrodach i na amatorskich rabatach warzywnych. Nic dziwnego – jest nie tylko łatwa w uprawie, ale także smaczna i zdrowa. Warto mieć ją w swoim ogrodzie.
Fot. główna: どるちぇ, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
