Bunt 3-latka

Zdjęcie: bunt-3-latka

Wychowanie małego człowieka dla wszystkich rodzica stanowi nie lada wyzwanie. Rodzicielstwo wiąże się z jednej strony z euforią i satysfakcją, wieloma odkryciami na drodze rozwoju, z drugiej jednak przynosi także chwile próby. Jedną z takich sytuacji, kiedy często stajemy się bezradni wobec zachowania naszego dziecka, jest tzw. bunt 3-latka.

Warto wiedzieć, iż okres ten stanowi zupełnie naturalne zjawisko, choć u każdego malucha przebiega ono w indywidualny sposób i może przybrać inną formę. Dobrze jest poznać przyczyny i objawy buntu trzylatka, a dzięki temu odpowiednio reagować na zachowanie naszej pociechy. To wymagający czas dla obu stron, przygotujmy się zatem.

Bunt 3-latka – jakie są jego przyczyny?

Jakie są przyczyny buntu dzieci? Dochodzi do tego, ponieważ rozwija się ich osobowość i kształtuje charakter. Maluchy demonstrują swoje potrzeby, a jednocześnie testują granice i reakcje rodziców.

Rozwój małego człowieka stanowi bardzo złożony i skomplikowany proces. Kiedy osiąga on wiek trzech lat, zaczyna się zmieniać nie tylko pod kątem budowy fizycznej, ale również w aspekcie psychicznym. Dziecko staje się w większym stopniu świadome swoich uczuć i emocji. Z uwagi na jeszcze nie do końca rozwinięte umiejętności językowe nie umie jednak nazwać ani swoich potrzeb, ani tego, co czuje. Nie potrafi tego nazwać, dlatego często ucieka się do agresji – fizycznej lub słownej.

Działanie trzylatka cechuje impulsywność, natomiast jego reakcje bywają nieadekwatne do sytuacji. Nierzadko wynika to z tego prostego faktu, iż po prostu nie wie, co robić, doświadczając silnych emocji.

Trzyletnie dziecko odkrywa, iż jego zachowanie wpływa na otoczenie. W związku z tym sprawdza możliwości i reakcje ludzi wokół niego. Trzylatek zdaje sobie sprawę ze swojej niezależności, z tego, iż może mieć własne zdanie. Potrafi je często manifestować, szczególnie chętnie sięgając po zwroty „nie” i „nie chcę”.

Trzylatek zauważa, iż jest wiele czynności, które jest w stanie sam wykonać. Odczuwa też potrzebę autonomii, ponieważ uświadamia sobie swoje własne preferencje, pragnienia i plany. Nieustannie dąży do umocnienia swojego „ja”. Nic więc dziwnego, iż nie zyskując aprobaty rodziców, irytuje się i złości.

Przyczynę buntu 3-latka stanowi też fakt, iż choć chce być samodzielny, zwykle brakuje mu i umiejętności, i cierpliwości. A to z kolei bywa powodem rozdrażnienia i frustracji. Maluch nie ma pomysłu, jak rozwiązać trudny dla niego problem.

Przyczynę buntu trzylatka może stanowić również jego chęć i dążenie do otrzymania atencji, przede wszystkim najbliższych mu osób. Próbuje więc zwrócić na siebie uwagę rodziców, być w centrum uwagi, chce, by dostrzegli oni fakt zachodzących w nim zmian. Bardzo często zależy mu też na spędzeniu z nimi więcej czasu.

Objawy buntu 3-latka

Jeśli chodzi o objawy buntu 3-latka, jednym z bardzo charakterystycznych jest poczucie braku bezpieczeństwa. Trzylatek wyraża je najczęściej wybuchami płaczu, ale też np. pretensjami do rodziców.

Dziecko w tym wieku prezentuje skrajne i silne reakcje emocjonalne, których nie potrafi kontrolować. Trzylatek ma zdolność zmiany praktycznie z chwili na chwilę: może być na przemian zaczepny i wycofany, chorobliwie nieśmiały i nad wyraz odważny. Potrafi też okazywać zazdrość.

Można śmiało powiedzieć, iż każde dziecko doświadcza buntu trzylatka. To, jak zachowuje się taki zbuntowany 3-latek, w dużej mierze zależy od jego temperamentu.

Dla dzieci z natury cichych i nieśmiałych objawem może być jeszcze większe wycofanie. Bywa, iż maluch zaczyna unikać kontaktu z nowymi osobami (w szczególności dorosłymi), nie chce wychodzić z domu np. na plac zabaw czy spacer.

