Borowik szlachetny

1 rok temu

Zdjęcie: Boletus-edulis-borowik-szlachetny

Borowik szlachetny (Boletus edulis Bull.) to gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae), potocznie nazywany prawdziwkiem. To aromatyczny grzyb jadalny o szerokim zastosowaniu w kuchniach europejskich. Nadaje się do bezpośredniego spożycia, marynowania, suszenia i do wszelkich innych rodzajów przerobu. Jest wykorzystywany w przemyśle spożywczym.

Morfologia

Kapelusz prawdziwka ma średnicę od 6 do 25 cm. U młodych osobników jest zwykle barwy białej, później piaskowej. Z czasem staje się jasnobrązowy i ciemnobrązowy. Rzadko zdarza się, aby kapelusz był barwy karminowej. Kształt kapelusza początkowo jest gładki i półkolisty, później bardziej wypukły, stare okazy są poduszkowato rozpostarte. Powierzchnia kapelusza jest matowa, bywa pomarszczona, w czasie deszczu i u osobników starszych staje się gładka i lepka.

Trzon ma wysokość od 5 do 20 cm, a grubość od 1,5 do 10 cm. Jest koloru białego, szarobiaławego lub piaskowego. U młodych osobników jest pękaty i głęboko osadzony w ziemi, później wydłuża się, staje się maczugowaty i baryłkowaty. Posiada delikatną siateczkę o białawym lub jasnobrązowym zabarwieniu, widoczną zwłaszcza w górnej części trzonu.

Miąższ zwykle ma kolor biały, rzadziej kremowy lub piaskowy, pod skórą czerwonawobrązowy. U młodych osobników jest on twardy, a u starszych gąbczasty. Nie zmienia zabarwienia na powietrzu ani w trakcie krojenia. Zapach ma przyjemny, a smak opisywany jako orzechowy.

Zarodniki mają 14-18 × 4,5-7 µm średnicy i wrzecionowaty kształt oraz gładką powierzchnię. Zwykle są barwy białej, ciemnooliwkowej lub oliwkowobrązowej. Rozprzestrzeniane są przez ruchy powietrza.

Występowanie

Borowik szlachetny występuje w Ameryce Północnej (głównie na zachód od Gór Skalistych, rzadziej w części centralnej i wschodniej kontynentu) i w Europie. Ponadto został zawleczony do Nowej Zelandii i południowej Afryki. W Polsce jest często spotykany zwłaszcza w górach, rzadziej na niżu, zwykle rzadki w okolicach wielkich miast.

Występuje zarówno w lasach iglastych, liściastych, jak i mieszanych. Grzyb ten tworzy mikoryzę z licznymi gatunkami drzew, jednak głównie ze świerkami, dlatego najobficiej występuje w górskich drzewostanach świerkowych. Preferuje drzewostany w średniej klasie wieku, w starszych drzewostanach iglastych ustępuje podgrzybowi brunatnemu. Owocniki pojawiają się najczęściej i najliczniej w okresie od maja do listopada, zdarzają się także w grudniu (np. w 2000 roku). Owocniki wyrastają pojedynczo, często w niewielkich grupach po kilka, bywa także, iż tworzą kręgi.

Borowik szlachetny do prawidłowego rozwoju potrzebuje nie tylko korzenia adekwatnego gatunku drzewa. Na powierzchni kory tworzy on ryzomorfy – wyraźnie widoczne gołym okiem sznury grzybniowe – które rozchodzą się w glebie w różnych kierunkach i tworzą okazałe owocniki. Jednak aby strzępki jego grzybni połączyły się z korzeniami drzew, w podłożu muszą znajdować się bakterie z rodzaju Pseudomonas.

Komu smakuje

Owocniki smakują ludziom, ale są też pokarmem dla wielu gatunków zwierząt. Ich amatorami są przede wszystkim myszy polne i leśne, chrząszcze, ślimaki i czerwie muchówek. W Stanach Zjednoczonych obserwowano żerowanie na larwach obecnych w owocnikach prawdziwków ptaków z gatunku pasówka rudosterna. Grzybnia bywa przenoszona przez owady lub inne zwierzęta i w ten sposób borowik może zajmować nowe stanowiska.