Bunt trzylatka w przypadku dziecka nieśmiałego może też objawiać się jego kaprysami. Maluch natarczywie o coś prosi, by zaledwie po chwili zapomnieć, o co naprawdę mu chodziło. Bunt 3-latka nie jest w takim wypadku spektakularny, mimo to rodzice zdają sobie sprawę, iż zachowanie dziecka się zmieniło.

Z kolei dziecko śmiałe i pełne energii, o żywiołowym temperamencie, bardzo często okazuje nieposłuszeństwo rodzicom. Nie słucha ich, usiłuje wymuszać na nich różne rzeczy poprzez krzyk lub płacz. Potrafi tupać nogami ze złości, rzucać się na ziemię i tarzać. Bywa, iż choćby niszczy przedmioty.

Bunt 3-latka może w powyższych objawach przypominać ten, który dziecko przechodziło w wieku dwóch lat. Podstawowa różnica polega jednak na tym, iż uciekanie się do złości jest w przypadku trzylatka świadome. Zaczyna on celowo postępować i zachowywać się źle lub dobrze. Badając, jak zareagują na to osoby z jego otoczenia, wnioskuje, iż niezawodnie zwróci na siebie uwagę, zachowując się niepożądanie.

Bunt trzylatka w przypadku żywiołowego dziecka objawia się jego nieprzewidywalnością – raz bawi się radośnie i śmieje, by już po chwili płakać i krzyczeć. Nastrój zmienia się bardzo gwałtownie i niespodziewanie, złość potrafi rozpłynąć się jak pod wpływem czarów.

Co jeszcze można zaobserwować jako objawy buntu 3-latka? Są to często trywialne sytuacje dnia codziennego: protest przeciwko ubieraniu się, zły kolor koszulki czy nie te płatki na śniadanie. Złe emocje i zachowania trzylatka mogą nasilać się dodatkowo pod wpływem:

• prób nakłonienia go do określonego działania;
• chęci postawienia mu granic;
• wizyty gości;
• narodzin nowego członka rodziny;
• intensywnego pod względem wrażeń dnia w przedszkolu.

Co ciekawe, bunt 3-latka potrafi od czasu do czasu słabnąć albo wręcz odwrotnie – przybrać niespodziewanie inną formę. Zmiany reakcji dziecka są nie do przewidzenia.

Ile trwa bunt 3-latka?

To, ile trwa bunt 3-latka, w dużej części zależne jest od charakteru i osobowości naszego dziecka. Znaczenie ma w tym wypadku również sposób, w jaki sprostamy temu wymagającemu etapowi jego rozwoju.

Warto mieć na uwadze, iż maluch zachowuje się niegrzecznie, ponieważ nie udaje mu się pogodzić tego, czego pragnie, z tym, czego oczekują od niego rodzice. Co więcej, trzylatek dostrzega również możliwość wyrażenia swojej woli oraz faktu, iż wcale nie musi zgadzać się z rodzicami.

Zasadniczo bunt 3-latka może więc trwać od kilku tygodni do choćby kilku miesięcy.

Jak sobie poradzić z buntem 3-latka – wskazówki dla rodziców

Jak sobie poradzić z buntem 3-latka stanowi fundamentalne pytanie. Nie ma chyba rodzica, który doświadczając go, nie poczułby się bezradny i zagubiony. Co robić w takiej sytuacji?

Oto kilka wskazówek dla rodziców:

1. Przede wszystkim na objawy buntu trzylatka trzeba reagować – i to reagować natychmiast. Specjaliści zalecają też wyjaśnianie i podpowiadanie maluchowi innego rozwiązania.
   Kiedy dziecko wpada w histerię, nie słucha naszych komunikatów. Aby je więc wyciszyć, przystopować ten atak, zapewnijmy mu poczucie bezpieczeństwa. o ile przykładowo zezłości się i zaczyna krzyczeć podczas zakupów w sklepie, najlepszą opcją jest wyprowadzenie go do zacisznego miejsca, gdzie będzie mógł się uspokoić. Dajmy dziecku na to czas. Następnie przeprowadźmy z nim spokojną rozmowę, analizując zarówno sytuację, jaka miała miejsce, jak i emocje, które jej towarzyszyły.
2. Warto powstrzymać się od odruchowego i z byle powodu upominania trzylatka. Nie róbmy tego często i tylko dla zasady. W ten sposób ryzykujemy, iż za jakiś czas nasze próby zwrócenia mu uwagi w ogóle przestaną robić na nim wrażenie. Notorycznie krytykowane i karcone dziecko może nabrać przekonania, iż nie warto się starać – po co, skoro rodzice ani tego nie zauważą, ani tym bardziej nie wyrażą aprobaty.
   Specjaliści radzą chwalenie trzylatka, zauważanie i docenianie każdej pozytywnej zmiany w jego zachowaniu. Nie żałujmy maluchowi zainteresowania. Odczuwając je z naszej strony, 3-latek nie będzie musiał zwracać na siebie uwagi swoim niewłaściwym zachowaniem.
   Pamiętajmy, iż nastawiając się pozytywnie, zyskamy szansę na względnie spokojne przejście etapu buntu trzylatka.
3. Czasami, zamiast trwać uparcie przy swoim zdaniu i stanowisku, odpuśćmy. Bywa, iż warto poszukać kompromisowego rozwiązania czy np. spróbować obrócić sytuację w żart. Co do zasady nie zaleca się ulegania naciskom czy roszczeniom trzylatka, z drugiej strony jednak nasz upór za wszelką cenę może się obrócić przeciwko nam. Pamiętajmy jednak, iż ustępując dziecku, powinniśmy dodać do tego stosowny komentarz.
4. Dajmy trzylatkowi odczuć, iż dostrzegamy jego potrzeby. W tym celu warto pozwolić mu, aby dokonywał wyboru w codziennych sytuacjach, takich jak np. ubieranie się. Możemy np. przygotować rano 2 propozycje ubrań i zaproponować dziecku samodzielną decyzję, którą z nich chce wybrać.
5. W sytuacji, gdy pojawiają się trudności lub problematyczne sytuacje, potraktujmy je jako okazję do nauki. Kiedy trzylatek doświadcza silnych emocji, warto na bieżąco je nazywać i opisywać. Co ważne, zaproponujmy mu również sposoby na ich odreagowanie.
   Rozmawiajmy z maluchem o emocjach, w tym o tych, których sami doświadczamy. Mówiąc 3-latkowi, jakie są nasze emocje, ośmielimy go do opowiedzenia o swoich. Przyjdzie mu to łatwiej.
6. Chcąc sobie poradzić z buntem 3-latka, kierujmy do niego krótkie, konkretne komunikaty. Długich i pompatycznych przemów może on w ogóle nie zrozumieć, poza tym znużą go. Dobrą i sprawdzoną zasadę stanowi dostosowanie przekazu do wieku dziecka, jak i jego możliwości poznawczych.
7. Do zapanowania nad trzylatkiem niezbędne jest ustalenie jasnych zasad, a także wyznaczenie granic. Do tego, aby czuł się bezpiecznie, maluchowi potrzebne są reguły.
8. Za wszelką cenę starajmy się zachować spokój. najważniejsze dla opanowania emocji trzylatka jest opanowanie w pierwszej kolejności swoich własnych. Nie wolno nam dopuścić do sytuacji, w której dziecko czuje, iż jego reakcje wywołują u rodziców lęk – iż czują się oni wobec nich bezradni. Prawda jest taka, iż kiedy rodzice tracą kontrolę, przejmuje ją ich pociecha. Cierpliwość i opanowanie mają naprawdę fundamentalne znaczenie.
9. Bądźmy konsekwentni, np. nie warto ustępować tylko po to, by 3-latek już dłużej nie płakał. W ten sposób może on dojść do wniosku, iż płacz stanowi niezawodną metodę na uzyskanie tego, czego chce. Co istotne, oboje rodzice powinni być tak samo konsekwentni i mieć to samo stanowisko.
10. Skoro u podstaw buntu trzylatka może leżeć potrzeba atencji, nie żałujmy trzylatkowi naszej miłości i uwagi, okazujmy mu je. Być może poprzez bunt woła o wspólny czas. Dołóżmy więc starań, aby spędzać go z dzieckiem wystarczająco dużo i w tych wspólnych chwilach poznawajmy je. Sami się przekonamy, o ile łatwiej będzie nam dzięki temu poradzić sobie z buntem 3-latka.

Bunt 3-latka – kiedy powinien zaniepokoić?

Choć wiele objawów można przypisać okresowi buntu 3-latka, to jednak są symptomy i sytuacje, które powinny nas zaniepokoić. Może się zdarzyć, iż trzylatek wyraża złość, żal, frustrację czy np. zmęczenie z całkiem innych przyczyn. Warto zachować w takich przypadkach czujność.

Jeżeli trzylatek często jest pobudzony i to do tego stopnia, iż trudno go w tym stanie ukoić, a do tego trudny okres trwa już bardzo długo i współwystępują w nim silne tendencje agresywne wobec innych osób lub też autoagresja, z pewnością warto skonsultować się z psychologiem. Powody takich zmian w zachowaniu dziecka bywają bardzo różne, mogą np. wynikać z:

• zaburzeń w neurorozwoju trzylatka;
• choroby somatycznej;
• odreagowywania trudnej sytuacji, traumatycznego zdarzenia w życiu dziecka czy np. ważnych życiowych zmian;
• doświadczenia przemocy przez malucha – słownej i/lub fizycznej.

Trzylatek pozostało za małym dzieckiem, by posiąść umiejętność kojarzenia odczuwanych przez siebie emocji z wydarzeniami, jakie zachodzą w jego życiu. Tego, iż dzieje się u niego coś złego, nie jest w stanie wyrazić w inny sposób niż poprzez silne pobudzenie i przesadne, nieadekwatne do sytuacji reakcje. W ten sposób 3-latek może uzewnętrzniać takie swoje doświadczenia, jak np. poważny kryzys w rodzinie czy poczucie osamotnienia i opuszczenia.

Równie niepokojący sygnał powinna stanowić dla rodziców autoagresja dziecka. o ile ucieka się ono do uderzania głową w ścianę, gryzie się np. w ręce, rwie sobie włosy, z pewnością powinniśmy poszukać źródeł takiego zachowania. W takich sytuacjach rekomendowana jest zarówno konsultacja psychologiczna, jak i wizyta u pediatry, który może zweryfikować, czy zmiany mają podłoże medyczne.

Bunt trzylatka może też zaniepokoić, o ile towarzyszą mu silne reakcje agresywne wobec otoczenia – silne, czyli stanowiące zagrożenie dla samego dziecka lub dla innych. Warto zaznaczyć, iż nie chodzi tu o przypadki popchnięcia czy kopnięcia innego malucha ani uderzenia w emocjach rodzica. Takie ataki, choć są nieakceptowalne i niepożądane, stanowią po prostu przejaw bezradności 3-latka. Nie jest on jeszcze w stanie zareagować werbalnie, robi to więc fizycznie. To z czasem powinno się zmienić. o ile jednak agresja dziecka jest mocno zintensyfikowana, nie jesteśmy w stanie nad nim zapanować i choćby ciało malucha jest w tej reakcji napięte, może to być oznaką, iż dzieje się coś złego.

Jako rodzice pamiętajmy, żeby w sytuacjach, gdy nie panujemy nad buntem trzylatka, mamy trudności, by go kontrolować, a zachowanie naszej pociechy niepokoi nas, nie wahać się i skorzystać z pomocy specjalisty. Taka interwencja na wczesnym etapie może skutecznie wesprzeć i trzylatka, i nas, jego rodziców.

Podsumowanie

Choć bywa trudny, pamiętajmy, iż bunt trzylatka jest tylko przejściowym etapem w życiu naszego dziecka. Co więcej, stanowi zupełnie naturalne zjawisko. Najlepsze, co możemy zrobić, aby pokonać ten wymagający i pełen emocji okres, to zastosować skuteczne narzędzia w postaci miłości i zrozumienia. Razem przejdziemy przez bunt 3-latka bliżsi sobie i silniejsi.

Źródła

1. https://www.link4mama.pl/artykuly/bunt-trzylatka [dostęp: 23.07.2024].
2. https://szpulinka.pl/czym-jest-bunt-3-latka [dostęp: 23.07.2024].
3. https://dzidziusiowo.pl/dziecko/wychowanie-i-rozwoj/bunt-3-latka [dostęp: 23.07.2024].
4. https://www.edziecko.pl/pierwszy_rok/7,79404,25504847,bunt-trzylatka-przyczyny-i-objawy-jak-reagowac.html [dostęp: 23.07.2024].
5. https://epedagogika.pl/top-tematy/bunt-dwulatka-i-trzylatka-czyli-potrzeba-odrebnosci-w-naturalnym-rozwoju-dziecka-6140.html [dostęp: 23.07.2024].

Grafika na górze dla ilustracji. © Źródło: Freepik.